Berno

Ĉi tiu artikolo temas pri urbo. Por kantono rigardu la paĝon Kantono Berno.

Panorama vido de la malnova urbo

Berno
france Berne, germane Bern, itale Berna
urbo
Blazono
Oficiala nomo: Bern
Ŝtato	Svislando
Kantono	Berno
Distrikto	Berno (ĝis 2009)
Administra distrikto	Berno-Mezlando (ekde 2010)
Historiaj regionoj	4  - Libera regna urbo  - Svisa Ĵurkomunumo  - Helveta Respubliko  - Berna Oberlando
Montaro	Bernaj Alpoj
Muzeo	Zentrum Paul Klee
Rivero	Aro
Situo	Berno
- alteco	542 m s. m.
- koordinatoj	46° 57′ 04″ N 07° 26′ 19″ O / 46.95111 °N, 7.43861 °O / 46.95111; 7.43861 (mapo)
Plej alta punkto
- situo	Gurten
- alteco	864 m s. m.
Plej malalta punkto
- situo	rivero Aro
- alteco	480 m s. m.
Areo	51,60 km² (5 160 ha)
Loĝantaro	128 153 (2007)
Denseco	2 483,59 loĝ./km²
Fondo	1191
Urbestro	Alec von Graffenried (ekde 2017)
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	3000–3030
Telefona antaŭkodo	0351
Loko de Monda heredaĵo de UNESKO
Nomo	Malnova Urbo
Tipo de heredaĵo	kultura heredaĵo
Jaro	1983 (#7)
Numero	267
Regiono	Eŭropo
Kriterioj	iii
Situo enkadre de Eŭropo
Situo enkadre de Svislando
Mapo de Berno
Vikimedia Komunejo: Bern
Retpaĝo: www.bern.ch

Berno (germane Bern, france Berne [beĥn], itale kaj romanĉe Berna) estas Federacia urbo de Svislando kaj la ĉefurbo de la samnoma kantono. En la urbo vivas 128 153 loĝantoj (je la 31-a de decembro 2007). Ek de 1983 la malnova urbocentro de Berno estas monda heredaĵo de UNESKO.

Atentu erare oni diras ofte, ke la urbo Berno estas la ĉefurbo de Svislando. Sed tio estas malkorekta. Svislando laŭkonstitucie entute ne havas ĉefurbon, ĉar ĉiuj kantonoj estas egalrajtaj. Ĉar en Berno estas la konstanta sidejo de la svisa parlamento oni parolas pri la Federacia urbo. Aliaj federaciaj instancoj troviĝas en Laŭzano (Svisa Federacia Tribunalo, Svisa Federacia Instituto pri Teknologio Laŭzano), en Zuriko (Svisa Nacia Muzeo, Svisa Nacia Banko, Svisa Federacia Instituto pri Teknologio Zuriko), en Belinzono (Svisa Federacia Puntribunalo), en Bazelo (Svisa Supera Dogandirekcio).

Berno situas je la bordo de la rivero Aro kiu meandrumas ĉirkaŭ Berno. Tiu riverkurbo donis en mezepoko naturan protekton al la urbo. Ja altakvo tamen la ĉeriverbordaj kvartaloj de Berno ankaŭ regule inundiĝas. La urbo kaj komunumo Berno konsistas el la urbodistrikto kun la kvartaloj Länggasse-Felsenau, Mattenhof-Weissenbühl, Kirchenfeld-Schosshalde, Breitenrain-Lorraine kaj Bümpliz-Oberbottigen.

Berno estis fondita en la jaro 1191 de la Grafoj de Zähringen. La mezepoka urbo Berno estis regita de nobelaj kaj ekonomie sukcesaj familioj. Iom post iom Berno akris la senjorujojn en ĝia ĉirkaŭo kaj fariĝis potenca kaj influohava urboŝtato. En la jaro 1353 la urbo Berno alianciĝis al la Svisa Ĵurkomunumo. En la jaro 1919 la ĝis tiam aŭtonoma komunumo Bümplitz estis atribuita al la urbo Berno.

En Berno loĝis multaj rifuĝintoj el autokrataj ŝtatoj de Eŭropo inter 1933 kaj 1945. La judo Albert Einstein ekzemple laboris en patentoficejo. Ankau dumtempe loĝis tie revoluciulo Vladimir Iljiĉ Lenin. Li partoprenis en la Konferenco de Zimmerwald, kantono Berno en Septembro 1915 kaj en la Konferenco de Kiental en Aprilo 1916,^[1]

Inter aliaj gravaj internaciaj organizaĵoj en Berno troviĝas la ĉefaj sidejoj de la Universala Poŝta Unio, de la Unio Internacia de Asocioj de Alpismo kaj aliaj.

La molnova urboparto estis deklarita Monda kultura heredaĵo de Unesko en 1983 pro ĝia kompakta kaj ĝenerale nerompita mezepoka kerno kiu estas bonega ekzemplo de integriĝo de la moderna mondo en mezepokan urbon. Multaj konstruaĵoj en la Malnova Urbo estis nomumitaj kiel svisaj kulturaj posedaĵoj de nacia signifo, same kiel la tuta Malnova Urbo.

