Nekropolo de Gizo

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Piramidoj de Gizo.

 

La piramidoj estas ĉefa parto de la kompozicio, inter ili Piramido de Keopso estas la plej granda. La sinsekvo de faraonoj difinas ordon de la piramidoj, kaj ankaŭ kronologion de la konstruado de la tuta nekropolo^[3].

La Piramidoj de Gizo, parto de Nekropolo de Gizo, estas inter la plej grandaj kaj antikvaj konstruaĵoj el historio, kaj daŭranta memoraĵo de Antikva Egiptio. Ĝi lokas apud de la Sfinkso de Gizo. Inter ili, la granda Piramido de Keopso konstruita de Ĥufu estas konsiderata kiel unu el la sep mirindaĵoj de la antikva mondo. Sude de Gizo en areo pli ol 30 km longa, troviĝas centoj da malgrandaj piramidoj. Ilia alteco varias inter 50 cm al 2 m. Evidente ne nur faraonoj kaj eminentuloj havis piramidojn kiel tomboj, sed ankaŭ normalaj homoj.

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo piramido de Keopso.

 

La piramido de Keopso, piramido de Ĥufu aŭ granda piramido de Gizo estas la plej malnova kaj la plej granda el la tri centraj piramidoj de Gizo. Ĝi estas la plej alta piramido en la mondo, kaj estas konsiderata kiel unu el la sep mirindaĵoj de la antikva mondo. Pri la celo de la konstruaĵo ekzistas diversaj teorioj el diversaj sciencaj fakoj. Laŭ egiptologio la granda piramido estis verŝajne tombejo de la egipta faraono Ĥufu (multe pli konata per sia greka nomo, Keopso), kiu regis dum la 4-a dinastio -2620 ĝis -2580. En la greka klasiko la piramido nomiĝis ἡ μεγάλη Πύραμις τοῦ Хέοπος (hê megálê Pýramis tou Chéopos, "la granda piramido de Keopso") aŭ αἱ Πυράμιδες Αἰγυπτίαι (hai Pyrámides Aigyptíai, "la egiptaj piramidoj"), latine Pyramides Aegyptiae aŭ Magna Pyramis Cheopis. Origine la granda piramido altis 146,6 metrojn (nun estas nur 138,75 metroj) kaj la flankoj mezume longas 230,3 metrojn. Ĝi konstruiĝis el proksimume 3 milionoj da ŝtonblokoj de averaĝa pezo de 2,5 tunoj, kaj origine komplete kovriĝis per kalkoŝtonaj platoj. Interne troviĝas la "granda galerio", kiu altas 8,5 metrojn kaj longas 47 metrojn. Fine de la galerio troveblas la reĝa tomba ĉambro, en kiu staras restaĵoj de granita sarkofago. Ĉe la orienta flanko de la piramido origine troviĝis mortula templo kaj de vojo al la piramido, kiuj tamen nur parte konserviĝis. Pli distanca vala templo komplete malaperis sub la konstruaĵoj de la moderna apuda loĝloko Nazlet Al-Seman. Sudoriente de la mortula templo troveblas malgrandaj piramidoj por la reĝinoj Heteferes la 1-a, Meritites la 1-a kaj Hentutsen. En muzeo sude de la granda piramido videblas kulta sunbarko, kiun oni elfosis en 1954 kaj rekonstruis. Nordoriente ekzistas plia flanka, kulta piramideto.

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo piramido de Ĥafra.

 

La piramido de Ĥafra aŭ Ĥefren estas nur iomete malpli granda ol la plej granda piramido, konstruita por reĝo Ĥufu, sed el hodiaŭa vido ĝi montriĝas pli alta. Tiun ĉi impreson kaŭzas lokigo sur pli alte situanta loko kaj je certa mezuro pli kruta kliniĝo de la muroj. Danke al tio multe da admirantoj intermiksas ĝin kun la piramido de Ĥufu.

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo piramido de Menkaure.

