Bielsko-Biała
Bielsko-Biała (germane Bielitz-Biala, ĉeĥe Bílsko-Bělá) estas urbo en la nuna Silezia Provinco de Pollando ĉirkaŭ 60 km sude de Katowice ĉe la rivero Biała (germane Bialka) . Ĝi apartenas al samnoma komunumo Bielsko-Biała kaj estas la administra centro de distrikto Bielsko (Silezio). La urbo estas tradicia centro de la mindustrio.
| Bielsko-Biała | |||||
| germane: Bielitz-Biala, ĉeĥe Bílsko-Bělá | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
  Fotomontaĵo | |||||
| eksterdistrikta urbo en Pollando • urbo • urbego • turisma celloko | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
 Mapo
| |||||
| Genitivo de la nomo | Bielska-Białej | ||||
| Provinco | Silezia Provinco | ||||
| Distrikto-rajta | Jes | ||||
| Distrikto | distrikto Bielsko (Silezio) | ||||
| Komunumo | komunumo Bielsko-Biała | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Urba komunumo | Jes | ||||
| Urborajtoj | 1312 aŭ la dua duono de la 13-a jarcento (Bielsko) 1723 (Biała) | ||||
| Koordinatoj | 49° 49′ N, 19° 3′ O (mapo)49.822519.044444444444Koordinatoj: 49° 49′ N, 19° 3′ O (mapo) | ||||
| Alto super la marnivelo | 262 ... 1117 m | ||||
| Areo | 124,93 km² | ||||
| Loĝantaro | 175677 (en 2008) | ||||
| Loĝdenso | 1 415 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 43-300 ... 43-382 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 33 | ||||
| Aŭtokodo | SB | ||||
| TERYT | 246101 1 | ||||
| Estro | Jacek Krywult | ||||
| Titolo de estro | Prezidanto | ||||
| Adreso de estraro | plac Ratuszowy 1 | ||||
| Retpoŝto de estraro | prezydent@um.bielsko.pl bpm@um.bielsko.pl | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 43-300 | ||||
| Telefono de estraro | (33) 497-14-97 | ||||
| Fakso de estraro | (33) 497-17-86, 497-17-87 | ||||
| Poŝto de estraro | um@um.bielsko.pl | ||||
| Ĝemelaj urboj | (Israelo) Akko (Rumanio) Baia Mare (Francio) Besançon (Ukrainio) Bierdiańsk (Ĉeĥio) Frydek-Mistek (Usono) Grand Rapids (Unuiĝinta Reĝlando) Kirklees (Serbio) Kragujevac (Germanio) Lilienthal (Italio) Monreale (Pollando) Olsztyn (Ĉilio) Rancagua (Ĉinio) Ŝiĝjaĝŭango (Nederlando) Stadskanaal (Hungario) Szolnok (Belgio) Tienen (Belgio) (Ĉeĥio) Třinec (Pollando) Ustka (Germanio) Wolfsburg (Slovakio) Žilina | ||||
| Komunuma retejo | http://www.um.bielsko.pl http://www.bielsko-biala.pl | ||||
| Domajno | bielsko.pl | ||||
La urbo ekde 1920 estas posedaĵo de Pollando, antaŭe ĝi apartenis al Aŭstrio. Laŭ la stato de 2021 en la urbo vivis 169 089 loĝantoj sur areo de 124,51 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 1 358 loĝantoj/km².
Konindaj personoj
redakti- Viktor Glondys, episkopo luterana
Historio
redaktiBielsko fondiĝis en la 13-a jarcento de germanaj almigrintoj. Origine ĝi apartenis al la historia regiono Silezio kaj estis konata sub la germana nomo Bielitz. La rivero Biała funkciis ekde 1457 kiel ŝtatlima rivero de Pollando. La pli nova loĝloko je la alia rivo en 1723 ricevis urbajn rajtojn. En 1772 Biała iĝis parto de la aŭstra Galicio. Pro la forfalo de la landlimo la du partoj unuiĝis en unu urbon. En 1815 Bielitz kaj Biała komune post la urbo Opava estis la dua plej granda urbo de Supra Silezio.
Ekde 1918 Bielitz/Bielsko kaj Biała apartenis al la nove formita Pollando. Bielsko estis en la tiama Pollando la sola urbo en kiu loĝas majoritato de germanoj. Dum la Dua Mondmilito la 13-an de novembro 1939 Gestapo pafmortigis en la urbo 5 polojn. En 1941 nazioj unuigis ambaŭ urbopartojn unuafoje, kion oni nuligis en 1945. Kiel en aliaj partoj de Silezio, inter la jaroj 1945 kaj 1947 oni forpelis ĉiujn germanajn loĝantojn. En 1951 Bielsko-Biała jam denove kunfandiĝis en unu urbon, kie intertempe loĝas nur poloj.
Esperanto en Bielitz/Bielsko t.e. ĝis la jaro 1918
redaktiEsperanto-kurso komenciĝis en 1913 kun ĉirkaŭ 100 lernantoj; instruisto estis d-ro Bock. En la loka germana gazeto aperis, tradukita de d-ino Haas, la artikolo „Surdmutaj blinduloj”, kiun Jean Borel publikigis en Germana Esperantisto.
Bielsko-Biała kaj Esperanto
redaktiLa kongreso de la Germana Socialdemokratia Partio en Pollando, dum kongreso en Bielsko Pollando en la jaro 1924, akceptis unuanime rezolucion proponitan de s-ro Arthur Pankratz, deputito de la pola parlamento t.e. Sejmo, kiu konsiderante la gravecon de Esperanto rekomendas al la membraro la studadon de Esperanto kaj alvokas eksterlandajn sampartianojn fari la samon. Socialdemokratiaj grupoj en Katowice, Królewska Huta kaj Bielsko tuj petis informojn pro starigo de kursoj. Kurso de 25 partoprenantoj komenciĝis en Bielsko.
En la urbo loĝas i.a. familio Handzlik. Ili tie havas interalie eldonejon de Esperanto-libroj Kleks. En la urbo agadas loka Filio de Pola Esperanto-Asocio. Arkivigite je 2016-03-05 per la retarkivo Wayback Machine La Esperanto Klubo ĉiujare la lastan dimanĉon de aūgusto aranĝas pilgrimon tra la Beskida Montaro al Szczyrk-Górka. Esperanto-Renkontiĝo sur monto Granda Ĉantorio okazas ĉiun trian dimanĉon de junio.
De la 2011-a jaro tre aktivas en Bielsko-Biała s-anino Elizabeta Harężlak kiu estas anino de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto (EDE-Pollando) kaj anino de la Revizia Komisiono de EDE-Pollando.[1]
Partneraj urboj
redakti- Akko (Israelo)
- Besançon (Francio)
- Berdiansk (Ukrainio)
- Frýdek-Místek (Ĉeĥio)
- Grand Rapids (Usono)
- Kirklees (Anglio)
- Kragujevac (Serbio)
- Lilienthal (Germanio)
- Monreale (Italio)
- Rancagua (Ĉilio)
- Ŝiĝjaĝŭango (Ĉinio)
- Stadskanaal (Nederlando)
- Szolnok (Hungario)
- Tienen (Belgio)
- Třinec (Ĉeĥio)
- Wolfsburg (Germanio)
- Žilina (Slovakio)
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Oficiala retpaĝo de la urbo
- Retpaĝo de la urbo
- Bielsko - Biała - fotografio Arkivigite je 2006-03-03 per la retarkivo Wayback Machine
- Esperanto Bielsko Arkivigite je 2016-03-05 per la retarkivo Wayback Machine