Ivo Lapenna

Lapenna naskiĝis en la urbo Split en Kroatio, tiama Aŭstrio-Hungario. En 1933 en Zagrebo li doktoriĝis pri juro. Li fariĝis universitata profesoro en 1947 en Zagrebo kaj poste en Londono. Forlasinte Jugoslavion en 1949, li iris unue al Parizo kaj en 1951 al Britio. En 1962 li fariĝis ŝtatano de Britio. Li mortis en 1987 en Kopenhago, kie li estas ankaŭ enterigita.

Lia unua edzino estis Emilija Lapenna, la dua Ljuba Lapenna, la tria Birthe Lapenna (ekde 1986). Ivo Lapenna ne havis infanojn.

Lapenna esperantistiĝis en 1928. Ekde 1937 li estis komitatano de UEA por Jugoslavio, li eniris en la UK 1938 la Estraron de IEL kvazaŭ kiel posteulo de la eksiĝinta aŭstro Hugo Steiner (vidu Estraro de IEL 1938-1947). Lapenna trairis tra Internacia Esperanto-Ligo al la posta kunfandita UEA, kie li tuj fariĝis kaj restis estrarano (ĝis 1974).

De 1955 ĝis 1964 Lapenna estis Ĝenerala Sekretario, kio estis tiam nova estrara posteno proponita de Lapenna mem, analoge al aliaj organizoj. En 1964 la komitato unue elektis E.L.M. Wensing, post kio "Lapenna proteste eksiĝis kiel Ĝenerala Sekretario" (laŭ la vikipedia paĝo pri Wensing). Post retiriĝo de Wensing prezidanto fariĝis Lapenna.

El la laboroj de Lapenna por UEA restos en memoro precipe la Unesko-rezolucio el 1954, la nova Statuto de 1955 kaj la rezultoj de Centro de Esploro kaj Dokumentado pri Mondaj Lingvaj Problemoj (CED), esploro-centro fondita de li en 1952.

Malpli eniris la memoron la agado de Lapenna por proponi Esperanton ĉe UN. Lapenna iniciatis gigantan kolektadon de subskriboj kaj fine prezentis en la 6a de oktobro 1966 al la UN-oficejo en Novjorko preskaŭ milionon da unuopaj subskriboj kaj centojn da subskriboj de asocioj. Kostis multan monon presi la subskribofoliojn kaj prepari la agadon en Novjorko; multega tempo de volontuloj estis uzita por la kolektado de subskriboj.

La agado fiaskis, ĉar la UN-funkciuloj emfazis, ke proponoj ĉe UN devas veni de la membraj ŝtatoj (kaj ne de privata organizo). "La sola surprizo tie ĉi estas, ke internacia juristo de la eminento de Lapenna surpriziĝis", komentis Humphrey Tonkin.^[1]

Ĝis hodiaŭ multaj homoj ligas kun la nomo Lapenna precipe la sukceson en Montevideo en 1954 kaj ĝenerale imponan personecon. Al la pozitiva impreso pri lia laboro kontribuis ankaŭ la ampleksa verko Esperanto en Perspektivo, en kiu Lapenna povis prezenti siajn proprajn agadojn kaj starpunktojn en pozitiva lumo; ekzemple sur p. 625 de la verko grandparte verkita kaj redaktita de li aperas lia tutpaĝa bildo kun la subskribo "Prof. D-ro Ivo Lapenna, la konstruinto de la moderna UEA".

En statistiko sur p. 632 li prezentas kelkajn nombrajn datumojn pri UEA inter 1948 kaj 1971. Tie eblas legi interalie, ke la membronombroj kreskis de 17 707 en 1948 al 32 202 en 1964 (kaj stagnis ĝis 32.070 en 1971); kresko de 82 % en la unuaj 16 jaroj (mezume 3,8 % jare). Forster komprenas tion kiel signon de sukceso de la agado de Lapenna (traduko): "La rezultoj de la postmilita politiko estis impresaj, ne laste en la kresko de membreco-nombroj. La membraro de UEA, inkluzivanta aligitajn membrojn, kreskis de 17 707 en 1948 al 32 202 en 1964 (ekde kiam ĝi tendencis malfortiĝi)." ^[2] Fakte temas pri ekstera kresko kreita nur per aliĝo de novaj landaj asocioj; da tiuj estis 19 en 1948 kompare al 29 en 1964 (34 en 1971). La plej granda kresko okazis de 1954 (10 723 aligitaj membroj) al 1959 (25 146 AM); tio estis sekvo de la aliĝo de interalie la Germana Esperanto-Asocio, Esperanto-Asocio de Finnlando kaj Pola Esperanto-Asocio (1955), aldone Japana Esperanto-Instituto kaj Bulgara Esperanto-Asocio (1956).

