жена

Ĉi tiu kapvorto estas en Listo de Swadesh por la rusa

1 edzino, virino laŭleĝe ligita kun viro por fondi kun li familion.

• ◆ Жена узнала, что муж был в связи с бывшею в их доме француженкою-гувернанткой, и объявила мужу, что не может жить с ним в одном доме. Л. Н. Толстой, «Анна Каренина», 1873-1876. j.

• →Edzino eksciis, ke la edzo havis rilaton kun loĝanta en ilia domo francino-guvernistino, kaj deklaris al la edzo, ke ne plu povos loĝi kun li en la sama domo. Leo Tolstoj. Anna Karenina. 1873-1876.

• ◆ Профессора-мужчины пришли с жёнами, а профессора-женщины, если у них были мужья, ― с мужьями. Анатолий Алексин, «Раздел имущества», 1979. j.

• →Profesoroj-viroj venis kun edzinoj kaj profesoroj-virinoj, se ili havis edzojn — kun edzoj. Anatolio Aleksin. Divido de posedaĵoj. 1979.

• ◆ Здесь на каждое место по десять жён. И. Грекова, «На испытаниях», 1967. j.

• →Ĉi tie por ĉiu loko haveblas po dek edzinoj. I. Grekova. Dum provado. 1967.

• ◆ Он не думал об их жёнах, матерях, детях. Василий Гроссман, «Жизнь и судьба. Часть 3», 1960. j.

• →Li ne pensis pri iliaj edzinoj, patrinoj, infanoj. Vasilij Grossman. Vivo kaj sorto. Parto 3. 1960.

• ◆ Потерпи, жено, шепнул ей Арсений, и она снова впала в забытье. Евгений Водолазкин., «Лавр», 2012. j.

• →Toleru, edzino, susuris al ŝi Arsenij, kaj ŝi denove senkonsciiĝis. Evgenij Vodolazkin. Lavr. 2012.

2 (poeta) virino.

• ◆ Во оном сколько жителей мужеска и женска пола, и у них детей, при них обоего пола служителей, и у них детей же, и холостых и незамужних жён, и чем оные питаются, также сколько есть налицо убогих, больных и дряхлых, сирот, которые не могут питатися, и коим образом они содержатся. Петр I, «Регламент или устав главного магистрата», 1721.

• →En tiu kiom da loĝantoj de la vira kaj virina genroj, kaj ĉe ili da infanoj, ĉe ili de servistoj de ambaŭ genroj , kaj ĉe ili ankaŭ de infanoj, kaj de fraŭloj kaj needziniĝintaj virinoj, kaj per kio ili nutras sin, ankaŭ kiom haveblas da kripluloj kaj kadukuloj, orfoj, kiuj ne povas sin nutri, kaj kiamaniere ili estas prizorgataj. Petro la 1a. Reglamento aŭ statuto de ĉefa magistrato. 1721.

Prononco

• singularo: IFA:  /ʐɨˈna/ , pluralo: IFA:  /[ˈʐonɨ/ 

• Sono :

  (

  lingvo -ru-

  )

  (dosiero)

  (singularo)

Deveno

Ĝi devenas de la malnovslava *žena, de kiu interalie devenis: la malnovslava жєна (la malnovgreka γυνή), la ukraina жона, жíнка, la belorusa жана, la bulgara жена, la serbokroata жѐна, la slovena žéna, la ĉeĥa, slovaka žena, la pola żona, la suprasoraba, malsuprasoraba žona. Ĝi parencas al la malnovprusa genno (vokativo virino!), la malnovhinda jániṣ (edzino, virino), gnā (diino), la avesta gǝnā-, ɣǝnā, ɣnā (virino, edzino), ǰaini (virino, edzino), la gota qinô (edzino), qēns (edzino), la greka γυνή, la beota βανά (edzino), la irlanda ben, la toĥara A śän, В śana (virino). Max Julius Friedrich Fasmer. Russisches etymologisches Wörterbuch (Rusa etimologia vortaro).

Samsencaĵoj

[1] супруга, благоверная, половина, половинка, моя

[2] женщина

Hiperonimoj

[1] женщина

[2] человек

Kontraŭvortoj

[1] муж

[2] мужчина

Derivaĵoj

[1]

[2]

Proverboj

[1]

Муж без жены — как гусь без воды.

• →Edzo sen edzino estas kvazaŭ ansero sen akvo.

Муж — голова, жена — шея: куда шея повернёт, туда и голова повернётся.

• →Edzo estas kapo, sed edzino estas kolo: kien turnos la kolo, tien turniĝos la kapo.

Муж — за рюмку, жена — за стакан.

• →Edzo kaptas glaseton, edzino — glason.

Муж жену любит здоровую, а брат сестру — богатую.

• →Edzo amas edzinon sanan kaj frato amas fratinon riĉan.

Муж и жена — одна сатана.

• →Edzo kaj edzino estas la sama satano.

Жена не рукавица, с руки не сбросишь и за пояс не заткнёшь.

• →Edzino estas ne ganto, ŝi ne forĵeteblas de sur mano, nek ŝoveblas sub zonon.

Чужая жена — лебёдушка, а своя — полынь горькая.

• →Alies edzino estas cigno, la sia — amara artemizo.

Жена без мужа вдовы хуже.

• →Edzino sen edzo malpli bonas ol vidvino.

Жена без мужа сироты хуже.

• →Edzino sen edzo malpli bonas ol orfo.

Жена мужу не прислуга, а подруга.

• →Edzino estas ne servisto de edzo, sed amikino.

Жена по мужу плачет росой, а мать по сыну — рекой.

• →Edzino priploras edzon rose, patrino filon — rivere.

Жена не стена, можно и отодвинуть.

• →Edzino estas ne muro, oni povas ŝin formovi.

Жена ублажает — зло замышляет.

• →Edzino dorlotas — malbonon komplicas.

Жене спускать — в чужой постели искать.

• →Kiu edzinon tenos libere — serĉos ŝin en alies lito

Жену выбирай не в хороводе, а в огороде.

• →Edzinon elektu ne en dancejo, sed en legomejo

Жену выбирай не глазами, а ушами.

• →Edzinon elektu per ne okuloj, sed oreloj.

Жену не бить — и милу не быть.

• →Kiu edzinon ne batas — ne estos por ŝi kara.

Жену бей — будут щи вкусней.

• →Edzinon batu — estos ŝĉio pli gusta.

Referencoj kaj literaturo

• EORU, Granda Vortaro de Boriso Kondratjev: „жена“.
• La Simpla Vortaro, „жена“.
• Tatoeba, la fraza tradukvortaro, frazoj kun tradukoj al Esperanto "жена"

Fontoj kaj citaĵoj