Sándor Márai

Lia vivovojo estas unu el la plej kuriozaj inter la hungaraj verkistoj de la 20a jarcento. Jam en la 1930-aj jaroj li apartenis al la plej konataj kaj rekonitaj verkistoj. Kiam li lasis sian patrion en 1948, liaj verkoj estis sciante kaj konsekvence formetitaj el la literatura vivo de la hejmo kaj oni forgesigitis ankaŭ sian nomon ĝis sia morto. Tio estis dankinda ne nur al sia emigranta ekzisto kaj al sia kontraŭ-bolŝevismo, sed ankaŭ al tio, ke li estis literatura reprezentanto de la hungara civitaro kaj pri tiu klaso dum longa tempo ne eblis diri ian bonon. Marai ne trovis iajn pli valorajn ol la klasikaj, civitanaj ideoj. Tial li sentis, ke sia devo estas voĉon doni al tiuj ideoj en siaj verkoj. En la 1980-aj jaroj jam eblintus hejmlanda publikado de siaj verkoj, sed li votis, ke li ne aprobas al ia eldono kaj performo de siaj verkoj ĝis okupantaj trupoj restadas en Hungario kaj ne estas demokrataj elektoj. Denova eldono de serio el sia vivoverko komencis post sia morto, en 1990. En la sama jaro li ricevis la Kossuth-premion post sia morto. Ekde 1952 ĝis 1968 li vivis en Novjorko, sed havis loĝejon ankaŭ en Sorrento. Ekde 1968 li loĝis en Salerno kaj ekde 1980 ĝis sia morto en San Diego.

Marai estis unu el la plej fekundaj hungaraj verkistoj de la dudeka jarcento. Dum la longaj jaroj de sia vivo, Murray verkis pli ol kvindek verkojn: romanoj, romanoj, noveloj kaj taglibroj. Dum sia vivo li estis plej konata en sia patrujo, kaj akiris tutmondan rekonon kaj sukceson nur ĉirkaŭ jardekon post sia morto.

La ĉefa unikeco de lia verkado estas en sia sukceso deĉifri la fremdan rigardon de la malliganta ekzilito kaj en ĝia kapablo malsupreniri al la fundamentoj de la sento de fremdiĝo de moderna homo. Fremdiĝo kaj malligiteco estas la centraj elementoj en la verko de Murai, kiu loĝas ekster la limoj de Hungario jam ekde la 1920-aj. Kaj liaj germanaj originoj kaj lia ŝirita hejmurbo inter hungaroj, germanoj kaj slovakoj ankaŭ kondukis lin retrospektive kontraŭi kaj faŝismon kaj komunismon - ne nepre pro liaj politikaj vidpunktoj, sed ĉefe pro lia malkapablo plene identiĝi kun unu loko kaj unu reĝimo. Marai vidis la hungaran lingvon kiel sian hejmon, kaj tamen li estis civitano de la mondo kaj homo, kiu pasigis la plej grandan parton de sia vivo eksterlande.

Post la morto de lia edzino en 1986 kaj la posta perdo de lia filo, soleca Márai faris memmortigon en 1989 en la aĝo de 88.

• "Sen komuna lingvo ne ekzistas Eŭropo, nur nacioj, kiuj malamas unu la alian en kvardek lingvoj." - El taglibro de Sándor Márai^[1].
• "Kodo, sloganeca radikparolo, kiun pepetas inter si diversspecaj homoj. Finfine ili ne volas pli ol intermeti utilan helplingvon inter la vivantajn lingvojn, simile al 'la francan en unu horo'." - Sándor Márai pri Esperanto.^[2]

• ’’Egy polgár vallomásai’’ / ’’Konfesio de civitano’’ (biografia romano, 1935)
• ’’Eszter hagyatéka’’ / ’’Heredaĵo de Eszter’’ (romano, 1939)
• ’’A gyertyák csonkig égnek’’ / ’’Ardaĝo ’’ / vortfidele: ’’La kandeloj flamis ĝis la stumpo’’ (romano, 1942)
• ’’Napló’’ ’’Taglibro’’ (en kelkaj volumoj)
• "La buĉisto" (novelo) - fragmento en Esperanto aperis en Literatura Foiro, p. 145147, junio 2024
• En 1927 , li resumis siajn vojaĝajn spertojn en sia libro Istenek nyomában, kiu prezentis la kulturon kaj pensmanieron de la Oriento.
• De la germana traduko sub la nomo "Die Glut" (de.wikipedia) de lia ĉefverko A gyertyák csonkig égnek (La kandeloj brulas ĝis la rando) vendiĝis miliono da ekzempleroj en 2001 kaj temis pri amtriangulo.