Multaj landaj asocioj dume malkreskis, ekzemple la franca asocio falis de proksimume 2000 membroj ĉirkaŭ la jaro 1948 al proksimume 1300 ĉirkaŭ la jaro 1970. La individua membraro stagnis; de 7 010 en 1947 ĝi iom falis por rekreski ĝis 7 587 en 1957; tiam sekvis stagnado kun ondetoj ĝis 7 302 en 1973 (kaj 6 543 en 1974).

Dum la agado de Lapenna en UEA okazis diversaj konfliktoj; Peter Glover Forster skribas, ke oni akuzis lin pro diktatoreco kaj personeca kulto. Forster aldonas, ke multaj sentis, ke "pli larĝa gamo de ago-opcioj devus esti malfermita al la membroj" – do la membroj devus rajti mem decidi, kion ili deziras fari.^[3] Aliloke Forster milde skribas, ke Lapenna estas iom kontraŭa al kritikado de sia propra vidpunkto.^[4] El la konfliktoj Forster citas tiujn kun "Verdiro" (John Leslie), la estrarano Hans Jakob, la estrarano E.L.M. Wensing kaj TEJO. Grandparte pro siaj altaj retorikaj kapabloj, kiuj donis al li grandan renomon en la ĝenerala Esperanto-publiko, Lapenna ĝis 1974 sukcesis venki en tiuj konfliktoj.

John Wells, UEA-estrarano de 1971 ĝis 1974 kaj prezidanto de 1989 ĝis 1995, skribas en personaj rememoroj, ke la konduto de Lapenna en la periodo 1971–1974 "bedaŭrinde ne estis senriproĉa. En la estrarkunsidoj ni devis foje aŭskulti liajn longajn riproĉojn kontraŭ tiu aŭ alia supozata malbonfaranto."^[5] En tiu tempo laŭ la vortoj de Wells la komitato de UEA "ne plu volis akcepti la konduton de la prezidanto."

La finno Harri Laine raportas, ke Ivo Lapenna dum UK 1969 nomis lin aŭ “la plej stulta homo en la mondo” aŭ “la plej stulta en Esperantujo”; li aldonas, ke iu apudulo komentis lian rakonton pri tio: “Sed Lapenna ja diras tiel pri ĉiuj!”.^[6] Laŭ Laine Ulrich Lins skribis pri Lapenna: “Liaj rebatoj estis tiel akraj, ke eĉ mediokruloj povis esti certaj pri ioma famiĝo...”.^[7]

Post riproĉoj, precipe pri lia konduto kontraŭ komitatanoj kaj kunlaborantoj, kolektiĝis la aktivuloj kiuj ne plu konsentis akcepti lin kiel prezidanton. Lapenna komprenis ke li ne havos plimulton en la Komitato de 1974. Jam en la fama "aprila artikolo" en Esperanto li asertis ke minacas komploto por forigi lin. Dum la kongreso en Hamburgo 1974 li deklaris ke li ne rekandidatiĝos kiel prezidanto. La Komitato elektis kiel novan prezidanton Humphrey R. Tonkin. Lapenna rezignis pri ĉiuj funkcioj kaj honoraj titoloj en UEA kaj TEJO. Sian interpreton de la okazaĵoj ("komunista puĉo") li prezentis en la libro Hamburgo en Retrospektivo.

En 1976 stariĝis Neŭtrala Esperanto-Movado, NEM; tio estis neinstituciigita formo de kunlaboro de li kaj liaj anoj. El NEM ne fariĝis "nova organizo paralela al UEA", ĉar (laŭ Haupenthal) "ĝi estis tro strikte ligita al la personeco de Lapenna.^[8]" En 1980 fondiĝis en Strasburgo 'Internacia Centro de la Neŭtrala Esperanto-Movado (ICNEM)', ekde 1976 ĝis la morto de Lapenna en 1987 ĉiujare okazis Internaciaj Konferencoj. (En 1976 Sarlanda Esperanto-Ligo (SEL) organizis la unuan 'Internacia Esperanto-Konferenco de la Neŭtrala Esperanto-Movado'.) Dum la lasta konferenco, kiu estis organizita en Graz kaj dum kiu oni celebris la centjariĝon de Esperanto, li sciigis la malfondon de NEM; eble li antaŭsentis sian baldaŭan morton, ĉar li havis kanceron. Nun OSIEK daŭrigas la tradicion de la Internaciaj Konferencoj. Krome ekde 1984 ĝis 2019 funkciis Fondaĵo Ivo Lapenna.

