Tarbosaŭro

Tarbosaŭro
Troveblo de fosilioj: Malfrua kretaceo
Tarbosaŭra skeleto ĉe Universitata Geologia kaj Paleontologia Muzeo en Münster (Germanio).
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia Filumo: Ĥorduloj Chordata Klaso: Reptilioj Sauropsida Superordo: Dinosaŭroj Dinosauria Ordo: Saŭriskioj Saurischia Subordo: Teropodoj Theropoda Familio: Tiranosaŭredoj Tyrannosauridae Genro: Tarbosaŭro Tarbosaurus Specio: T. bataar
Dunomo
Tarbosaurus bataar Maleev, 1955
Sinonimoj
Shanshanosaurus Dong, 1977 Maleevosaurus Carpenter, 1992 Jenghizkhan Olshevsky, 1995
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Tarbosaŭro
v • d • r

Tarbosaŭro (Tarbosaurus < malnov-greka: ταρβος 'timo, teruro' + σαυρος 'lacerto'), estis tiranosaŭredo vivinta dum la frua mastriĥtia periodo de la malfrua kretaceo. Ĝi estas proksime parenca al la genro tiranosaŭro (kaj eble parto de ĝi).

Oni trovis restaĵojn en Mongolio, la unuaj priskribitaj de Evgeny Maleev en 1955 de fosilioj trovitaj de sovetia ekspedicio en Mongolio en la jaro 1948. De post tiam oni ankaŭ trovis iujn dentojn kaj grandan pelvoston de ebla tarbosaŭro, kiujn oni trovis en la malfru-kretacea formacio Subashi en la Turpana baseno en Ĉinio.^[1] Oni ankaŭ trovis plurajn tarbosaŭrajn dentojn en la malfru-kretacea formacio Nanxiong en la sud-ĉina provinco Gŭangdongo.

Tarbosaŭra specio

• T. bataar (tipo)

Misatribuita (verŝajne)

• T. efremovi (fakte juna T. bataar)

Kiel ĉe la plimulto de dinosaŭroj, taksoj pri la grandeco de tarbosaŭro variis dum lastaj jaroj. Ĝi eble atingis longecon de 10 metroj kaj pezon de 4 ĝis 5 tunoj.

Kvankam oni jam trovis multajn specimenojn de ĉi tiu genro, oni havis malmultan definitivan informon je 1986, kvankam oni supozas ke ĝi dividis multajn trajtojn de aliaj tiranosaŭredoj. La similecoj igis iujn sciencistojn sugesti ligon inter la nordamerika kaj eŭrazia kontinentoj tiutempe, eble en la formo de terponto. Tarbosaŭro eble ĉasis grandajn tiutempajn hadrosaŭredojn, ekzemple saŭrolofon.

Malgrandaj specimenoj, trovitaj dum la sama ekspedicio kiu trovis la tipo-specimenon por Tarbosaurus baatar, priskribiĝis kiel Tarbosaurus efremovi. Ne estas klare ĉu ili estis nur junaj tarbosaŭroj T. bataar, kiel pensis Rozhdestvensky, aŭ aparta specio. Nuntempe oni ĝenerale opinias ke Maleevosaurus novojilovi, Gorgosaurus lancinator, kaj T. efremovi reprezentas junajn specimenojn de T. bataar; por superrigardo, vidu Hurum and Sabath (2003) kaj Currie k.a. (2003). Aldone, Shanshanosaurs huoyanshanensis,^[2] parta skeleto kaj kranio de juna tiranosaŭredo trovita en la formacio Nemegt, verŝajne estas juna T. bataar.^[3][4]

Ankaŭ pri tio estas diverseco de opinioj: George Olshevsky (1995) analizis Tarbosaurus efremovi kiel specion kaj genron aparta de T. bataar, kio necesigus la kreadon de nova genro. Olshevsky kreis la nomon Jenghizkhan bataar laŭ Genghis Khan; la dua parto de la nomo estas akcidenta misliterumado de la mongola vorto baatar (= heroo).

Aliaj, kiel Carpenter, preferas meti tarbosaŭron en la genro Tyrannosaurus (la scienca nomo sekve estus Tyrannosaurus bataar), pro tio ke la kranio ŝajne dividas multajn trajtojn kun la kranioj de ĝia nordamerika kuzo Tyrannosaurus rex. Hurum kaj Sabath (2003) tamen montris ke tarbosaŭro estas parenco de alioramo kaj ne specio de tiranosaŭro. Ĉi tio baziĝis je la hipotezo de tiranosaŭredoj originis en Azio kaj poste migris al Nordameriko.^[5]

Pliaj restaĵoj de Ĉinio, ĉi-foje Chingkankousaurus, kiun nomis Chung Chien Young en 1958, poste estis klasita kiel nomen dubium far Dong (1992) kaj poste sinonimigitaj subjektive kun Tarbosaurus far Holtz, Jr.

• Muntita muldaĵo de tarbosaŭra skeleto videblas en la Melburna Muzeo en Carlton (Aŭstralio). Alia specimeno eksponiĝas en la enireja halo de la biblioteko ĉe Universitato Macquarie en Sidnejo (Aŭstralio).
• Tarbosaŭro aperas en la dua epizodo de la serio The Truth About Killer Dinosaurs (2005), kaj ĝi ankaŭ aperis en la epizodo The Giant Claw de la serio Walking with Dinosaurs.

• 
  Piedo de Tarbosaurus Bataar, Nacia Naturhistoria Muzeo en Parizo (Francio).
• 
  Kranio de Tarbosaurus Bataar, Nacia Naturhistoria Muzeo en Parizo (Francio).
• 
  Flanka vido de tarbosaŭra skeleto, Nacia Naturhistoria Muzeo en Parizo (Francio).
• 
  Muntita tarbosaŭra skeleto, Eperimentarium en Kopenhago (Danio).

• Horner, John R.; Lessem, Don. (1993) The Complete T. Rex./How Stunning New Discoveries Are Changing Our Understanding of the World's Most Famous Dinosaur. Simon and Schuster. ISBN ISBN 0-671-74185-3.
• Carr, TD (1999). Craniofacial ontogeny in Tyrannosauridae (Dinosauria, Coelurosauria). Journal of Vertebrate Paleontology 19: 497-520
• Reta abstrakto de la antaŭa artikolo^{[rompita ligilo]}
• Holtz TR, Jr. (1994). The phylogenetic position of the Tyrannosauridae: implication for theropod systematics. Journal of Paleontology 68: 1100-1117.

Portalo pri Dinosaŭroj

• Currie, P. J., Hurum, J. H. and Sabath, K. 2003. Skull structure and evolution in tyrannosaurid dinosaurs. Acta Palaeontologica Polonica 48 (2), 227-234. https://web.archive.org/web/20051211141323/http://www.app.pan.pl/acta48/app48-227.pdf
• Hurum, J. H. and Sabath, K. 2003. Giant theropod dinosaurs from Asia and North America: Skulls of Tarbosaurus bataar and Tyrannosaurus rex compared. Acta Palaeontologica Polonica 48 (2), 161-190. https://web.archive.org/web/20051223024445/http://www.app.pan.pl/acta48/app48-161.pdf
• Review Of The Tyrannosauridae, George Olshevsky (1995) Arkivigite je 2006-06-13 per la retarkivo Wayback Machine