La piramido de Menkaure (ofte nomata piramido de Mikerinos) estas la tria el la centraj piramidoj de Gizo. Ĝin konstruigis kiel sia tombejo la egiptia faraono Menkaure (poste greke nomita Μυκερίνου, Mikerinos, tial la dua piramida nomo) proksimume inter la jaroj 2540 kaj 2520 antaŭ nia erao. Menkaure estis la filo de la faraono Ĥafra aŭ Ĥefren, kiu antaŭ same konstruigis sian tomban piramidon en Gizo. Menkaŭre sekvis sian patron kiel reganto de Egiptio, kvankam eventuale nur post interrego de ia reganto Biĥeris, pri kiu restis apenaŭ iuj informoj. La interna kerno de la konstruaĵo estis ŝtupara piramido, kio videblas en du el la piramidaj flankoj.

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo tombo de Ĥentkaus la 1-a.

La tombo de Ĥentkaus la 1-a sur la altebenaĵo de Gizo estas specifa tomba monumento de la reĝino Ĥentkaus la 1-a de antikva Egiptio. Ĝi havas elementojn de piramido, de mastabo kaj de enroke ĉizita tombo. Pro sia grandeco kaj la ŝtupa strukturo ĝi ofte nomatas la "kvara el la piramidoj de Gizo". Estas la sola tombo de antikva Egiptio konstruita en tia formo. Ĝi situas en la nekropolo de Gizo sudoriente de la tri grandaj piramidoj, en senpera proksimeco de la sfinkso de Gizo.

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Granda sfinkso en Gizo.

 

La sfinkso estis konstruita dum reĝado de Raĥef^[4]. Inter ĝiaj piedoj dekomence situis malgranda templo, kiu estis detruita poste. Kiam ĝi estis konstruita, kaj kiun imitas — ĉiam estis disputataj demandoj.

Granda sfinkso en Gizo estas granda duone homa, duone besta statuo, troviĝanta en Plataĵo de Gizo, en okcidenta riverbordo de Nilo. Tio estas la plej granda statuo hakita el unu peco de ŝtono, kiu estis kreita ŝajne fare de antikvaj egiptoj en la 3-a jarmilo antaŭ nia erao.

Per kia nomo la antikvaj egiptoj nomis la Sfinkson, oni ĝis hodiaŭ ne scias. Ofta uzata nomigo Sfinx (sfinkso) estis kreita en la antikvo fare de grekoj kaj ĝi devenas el egipta vorto seŝenpaĥ, kiun eblas traduki kiel "bildo de vivanto". Tiu ĉi nomigo markis reĝajn statuojn en la kvara egipta dinastio, kvankam en Nova imperio ĝi estis pli multe kunigata kun Granda sfinkso. Egiptaj araboj uzis markigon Abul-Hol, kio signifas Patro de teruro.

La loko de la piramida komplekso jam ekde la Frua Dinastia Periodo de Egiptio estis signifa tombejo. Elfosiĝis pluraj mastaboj de la malnova imperio de Egiptio. Neklaras, je kioma kvanto tomboj de tiuj unuaj tri dinastioj de antikva Egiptio estis detruitaj per la posta konstruo de pli grandaj tomboj kaj piramidoj de la kvara dinastio.

 

La piramidoj aperis en la epoko de 2620 ĝis 2500 antaŭ nia erao - en la kvara dinastio de antikva Egiptio. Ili konstruiĝis sur 1000 oble 2000 metrojn larĝa kalkŝtona altebenaĵo, kaj kun la konstruo de la piramidoj ekestis flankaj piramidoj, temploj, tombejoj kaj laboristaj vilaĝoj. Estas rimarkinde, ke en la konstruo de la piramidoj neniuj radaj ĉaroj estis uzataj, kvankam la egiptoj tiutempe probable jam konis radojn. Ŝtonaj kvadroj estis levitaj per la mekanika principo de portempe konstruitaj klinitaj ebenaĵoj.

Ĉiuokaze la precizaj konstruteknikoj estas ankoraŭ celo de esplorado. Certe la blokoj estis forĉizitaj el la ŝtonminejo, transportitaj unue per trenado kaj poste per barĝo laŭ la rivero Nilo. Por la ekstero de la Granda Piramido temis pri blanka kalkoŝtono el kio restas nur kelkaj malmultaj blokoj ĉe la pinto de la piramido. Dum la Mezepoko (5a ĝis 15a jarcentoj), oni forprenis la ceterajn por konstruado en la urbo Kairo.^[5]

