zmówić

From z- +‎ mówić. First attested in 1301–1350.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zmɔːvit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zmovit͡ɕ/

zmówić pf (imperfective zmawiać)

1. (sometimes reflexive with się, attested in Greater Poland, Sieradz-Łęczyca) to agree, to make a deal [with accusative], [with na (+ accusative)], [with infinitive]
   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:

     Tedi gednacze yeli, smoui[s]li szø do woyevod[y] na spitane

     [Tedy jednacze jeli, smowi[s]li się do wojewod[y] na spytanie]

   • 1967 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 172, Kościan:

     Jacosm ia medzy gimi smowil, iszby ieden na drugego ne *mayl wstawacz (leg. ustawiać) *rog

     [Jakośm ja miedzy jimi smowił, iżby jeden na drugiego nie miał ustawiać rok]

   • 1959 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 560, Poznań:

     Iacosm ne smowil s panem Mroczkem pospolu gechacz w Carnowo szø wansadz (leg. wwiązać)

     [Jakośm nie smowił z panem Mroczkiem pospołu jechać w Karnowo się wwięzać]

   • 1897 [1409], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[1], volume IV, number 1739, Łęczyca Land:

     Jakom ia sch woythem ne schmowil szø ni s lawniki, gdim Janowi rok sdal

     [Jakom ja z wojtem nie smowił się ni s ławniki, gdym Janowi rok zdał]

   • 1967 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 472, Kościan:

     Yz Woczech ne szmowil tey szmowy sz Baworowskim

     [Iż Wociech nie zmowił tej zmowy z Baworowskim]

2. (reflexive with się, attested in Greater Poland) to make peace, to enter an alliance
   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[2], [3], [4]}, Lubin, page 56:

     Smowyly szą (war. kal.: schmovyly schią) federati sunt (quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet cepisset Iosue Hai et subvertisset eam... et quod transfugissent Gabaonitae ad Israel et essent foederati eorum, timuit valde Jos 10, 1)

     [Smowili się (war. kal.: smowili się) federati sunt (quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet cepisset Iosue Hai et subvertisset eam... et quod transfugissent Gabaonitae ad Israel et essent foederati eorum, timuit valde Jos 10, 1)]

3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 444:

     Bo vyedzyal (sc. Judasz), yze Zydovye szye smovyly na smyercz mylego Iesusza

     [Bo wiedział (sc. Judasz), iże Żydowie sie smowili na śmierć miłego Jesusa]

4. (attested in Masovia) to result in a marriage proposal
   • 1920 [1427], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 2907, Zakroczym:

     Iacom ya nye smouil Voycechowi syostri... Eze Wlodek nye smouil Voycyechowi syostri

     [Jakom ja nie smowił Wojciechowi siostry... Eże Włodek nie smowił Wojciechowi siostry]

5. (attested in Greater Poland) to set up, to make an appointment
   • 1959 [1414], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 703, Poznań:

     Jaco Jan ne ssmowil swego possla (sc. na dzień), kyedi by mal wyecze w szwey wsszy

     [Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedy by miał wiece w swej wsi]

6. (law, attested in Greater Poland) to arrange, to agree, to set or determine a legal window or deadline in advance
   • 1959 [1408], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 645, Poznań:

     Jacosm smowil rok medzi panem Dobrogostem a medzi Bodzanthø... w ssobothø po Gromniczach

     [Jakośm smowił rok miedzy panem Dobrogostem a miedzy Bodzętą... w sobotę po Gromnicach]

7. (attested in Lesser Poland) to say verbally, to utter
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[6], Miechów, page dv 3:

     Sø ta ista sloua zmouona ochcem suøtim, iemuz bese ymø Symeon

     [Są ta ista słowa zmowiona oćcem świętym, jemuż biesze imię Symeon]

8. to foretell, to prophesy (to predict the future)
   • 1922 [Fourteenth century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)‎^[7], page 232:

     Ale naam na vszitek na ze[mię przyszedł, jako Iza] yas profeta dobrze i podobne zmow[ił]

     [Ale nam na użytek na zie[mię przyszedł, jako Iza] jasz profeta dobrze i podobnie zmow[ił]]

9. (phonetics, attested in Greater Poland, Masovia) to aspirate, to say with aspiration
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[8], volume I, Międzyrzecz, Warsaw, page 494:

     Szmowyly aspirati

     [Zmowili aspirati]

10. (attested in Lesser Poland) to say from start to finish; to recite a prayer
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[9], Krakow, page 711:

      Yesthl[h]yby sye tho przygodzylo kthoremv brathv thego nye spelnyczi..., thedy pothem ma trzy paczyerze zmoviczy, zpyaczi y zpelnyczi (dicatur)

      [Jestl[h]iby sie to przygodziło ktoremu bratu tego nie spełnić(i)..., tedy potem ma trzy pacierze zmowić(i), śpiać(i) i spełnić(i) (dicatur)]

• Polish: zmówić

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zmówić (się), zmołwić (cf. Zb-)”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish zmówić. By surface analysis, z- +‎ mówić. Compare Czech smluvit.

• IPA^(key): /ˈzmu.vit͡ɕ/

• Audio 1; “zmówić”:

  (file)

• Audio 2; “zmówić się”:

  (file)

• Rhymes: -uvit͡ɕ
• Syllabification: zmó‧wić

zmówić pf (imperfective zmawiać)

1. (transitive) to say grace, to say a prayer

   Synonym: odmówić

   Hypernym: powiedzieć

2. (transitive, dated) to get someone to work

   Synonym: zatrudnić

3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)

   Synonym: namówić się

4. (reflexive with się) to collude, to conspire, to plot, to scheme (to secretly make a decision or agree to act against someone with someone else)

   Synonym: namówić się

5. (reflexive with się) to bring up (to raise a topic with someone)

• zmówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zmówić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ZMÓWIĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.09.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zmówić”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zmówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zmówić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 566
• zmówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego