[go: up one dir, main page]

Saltu al enhavo

Arkeano

Nuna versio (nereviziita)
El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Arĥaiko)
Geologiaj periodoj (simpligita)
komenco Antaŭ Nuno kaj longo de daŭro en mil. da jaroj (rondumitaj al entjeroj)
eono erao periodo p d
 fanerozoiko   kenozoiko  kvaternaro 3 3
neogeno 23 20
paleogeno 66 43
 mezozoiko kretaceo 145 79
ĵurasio 201 56
triaso 252 51
 paleozoiko permio 299 47
karbonio 359 60
devonio 419 60
silurio 443 24
ordovicio 485 42
kambrio 541 56
proterozoiko 2500 1959
arĥaiko 4000 1500
hadaiko 4600 600

Arkeano (arĥaiko, archaikum , arĥeozikum, arĥeoziko, arkeoziko) estas la unua periodo de la geologia erao, antaŭkambria epoko (4600-570 milionoj).

La arkeano komenciĝis antaŭ ĉirkaŭ kb. 3,8 miliardoj da jaroj per elformiĝo de la tera surfaco kaj daŭris ĝis antaŭ 2,5 miliardoj da jaroj, ĝis komenco de la proterozoiko. Dum tiu terhistoria epoko aperis ankaŭ la tera atmosfero, hidrosfero, organikaj kombinaĵoj (kiel ekz. proteino)

Meze de la arkeana epoko aperis la plej fruaj kaj primitivaj organismoj de la vivo (unuĉeluloj), la bakterioj kaj la cianobakterioj (ĉ. 3,5 md.).

La transfomiĝintaj magmaj rokoj de la arkeano estas troveblaj sur ĉiu kontinento.