Ĝis la fino de sia vivo en 1987 li asertadis ke "kontraŭneŭtraleca politiko" en UEA estis forpelinta lin. En sia lasta kontribuo en Horizonto (nov.-dec. 1987) li nomis fuŝa la organizadon de la jubilea jaro kaj esprimis sian esperon, ke la lingvo Esperanto sufiĉe fortas por elteni la mankojn de la organizita movado.

Lapenna estis en 1983 inter la fondintoj de AIS San-Marino. Li kunfondis la esperantan fakan asocion de juristoj, Internacia Esperanto-Asocio de Juristoj (IEAJ).

Por Lapenna prelegado kaj oratorado estis tre gravaj. Li eĉ verkis pri tio la libron Retoriko, eldonitan unue en 1950. Ĝis hodiaŭ liaj paroladoj ĝuas altan renomon kaj oni plu eldonas ilin tekste kaj sur lumdiskoj.

 

 

• Retoriko, 1950 kaj postaj eldonoj.
• Faktoj pri la Internacia Lingvo (1952)
• La Internacia Lingvo: Faktoj pri Esperanto (1954)
• Principaro de Frostavallen, gvidlinioj pri informado, (1956)
• Elektitaj Paroladoj kaj Prelegoj : (suplemento al Retoriko) (1966)
• Esperanto en Perspektivo (1974), verkita komune kun Ulrich Lins (historio) kaj Tazio Carlevaro (literaturo).
• Por pli efika informado (1974)
• Hamburgo en Retrospektivo (1975/1977)

Nacilingvaj verkoj (elekto):

• Lia eble precipa profesia verko estas la Historio de Diplomatio, kroatlingva, el 1949.
• State and Law: Soviet and Yugoslav Theory, London 1964.
• Soviet Penal Policy. A Background Book, London, Sydney, Toronto 1968.

Pri Por pli efika informado

„ En plaĉ-aspekta, ilustrita broŝuro, s-ro Ivo Lapenna komunikas al ni siajn valorajn spertojn en la kampo de la informado. Ĉar ni, esperantistoj, vole nevole estas samtempe propagandistoj de nia lingvo kaj de ties filozofio, al ni ĉiuj konvenas lerni la plej efikan kaj praktikan metodon “vendi nian varon". Apenaŭ ni povus trovi ĉi-rilate pli bonan instruiston ol s-ron Lapenna, kies broŝuro estas riĉa mino da sugestoj kaj konsiloj. Juĝu mem laŭ ĉi tiuj kelkaj ĉapitroj de la enhavo: Kiel redukti misprezentojn?, Kion eviti?, Lingvo kaj lingvo-projekto, Pri kio informadi?, Sekteco, Senerara nacia lingvo, Interpretado, Kiel aranĝi ekspozicion?, Konstanteco kaj kampanjoj... Por pli efika inform ado estas do “nepraĵo” por ni ĉiuj. ” — F. de Diego