En Berno okazis la Universala Kongreso en 1913, en 1939 kaj 1947. La Svisa Esperanto-Societo havis la sidejon longan tempon en Berno.

La Esperanto-Societo Berno estis fondita la 21-an de marto 1906 fare de Josef Feierabend. ^[2]

En 2001 kaj 2008 Berno gastigis la Ĝeneralan Kunvenon de Svisa Esperanto-Societo.

En 2022 renaskiĝis Berna Esperanto-Klubo.

Berna Alpfervojo . Bern-Lötschberg-Simplon, 1923? 16p. Ilustrita.

• Katedralo de Berno
• Preĝejo Sankta Maŭrico, urbokvartalo Bethlehem
• Nacia Biblioteko de Svislando

• Svisa Akademio de Homaj kaj Sociaj Sciencoj
• Svisa Akademio de Medicinaj Sciencoj
• Svisa Akademio de Naturaj Sciencoj

En Berno naskiĝis:

• Alexander Schallenberg, politikisto
• Gottfried von Einem, komponisto
• Peter Bieri, filozofo kaj verkisto

En Berno mortis:

• hungara historiisto József Deér
• hungara-usona kemiisto Tamás Örley.

Inter la partnerurboj estas:

• Dnipro en Ukrainio

• 
  Palaco de la federala parlamento
• 
  Horloĝturo Zytglogge
• 
  Zytglogge
• 
  Berner Altstadt (Berna malnova urbo), monda kultura heredaĵo de Unesko.
• 
  Stacidomo de Bern
• 
  Rivero Aare en Berno

• Kantono Berno
• Tramtransporto en Berno
• Trolebusa transporto en Berno

• Oficiala retejo de la urbo Berno
• (de, fr, it) Berno en la historia leksikono de Svislando

v • d • r Eŭropaj ĉefurboj Amsterdamo • Andoro Malnova • Ankaro • Ateno • Bakuo • Beogrado • Berlino • Berno • Bratislavo • Bruselo • Budapeŝto • Bukareŝto • Dublino • Erevano • Helsinko • Kievo • Kiŝinevo • Kopenhago • Lisbono • Ljubljano • Londono • Luksemburgo • Madrido • Minsko • Monako • Moskvo • Nikozio • Nursultano • Oslo • Parizo • Podgorico • Prago • Rejkjaviko • Rigo • Romo • San-Marino • Sarajevo • Skopjo • Sofio • Stokholmo • Talino • Tbiliso • Tirano • Vaduzo • La Valeto • Varsovio • Vatikano • Vieno • Vilno • Zagrebo

v • d • r Komunumoj de la administra distrikto Berno-Mezlando Allmendingen ĉe Berno • Arni • Bäriswil • Belp • Berno • Biglen • Bleiken ĉe Oberdiessbach • Bolligen • Bowil • Bremgarten ĉe Berno • Brenzikofen • Büren zum Hof • Clavaleyres • Deisswil ĉe Münchenbuchsee • Diemerswil • Etzelkofen • Ferenbalm • Fraubrunnen • Frauenkappelen • Freimettigen • Gelterfingen • Gerzensee • Golaten • Grafenried • Grosshöchstetten • Guggisberg • Gurbrü • Häutligen • Herbligen • Iffwil • Ittigen • Jaberg • Jegenstorf • Kaufdorf • Kehrsatz • Kiesen • Kirchdorf • Kirchenthurnen • Kirchlindach • Köniz • Konolfingen • Kriechenwil • Landiswil • Laupen • Limpach • Linden • Lohnstorf • Mattstetten • Meikirch • Mirchel • Moosseedorf • Mühleberg • Mühledorf • Mühlethurnen • Mülchi • Münchenbuchsee • Münchenwiler • Münchringen • Münsingen • Muri ĉe Berno • Neuenegg • Niederhünigen • Niedermuhlern • Noflen • Oberbalm • Oberdiessbach • Oberhünigen • Oberthal • Oppligen • Ostermundigen • Riggisberg • Rubigen • Rüeggisberg • Rümligen • Rüschegg • Schalunen • Scheunen • Schlosswil • Schwarzenburg (Albligen • Wahlern) • Stettlen • Tägertschi • Toffen • Trimstein • Urtenen-Schönbühl • Vechigen • Wald • Walkringen • Wichtrach • Wiggiswil • Wileroltigen • Wohlen ĉe Berno • Worb • Zauggenried • Zäziwil • Zollikofen • Zuzwil

v • d • r Komunumoj de la iama distrikto Berno ĝis 2009 Berno • Bolligen • Bremgarten ĉe Berno • Ittigen • Kirchlindach • Köniz • Muri ĉe Berno • Oberbalm • Ostermundigen • Stettlen • Vechigen • Wohlen ĉe Berno • Zollikofen

Ĉi tiu artikolo baziĝas (parte aŭ tute) sur artikolo el la Enciklopedio de Esperanto. La originala teksto kontroleblas en interreta arkivo de la fonto.