Por certigi, ke la piramido estu simetria, la eksteraj ŝtonoj devis esti egale altaj kaj larĝaj. La laboristoj devis marki ĉiujn blokojn por indiki la angulon de la piramida muro kaj ĉizi la surfacojn zorge por ke la blokoj kunkongruu. Dum la konstruado, la ekstera surfaco de la ŝtono estis milda kalkoŝtono; la troa ŝtono estis eroziita laŭ la tempopaso.^[5]

 

Oni supozas, ke la piramidoj de Gizo kaj aliaj estis konstruitaj por esti hejmo de la restaĵoj de la mortintaj faraonoj kiuj regis super Antikva Egipto.^[5] Oni supozis, ke parto de la spirito de la faraono nomita lia ka restas kun lia kadavro. Taŭga preparado de la restaĵoj estis necesa po ke la "iama faraono plenumu siajn novajn taskojn kiel reĝo de la mortintoj". Oni teoriis, ke la piramido ne nur utilis kiel tombejo por la faraono, sed ankaŭ kiel stokejo por diversaj aĵoj kiujn li bezonos en la postvivo. "La popolo de Antikva Egipto kredis, ke la morto en la Tero estas la starto de veturado al la venonta mondo." La enbalzamita korpo de la reĝo estis entombigita sub aŭ ene de la piramido por protekti kaj ebligi lian transformon kaj ascendon al la postvivo.^[6]

La kvar flankoj de la tri el la Gizaj piramidoj estis astronomie orientitaj al nordo–sudo kaj oriento–okcidento ene de malgranda frakcio de grado. Inter ĵusaj klopodoj^[7][8][9] por klarigi tian klare prilaboritan modelon estis tiuj de S. Haack, O. Neugebauer, K. Spence, D. Rawlins, K. Pickering, kaj J. Belmonte. La aranĝo de la piramidoj estas reprezentaĵo de la Oriona konstelacio laŭ la disputita nomita Orion-kongrua teorio.

Gizo ĝis la sesa dinastio de antikva Egiptio estis signifa tombejo kaj nur en la unua Meza Periodo aŭ Unua Intertempo ne aldoniĝis pliaj tomboj. El la Meza Imperio de Egiptio restis malmultaj spuroj, kaj menciindas ke en tiu epoko entute apenaŭ estas spuroj pri postmortaj kultaj ritoj ĉe la piramidoj. Nur en la Nova Egipta Imperio kaj en la Tria Meza Periodo denove pruveblas novaj signifaj tomboj. Krome pruveblas ke tiam oni flegis kaj restaŭris la piramidojn kaj templojn.

 

La laboro elfosi, movi, meti kaj ĉizi la enorman kvanton de ŝtono uzita por konstrui la piramidojn eble estis farita de variaj miloj de kvalifikitaj, ne kvalifikitaja kaj helpaj laboristoj. Necesis ankaŭ panistoj, ĉarpentistoj, akvoliveristoj kaj aliaj por la projekto. Kun la metodoj uzitaj por konstrui la piramidojn, ankaŭ ekzistas ampleksa esplorado pri la preciza nombro de laboristoj necesaj por tia konstruprojekto. Kiam la greka historiisto Herodoto vizitis Gizon en la jaro 450 a.K., la egiptaj pastroj diris al li, ke "la Granda Piramido estis bezoninta 400 000 homojn dum 20 jaroj por konstrui ĝin, laborantaj laŭ trimonataj vicoj, nome 100 000 homojn samtempe". Estas arkeologia pruvaro de tomboj kiu indikas, ke ja necesis 10 000 personoj laborantaj laŭ trimonataj vicoj dum ĉirkaŭ 30 jaroj por konstrui piramidon.^[5]