Pri La Internacia Lingvo: Faktoj pri Esperanto

„ Por la kandidatigo de UEA al la paco-premio de la Norvega Nobelkomitato necesis kolektado de ĉiuj faktoj pri nia internacia Organizaĵo: dro. Ivo Lapenna ricevis tiun komision kaj kuninigis tiom abundan kaj valoran dokumentaron ke la UEA-Estraro decidis aperigi ĝin en libroformo. Pluraj aldonaj partoj estis verkitaj ne nur de dro. Lapenna, sed ankaü de kelkaj kunlaborantoj aŭ surbaze de iliaj informoj (R. Rosetti, W. Auld, H. Jakob, dro W. Solzbacher, H. Steiner), tiel estiĝis la libro nun recenzata. La verko estas dividita en tri partojn 1. Esperanto kiel solvo de la problemo de internacia lingvo; 2. Esperanto-Organizaĵoj, celoj kaj laboroj; 3. U.E.A. La unua parto donas informojn pri la formiĝo, ekesto kaj evoluo de Esperanto, represas kelkajn menciindajn opiniojn pri ĝiaj valoro kaj signifo, resumas aspektojn pri ĝia instruado, klarigas pri la Esperanta Literaturo (orinala kaj traduka), pri la scienca, faka kaj popularscienca Literaturo, pri la fakaj vortaroj kaj terminaroj, pri la Gazetaro kaj aldonas disvolvon pri diversaj formoj de praktika aplikado de la Internacia Lingvo kaj finas per la Historio kaj celo de la internacia E-Muzeo en Wien. La dua parto skizas, en kelkaj malmultaj pagoj, la liston de la organizaj unuflanke por la disvastigo de E. kaj aliflanke por ĝia praktika utiligo. La tria parto detale rakontas pri UEA: ĝia historio, la nuna organiza formo, ĝia kultura agado, ĝiaj praktikaj servoj kaj diversaj aktivecoj por interfratigo de la Popoloj. Konkludo, Bibliografio kaj Dokumentoj, indekso estas la lastaj partetoj de la impona tuto. Estas evidente ke tia verko estis necesa kaj restos utila por la Esperantistaro, ne nur ĉar ĝi estas ĝisdata, sed ankaŭ ĉar ĝi estas vere kompleta kaj lingve modela. Ŝajnas al mi ke „ĝi prezentas en plej konciza maniero almenaŭ la ĉefajn rezultojn atingitajn en la Internacia Lingvo kaj pere de ĝi en ĝia 66-jara ekzistado" kaj krome ke ĝi" donas al la manojn de la Esperantistaro nun batalilon en formo de taŭge ordigitaj faktoj" (Enkondukaj Vortoj de L.) Kiel dro Lapenna diras mem, tiaj estis la ĉefaj celoj de la eldonaĵo kaj mi havas la konvinkon ke li plene atingis ilin. La eksteraĵo, la preso kaj la prezento de la libro estas bonegaj tiel ke sendube ĉiu Esperantisto, ne nur la „eterna batalanto" sed ankaŭ la „eterna komencanto" deziros vidi ĝin en sia biblioteko: ni sincere esperas ke ambaŭ krome ofte uzos ĝin, ĉar ĝia valoro estas apenaŭ taksebla por realigi Idealon, pri kies beleco kaj praktikaj ecoj, nur stultuloj dubas. ” — Belga Esperantisto - Numero 330, Februaro, 1955

„ La Centro de Esploro kaj Dokumentado, tiu modela institucio de UEA, ĵus prezentis sian unuan verkon en formo de libro: utilega kompilo de faktoj trafaj argumentoj pri nia lingvo. D-ro Lapenna, ĝia honorofica direktoro, verkinto de pluraj gravaj libroj en la internacia lingvo kaj aliaj, plenigas vakuon akresentitan per sia nova verko, kiu parte kompilis surbaze de studoj de pluraj eminentaj kunlaborantoj de C. E. D. La libro estas dividita en tri partojn. En la unua oni studas Esperanton kiel solvon de la problemo de internacia lingvo. Naŭ ĉapitroj orde pritraktas la formiĝon, strukturon kaj evoluon de Esperanto, opiniojn pri ĝia valoro, metodojn de ĝia instruado, ĝian literaturon, ĝian aplikon al la scienco kaj al aliaj aspektoj de la nuntempa vivo. En la dua parto oni studas la Esperanto-organizaĵojn, kaj en la tria troviĝas detala priskribo de Universala Esperanto-Asocio: ĝi historio, kultura agado, praktikaj servoj, universalaj kongresoj, k. t. p. Kompletigas la verkon bibiografia listo kaj tre utila indekso pri nomoj kaj temoj kio tre faciligas la uzadon kiel konsulta libro. Science kaj objektvie redaktita, ĉi tiu nova verko de samideano Lapenna estas valora juvelo, utilega por prelegistoj nova verko de samideano Lapenna estas valora juvelo, utilega por prelegistoj, verkistoj de artikoloj kaj propagandistoj de nia lingvo, sed ankaŭ tre rekomendinda por ĉiuj esperantistoj, kiuj trovos en ĝi imponan kolekto de faktoj kiuj igos ilin pli ami, respekti kaj disvastigi nian karan internacian lingvon. La nomo de la aŭtoro forigas ĉiajn dubojn pri la lingvo perfekteco de la verko. D-ro Lapenna montras, kiel antaŭ en siaj admirindaj « Retoriko» kaj « Aktualaj problemoj de la nuntempa internacia vivo», fluan kaj elegantan stilon, diafane klaren, kiel taŭgas al praktika verko. Jen kelkaj korektendaj preseraroj: « Ruysinol» (Rusinyol) en paĝoj 64 kaj 74; « La kreitaj profetoj» (profitoj), « J. H . Rodó» (J. E. Rodó), «Camoes» (Camoens), ĉiu jen paĝo 74. Alia korektendaĵo : la itala klasika verko «La floretoj de Sta. Francisko » , el la XIII-a jarcento, de nekonata aŭtoro, aperas inter la verkoj de Papini. La libro estas lukse presita, kiel konvenas al ĝia elstara enhavo, tiel interesa, ke mi estas konvinkita ke oni ĝin tradukos en pluraj naciajn lingvojn, ĉar ĝi superas la pure esperantistan kampon. Mi varme rekomendas aĉeti ĝin, kiel plej bela kaj praktika omaĝo al nia eminenta, meritoplena samideano Lapenna, kiu per sia streĉa laborado venkis la skeptikecon de la delegitoj ĉe la UNESKO-konferenco kaj atingis tiel gravan venkon por nia movado. ” — Dario Rodriguez. Boletín n076 (apr 1955)

