[go: up one dir, main page]
Wiktionary

gdy

Lower Sorbian

edit

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Inherited from Proto-Slavic *kъdy.

Pronunciation

edit

Adverb

edit

gdy

  1. when
    Synonym: ga

Further reading

edit
  • Muka, Arnošt (1921, 1928) “gdy”, in Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow (in German), St. Petersburg, Prague: ОРЯС РАН, ČAVU; Reprinted Bautzen: Domowina-Verlag, 2008
  • Starosta, Manfred (1999) “gdy”, in Dolnoserbsko-nimski słownik / Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch (in German), Bautzen: Domowina-Verlag

Old Polish

edit

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Inherited from Proto-Slavic *kъdy.[1][2][3] First attested in the 14th century.

Pronunciation

edit
  • IPA(key): (10th–15th CE) /ɡdɨ/
  • IPA(key): (15th CE) /ɡdɨ/

Conjunction

edit

gdy

  1. (attested in Lesser Poland) introduces a temporal clause; when
    • 1861 [1398], Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi‎[1], volume III, Biblioteka Warszawska, page 34:
      Tekdi, gdi stala ossada pane bytgostkey hy Paskowa, tedi poslali comornika hy vosnego do paney hy do Paska
      [Tegdy gdy stała osada panie bydgost[s]kiej hi Paszkowa, tedy posłali komornika hi woźnego do paniej i do Paszka]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 4, 4:
      Gospodzin wislucha me, gdi wolacz bødø k nemu (cum clamavero ad eum)
      [Gospodzin wysłucha mie, gdy wołać będę k niemu (cum clamavero ad eum)]
    • 1874-1891 [c. 1500], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[3], [4], [5], volume XIX, page 74:
      A czemu nam smutek, gdi ta panna wyesele
      [A czemu nam smutek, gdy ta panna wiesiele]
  2. (attested in Lesser Poland, Masovia) as soon as
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 16, 17:
      Nasiczon bødø, gdi se pokasze slawa twoia (cum apparuerit gloria tua)
      [Nasycon będę, gdy sie pokaże sława twoja (cum apparuerit gloria tua)]
    • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎[7], Mierzeniec, Płock, line 61:
      Gdy przyda namyleyszy k thobye, tedy barszo szeczknyesz szobye
      [Gdy przydę, namilejszy, k tobie, tedy barzo seckniesz sobie]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[8], page 516:
      A gdy szye to przedanye stalo v Yerusalem, ... potenczass (leg. pod ten czas) lepak slonce pomyrzklo
      [A gdy sie to przedanie stało w Jerusalem, ... po[d]tenczas lepak słońce pomirzkło]
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[9], Lesser Poland, page 26:
      Potem, gdy gescze gey lata nye byly wyszly (dum adhuc esset iunior annis), gest yą dal za mąsz
      [Potem gdy jeszcze jej lata nie były wyszły (dum adhuc esset iunior annis), jest ją dał za mąż]
  3. (attested in Lesser Poland) although, even though
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 36, 25:
      Gdi vpadne, ne zarazy se (cum ceciderit, non collidetur), bo gospodzin podclada swoiø røkø
      [Gdy upadnie, nie zarazi sie (cum ceciderit, non collidetur), bo Gospodzin podkłada swoję rękę]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[11], page 623:
      Gdzyez vkazvye, yze gdy yest s nymy byl, vschakosch od nych nye mogl poznan bycz
      [Gdzież ukazuje, iże gdy jest s nimi był, wszakoż od nich nie mogł poznan być]
  4. (attested in Lesser Poland, Masovia) introduces a real conditional clause if
  5. (attested in Lesser Poland) introduces an unreal conditional clause if
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[16], Lesser Poland, page 18:
      Gdy kto nye czczącz sądv naszego przed sądem myeczą abo korda dobylby (ubi aliquis... gladium praesumpserit extrahendum)
      [Gdy kto nie czcząc sądu naszego przed sądem miecza abo korda dobyłby (ubi aliquis... gladium praesumpserit extrahendum)]
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[17], Lesser Poland, page 18:
      To tesz chczemy, gdy (sii) slvszebnyk przy dzeczkowanyv nyektorego zemyanyna s pacholky sądzey gwaltem we wsy... abo za granyczamy... bylby odbyth, tedi taky zemyanyn nam... przepadnye wyną pyathnadzescza
      [To też chcemy, gdy (si) służebnik przy dzieckowaniu niektorego ziemianina z pachołki sędziej gwałtem we wsi... abo za granicami... byłby odbit, tedy taki ziemianin nam... przepadnie winę piętnadzieścia]
  6. (attested in Lesser Poland, Masovia) introduces a causal clause; because
    • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎[18], line 163:
      Chcza czyrzpyecz mąką y wsz[y]thky szle phyle ymyecz v mego oczcza na dworze, gdym nye przebil za morze
      [Chcę cirzpieć mękę i wsz[y]tki złe file imieć, u mego oćca na dworze, gdym nie przebył za morze]
    • 1874-1891 [Middle of the fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[19], [20], [21], volume XXII, page 243:
      Bo czsso pomoze albo platno tobye gine z sobą gednacz a pocoycz gdi w t[w]ey duschi gest walka grzeschna?
      [Bo czso pomoże albo płatno tobie jine z sobą jednać a pokoić, gdy w t[w]ej duszy jest walka grzeszna?]
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[22], Lesser Poland, page 11:
      [I]sze gdy wszelky czlowiek sam swey rzeczy drugdi nye mosze przewiescz (quia cuilibet summa defensio non est neganda, Sul 23: ysze kaszdemv... obronyenyee nye ma bicz *zapraano), przeto chczemi, abi kaszdi czlowiek ktoregokoli stadla bąndz, przed sądem sobie rzecznyka zrządzyl
      [Iże gdy wszelki człowiek sam swej rzeczy drugdy nie może przewieść (quia cuilibet summa defensio non est neganda, Sul 23: iże każdemu... obronienie nie ma być zapr[z]ano), przeto chcemy, aby każdy człowiek ktoregokoli stadła bądź przed sądem sobie rzecznika zrządził]
    • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎[23], Mierzeniec, Płock, line 134:
      Alye szly dvch Yewa szdradzyl, gdy gyey ovocz ruszycz radzyl
      [Ale zły duch Jewę zdradził, gdy jej owoc ruszyć radził]
  7. (attested in Greater Poland) introduces a clause relating to the previous; as; how
    • 1902 [1400], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎[24], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 29:
      Iacosmi przi tem bili [y] iednaczmi, kdi Heduigis viznala Swanthochne czøscz w Przetoczne
      [Jakosmy przy tym byli [y] jednaczmi, kdy Heduigis wyznała Świętochnie część w Przetocznie]
  8. (attested in Lesser Poland) introduces a subordinate clause; that
  9. (attested in Masovia) connects clauses; that
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 94:
      Acz syąn przigodzy, gdi nyektori czlowyek, poswaph drugyego do sandv, bandzye nayn zalowal (item contingit, quod quandocumque aliquis homo evocat alium ad iudicium et de ipso querulatur), kako zytho yego... vipasl, tha zaloba ma bicz sandzona kv vynye po polsku rzeczoney pyanczdzesyanth
      [Acz się przygodzi, gdy niektory człowiek pozwaw drugiego do sądu będzie nań żałował (item contingit, quod quandocumque aliquis homo evocat alium ad iudicium et de ipso querulatur), kako żyto jego... wypasł, ta żałoba ma być sądzona ku winie po polsku rzeczonej pięćdziesiąt]