La komplekso de la piramidoj de Gizo estas ĉirkaŭata per granda murego el ŝtono, ekster kiu Mark Lehner kaj lia teamo malkovris urbeton en kiu loĝis la laboristoj de la piramidoj. La vilaĝo estis sudoriente de la kompleksoj de Ĥefren kaj Mikerino. Inter la malkovroj en la domaro de la laboristoj estas dormejoj, panfarejoj, bierejoj kaj komunaj kuirejoj (kun pruvaro kiu pruvas, ke pano, bovoviando kaj fgiŝoj estis bazaj elementoj de la dieto), malsanulejo kaj tombejo (kie oni trovis kelkajn skeletojn kun signoj de vundoj asociaj kun laborakcidentoj en konstruejoj).^[10] La urbeto de la laboristoj ŝajne estas de mezo de la 4-a Dinastio (2520–2472 a.K.), post epoko de Keops kaj la finigo de la Granda Piramido. Laŭ Lehner kaj la teamo de AERA: "La disvolvigo de tiu urba komplekso eble estis sufiĉe rapida. La tuta konstruado probable okazis dum la 35 ĝis 50 jaroj de la regadoj de Ĥefren kaj Mikerino, konstruintoj de la Dua kaj Tria Piramidoj de Gizo". La bildo rezultanta estas tiu de planita setlejo, unu de la unuaj urbaj planoj de la mondo.^[11][12]

 

Per la franca militiro al Egiptio de la armeo de Napoleono Bonaparto de 1798 ĝis 1799 komenciĝis la moderna scienca esplorado de la piramidoj. Ĝi instigis la eŭropan stilon de empiro.

Sub gvidado de Auguste Mariette en 1860 okazis arkeologiaj esploroj kaj elfosadoj. En 1979 la piramidoj kaj la Sfinkso de Gizo deklariĝis monda kultura heredaĵo de Unesko. En 1984 la registaro de Egiptio produktigis monerojn de 5 egiptaj piastroj kun bildigo de la grandaj piramidoj.

En 1978, la muzikgrupo Grateful Dead ludis serion de koncertoj poste publikigita kiel Rocking the Cradle: Egypt 1978. En 2007, la kolombia kantistino Shakira havigis spektaklon en la komplekso al homamasoj de proksimume 100 000 personoj.^[13] La komplekso estis uzita por la finalo de la Afrika Futbalpokalo de Nacioj de 2019 kaj de la Manpilka Mondpokalo de 2021.

La Egiptia Ministro de Turismo anoncis planojn elspezi 17 000 000 da eŭroj por restaŭri la kompleksojn fine de 2021, por promocii turismon en Egiption same kiel por fari la lokon pli facile alirebla kaj turismema.^[14][15] Laŭ Lonely Planet, la restaŭrado inkludas novan centron por vizitantoj, medio-respektan elektran buson, restoracion – nome 9 Pyramids Lounge,^[16] same kiel kinejon, publikajn necesejojn, pli ĝustajn signalojn, manĝokamionojn, fotobudojn, kaj senpagan Wi-Fi.^[17][18][19] La novaj instalaĵoj estas parto de pli ampleksa plano por renovigi la 4 500-jaraĝan lokon por 2030.^[20]

 

Komence de junio 2012 la loka administrejo de Gizo instaligis modernegan pumpan sistemon, por forpumpigi grundakvon sub la sfinkso. Antaŭe jam plurajn jarojn la grundakva nivelo signife plialtiĝis, pro nova kloaka kanalaro en la apuda loĝloko Nazlet Al-Seman kaj nova irigacia sistemo en la regiono, kaj tiu pli alta grundakva nivelo minacis la antikvajn ŝtonkontruaĵojn. Nun tamen ekologoj kaj hidrologoj avertas, ke la granda kvanto de forpumpata akvo ankaŭ povus esti danĝeraj por la konstruaĵoj, se malaltiĝas la tersurfaco kaj pligrandiĝas erozio. La lokaj instancoj tamen decide neas tian danĝeron: la pumpiloj funkcias tiel, ke ili malŝaltiĝas, kiam la grundakva nivelo subiĝas ĝis 4,5 metroj sub la tersurfaco. En tia grundakva alteco la konstruaĵoj devus esti komplete sekuraj, ĉar precize tiu subtera akvonivelo ankaŭ estis en la antikva epoko.^[21][22]

Laŭlonge de la 20-a jarcento multaj romanoj kaj filmoj konstituis aventuran ĝenron en kiu granda parto de la intrigo rilatas al la sekretaj labirintoj de la interno de la piramidoj kaj la superstiĉaj malbenoj rilataj al la mumioj de tiuj kiuj estis entombigitaj en la piramidoj. Foje tio rezultis en parodioj. La ĝenro jam startis per The Mummy (ankoraŭ muta filmo de 1911), kaj sekvis per The Mummy (1932), en kiu stelulis Boris Karloff kiel Imhotep/Ardath Bejo, The Mummy (1999), refaro de la versio de 1932 kun Brendan Fraser kaj Rachel Weisz, kaj The Mummy (2017), dua refaro de la versioj de 1932 kaj de 1999, en kiu stelulas Tom Cruise. Pli precize The Pyramid (2014) estas horora filmo pri malkovro de nekonata piramido.