• Tiel sonis...(3): Prezidantoj de UEA, Rotterdam 2004. (En tiu ĉi disko aperas unu prelego de Lapenna, publikigita de UEA en 1964.)
• Perspektivo. Studgrupo pri internacia lingvo (red.): Universala Esperanto-Asocio en la periodo 1970-1980. Tekstoj de la konkurso de la Premio Miyoshi 2001, sen loko 2002.
• Marcus Sikosek (Ziko van Dijk): Die neutrale Sprache. Eine politische Geschichte des Esperanto-Weltbundes. Bydgoszcz: Skonpres, 2006. ISBN 978-83-89962-03-4.
• Ulrich Lins: Ivo Lapenna kaj la komunistoj. En: la sama: Utila Estas Aliĝo. Tra la unua jarcento de UEA, UEA: Roterdamo 2008, p. 75-112.
• Ulrich Lins: La du flankoj de Ivo Lapenna, Beletra Almanako, nº 19, februaro 2014, Novjorko, Mondial. ISBN 9781595692771, ISSN 1937-3325. pp. 121–137.

• Sciencaj Studoj bazitaj sur originalaj esploroj kaj observoj

Trovu « Ivo Lapenna » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo»

Ivo Lapenna en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj) Kategorio Ivo Lapenna en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj) Ivo Lapenna en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj) Ivo Lapenna en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)

• Oficiala retpaĝo de la Fondaĵo Ivo Lapenna
• Verkoj elŝuteblaj Arkivigite je 2012-01-18 per la retarkivo Wayback Machine
• Lapenna pri la homaj rajtoj^{[rompita ligilo]}
• John C. Wells: Personaj memoroj pri Ivo Lapenna
• Donald Broadribb: Du paroladoj de Ivo Lapenna (recenzo pri Du paroladoj de Ivo Lapenna) el Monato (2004/4, paĝo 22)
• Carlo MINNAJA: Konata voĉo ree sonas (recenzo pri Du paroladoj de Ivo Lapenna) el Monato (2007/5, paĝo. 22)
• Libroj^{[rompita ligilo]} de kaj pri Ivo Lapenna en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperantomuzeo Arkivigite je 2007-12-21 per la retarkivo Wayback Machine
• Artikoloj de kaj pri Ivo Lapenna en Elektronika Bibliografio de Esperantaj Artikoloj (EBEA)
• [1] Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine pri Ivo Lapenna, cri.cn, Ulrich Lins: Ivo Lapenna meritplena akcelanto de Esperanto
• france Gazet-eltranĉo.^{[rompita ligilo]}
• EsKu - Epizodo 47 - Ivo Lapenna kaj UNESKO-Rezolucio en Montevideo filmeto de la jutuba kanalo EsKu - Esperanto-Kulturo - aperinta la 2023-12-23

• Carlo Minnaja (2010). “La libro kiu transpasas sian aĝon kaj transdonas sian saĝon”, La Ondo de Esperanto (eo) (3 (185)), p. 18—19.  Recenzo pri la libro Elektitaj paroladoj kaj prelegoj (Suplemento al Retoriko).
• Sven Ziegler (11 2017). “Ivo Lapenna – esperantisto kaj juristo”, Esperanto (eo). 

Recenzo pri la libro Elektitaj tekstoj pri Internacia Juro.

• Jorma Ahomäki (4 2015). “Bonvena represo”, Esperanto (eo). 

Recenzo pri la libro Esploro kaj Dokumentado.