Pronoun

edit

gdy

  1. (interrogative, attested in Lesser Poland) when?
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[26], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 40, 5:
      Neprzyaczele mogi molwili sø zla mne: Gdy vmrze y zgine ymø iego (quando morietur et peribit nomen eius)?
      [Nieprzyjaciele moji mołwili są zła mnie: Gdy umrze i zginie imię jego (quando morietur et peribit nomen eius)?]
  2. (indefinite) whenever
    • 1872 [Fifteenth century], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎[27], page 118:
      Jassek ma mu dacz veczni pocoy hy weczne milczenie o wsithky rzeczi, czos *bø mal k nemu gdi mowicz
      [Jaszek ma mu dać wieczny pokoj hi wieczne milczenie o wszytki rzeczy, coż by miał k niemu gdy mowić]
  3. (relative) when
    • 1930 [c. 1455], “Jud”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[28], 21, 9:
      Bo tegosz czasu, gdi bily w Silo (cum essent in Silo), nygeden tu nye naleszon
      [Bo tegoż czasu, gdy byli w Sylo (cum essent in Silo), nijeden tu nie nalezion.]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[29], page 253:
      I przyschedl do Kany, do wszy galyleyskey zyemye, gdy byl vczynyl vyno z vody (venit ergo iterum in Cana Galilaeae, ubi fecit aquam vinum Jo 4, 46)
      [I przyszedł do Kany, do wsi galilejskiej ziemie, gdy był uczynił wino z wody (venit ergo iterum in Cana Galilaeae, ubi fecit aquam vinum Jo 4, 46)]

Descendants

edit

References

edit
  1. ^ Boryś, Wiesław (2005) “gdy”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  2. ^ Sławski, Franciszek (1958-1965) “gdy”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  3. ^ Bańkowski, Andrzej (2000) “gdy”, in Etymologiczny słownik języka polskiego (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “gdy, kdy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

edit

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Inherited from Old Polish gdy.

Pronunciation

edit
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -ɘ
  • Syllabification: gdy

Conjunction

edit

gdy

  1. (relative) when, as
    Synonyms: jak, kiedy, podczas gdy, skoro, w miarę
    Przyjdę gdy będę gotowy. ― I will come when I'm ready.
  2. (conditional) if
    Synonyms: jak, jeśli, jeżeli, kiedy
  3. (literary, contrastive) whereas
    Near-synonym: podczas gdy
  4. (Middle Polish) when; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[30], page B2:
      iako to każdy ſłyſzy/ gdy mowi ty ſłowa/ tedy/ wiédzmy/ inſzy ſłyſzy/ każdy/ gdy rć.
      [jako to każdy słyszy/ gdy mówi ty słowa/ tedy/ wiedzmy/ inszy słyszy/ każdy/ gdy rć.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[31], page 476c:
      Ubi [...] Aliquando temporis adverbium est. Potym/ álbogdy.476c
      [Ubi [...] Aliquando temporis adverbium est. Potym/ albo gdy.]

Derived terms

edit
conjunction

Trivia

edit

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), gdy is one of the most used words in Polish, appearing 122 times in scientific texts, 20 times in news, 74 times in essays, 132 times in fiction, and 41 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 389 times, making it the 125th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

edit
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “gdy”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 125

Further reading

edit
  • gdy in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • gdy in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “gdy”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
  • “GDY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku, 2012 April 18
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “gdy”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “gdy”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “gdy”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 814
  • Oskar Kolberg (1867) “gdy”, in Dzieła wszystkie: Kujawy (in Polish), page 271

Silesian

edit

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Inherited from Old Polish gdy.

Pronunciation

edit
  • IPA(key): /ˈɡdɪ/
  • Rhymes: -ɪ
  • Syllabification: gdy

Conjunction

edit

gdy

  1. (relative) when, as
    Synonyms: kedy, kej
  2. (conditional) if
    Synonyms: jeźli, jak

Further reading

edit
  • gdy in silling.org
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=gdy&oldid=82102647"