Asteriks kaj Obeliks: Misio Kleopatra (originale: Astérix & Obélix: Mission Cléopâtre) estas franca komedia filmo bazita sur la bildlibro Asteriks kaj Kleopatra, kiu (en Esperanto) aperis en 2002. Unu el multaj detaloj de la bildostrio estas la momento kiam Obeliks rompas la nazon de la Sfinkso kiam grimpas sur ties vizaĝo. Alia estas la priskribo de striko de la konstruistoj, tiuokaze ne de piramido, sed de palaco pro la malfavoraj laborkondiĉoj. En la filmo stelulas Christian Clavier kiel Asteriks, Gérard Depardieu kiel Obeliks, Jamel Debbouze kiel Numerobis, Monica Bellucci kiel Kleopatra, Gérard Darmon kiel Sunasolstis, kaj Alain Chabat kiel Julio Cezaro.

En la kvina kanto de la verko de Abel Montagut nome Poemo de Utnoa okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikuraĝigu la malfortigitan Utnoan (nome la ĉefrolulo Noa) pere de la drogo anoŭdo. Inna malsupreniras kaj liveras ĝin al Noa. Je ties efiko aperas antaŭ li la poeto Valmikio kiu montras al li la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ĝin, nome, en Azio, el Ĉina Murego al insulo Srilanko. Poste aperas la japana pentristo Hokusajo kiu siavice montras aliajn mirindaĵon el Azio. Kaj poste venas la vico de Fidiaso, kiu montras mirindaĵojn el suda kaj centra Eŭropo kaj la venonta ĉiĉerono estas Maria Sklodovska, kiu montris al Utnoa la mirindaĵojn de centra kaj orienta Eŭropo. La venonta ĉiĉerono estas Akenatono kiu montras interesaĵojn el Afriko dekomence el Egiptujo, kaj kompreneble unu el ĉefaj rimarkindaĵoj estas la piramidoj de Gizo:

 

„  Jam ili pluvojaĝas kaj fluge venas Afrikon, super Egipta grundo, la piramide roklarma. -Jen kun lumturo luksa l'Aleksandria haveno, impona konstruaĵo sur la insulo Faroso, ĉe urbo kun skribrula biblioteko fiera, kien pilgrime venos la scienculoj el ajna mondregiono por ĉiubranĉaj studoj erudaj. Baldaŭ ili alŝvebas al la sabloza Gizeo. Inter kolonaj temploj, jen piramido Keopsa, tiuj de Mikerinos kaj diokulta Kefreno, brilantaj sub sunhelo per kalkoŝtona kovraĵo, kaj la arkana Sfinkso, alrigardanta nenien, saĝulo leonkorpa, nura kreanto de morgaŭ.[23] ”

•  
  Mastaboj de la orienta tombejo
•  
  Mastabo de Ĥufuĥafo (G 7140 kaj G 7130 de la orienta tombejo)
•  
  Mastabo de Ĥufuĥafo la 1-a (detalo de enskribaĵo)
•  
  Busto de Anĥafo (mastabo G 7510)
•  
  Bolva kapelo de la mastabo de Iméry (G 6020 de la okcidenta tombejo)
•  
  Mastabo de Qar (orienta tombejo)
•  
  Gravuraĵoj de la mastabo de Qar (orienta tombejo)
•  
  Mastabo de Iduo (orienta tombejo)
•  
  Statuoj de la mastabo de Iduo (orienta tombejo)

• Abdel Moneim Abu Bakr: Excavations at Giza 1949–50. The University of Alexandria, Faculty of Arts, Kairo 1953 (PDF; 44,7 MB). PDF; 44,7 MB
• Silvio Curto: Gli scavi italiani a el-Ghiza (1903). Centro per le Ántichità e la storia dell'arte del Vicino Oriente, Rom 1963 (PDF; 27 MB). PDF; 27 MB
• Clarence S. Fisher: The Minor Cemetery at Giza. The Eckley B. Coxe Jr. Foundation. New Series, Volume I. University Museum, Philadelphia 1924 (PDF; 39 MB). PDF; 39 MB
• Selim Hassan: Excavations at Giza. 10 Bde, Oxford/ Kairo 1932–1960 (Band 1: PDF; 69,2 MB, Band 2: PDF; 83,7 MB, Band 3: PDF; 68,1 MB, Band 4: PDF; 73,4 MB, Band 5: PDF; 122 MB, Band 6/1: PDF; 30,6 MB, Band 6/2, Text: PDF; 28,6 MB, Band 6/2, Tafeln: PDF; 9,7 MB, Band 6/3: PDF; 73,1 MB, Band 7: PDF; 90,9 MB, Band 8: PDF; 81,6 MB, Band 9: PDF; 57 MB, Band 10: PDF; 22,6 MB).
• Peter Jánosi: Giza in der 4. Dynastie. Die Baugeschichte und Belegung einer Nekropole des Alten Reiches. Band I: Die Mastabas der Kernfriedhöfe und die Felsgräber. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2005, ISBN 3-7001-3244-1, (PDF; 8,9 MB).(PDF; 8,9 MB
• Hermann Junker: Giza. 12 Bde, Wien 1929–1955 Band 1: PDF; 26,1 MB, Band 2: PDF; 42,5 MB, Band 3: PDF; 36,2 MB, Band 4: PDF; 16,5 MB, Band 5: PDF; 25,8 MB, Band 6: PDF; 47,7 MB, Band 7: PDF; 90,8 MB, Band 8: PDF; 76,2 MB, Band 9: PDF; 25,9 MB, Band 10: PDF; 20,7 MB, Band 11: PDF; 28,7 MB, Band 12: PDF; 24,8 MB.
• Karl Richard Lepsius: Denkmaeler aus Aegypten und Aethiopien. 12 Tafel-Bände, 5 Textbände, Nicolaische Buchhandlung, Berlin 1849–1859 reta versio.
  • Erster Textband: Unteraegypten und Memphis. (PDF; 19 MB, nur Gizeh).
  • Erste Abteilung: Topographie und Architektur. Band I. (PDF; 19 MB, nur Gizeh).
  • Zweite Abteilung: Denkmaeler des Alten Reichs. Band III. (PDF; 16,4 MB, nur Gizeh).
  • Zweite Abteilung: Denkmaeler des Alten Reichs. Band IV. (PDF; 6 MB, nur Gizeh).
  • Ergänzungsband. (PDF; 10,4 MB, nur Gizeh).
• W.M. Flinders Petrie: Gizeh and Rifeh. School of Archaeology in Egypt and Bernard Quaritch, London 1907 (PDF; 40 MB).
• Berta Porter, Rosalind L. B. Moss: Topographical Bibliography of Ancient Egyptian Hieroglyphic Texts, Reliefs and Paintings. III. Memphis. 2. Auflage. Oxford University Press, Oxford 1974 (PDF 30,5 MB).
• George Andrew Reisner: A History of the Giza Necropolis. Volume I. Harvard University Press, Harvard 1942 (PDF; 249,8 MB).
• Georg Steindorff, Uvo Hölscher: Die Mastabas westlich der Cheopspyramide. (hg. v. Alfred Grimm), (Münchner Ägyptologische Untersuchungen 2). Frankfurt am Main/ Bern/ New York/ Paris 1991.

	Portalo pri Egiptologio
	Portalo pri Afriko

• Satelita bildo ĉe Wikimapia
• Pyramids in Giza Arkivigite je 2006-09-02 per la retarkivo Wayback Machine Bildoj de la Gizaj Piramidoj publikigitaj sub Creative Commons License
• 3D virtual tour explaining Houdin's theory Arkivigite je 2011-07-28 per la retarkivo Wayback Machine (necesas serĉilo)
• Giza Necropolis Arkivigite je 2014-01-10 per la retarkivo Wayback Machine 3D Photosynth of Giza Necropolis (postulas Silverlight)
• Gizapyramids.org Arkivigite je 2008-10-11 per la retarkivo Wayback Machine
• Pyramids in Giza Pictures of Giza Pyramids published under Creative Commons License