Başqort tele

Başqort tele (башҡорт теле (info) [bɑʃqɵrt tɨiɨ]) yäki Başqortça ul Başqort xalqınıñ tuğan tele, Törki telläreneñ berse. Başqortstan respublikasında räsmi tel. Tatar telenä yaqın tora, bu ike teldä söyläşkän keşelär ber-beresen ciñel añlıy ala.

1. [z], suzıqlar arasında [d] awazları urınına [ð] awazı qullanıla wä "ҙ" xärefe belän yazıla: баш. аҙ "äz", баш. аҙым "adım", баш. таҙа "çista".
2. [s] awazı urınına [h] yä isä [θ] qullanıla: баш. hыу "su", баш. аҡhаҡ "aqsaq", баш. аҫ "as", баш. уҫаҡ "awsaq ağaçı", баш. баҫыу "basu".
3. [ç] awazı urınına [s] qullanıla: баш. аc "aç", баш. өc "öç".
4. Başqortçada [y] awazı qullanıla, "c" [ʝ] awazı yuq: баш. еҙ "ciz". Bu awazğa tura kilgän xäref tä säfsim yuq.
5. küplek quşımtasıları wä bütän postfixlar Tatarçadan yış qına ayrıla: баш. hүҙҙәр "süzlär", баш. тауҙар "tawlar", баш. аттар "atlar", баш. индер "keret".
6. xäzerge Başqort tele Urısälif (kirillitsa) belän yazıla. Tatar telenän başqa, Başqortça Urısälif — tulıça fonetik yazuı.

Başqort teleneñ küp süzläre dä Tatarçadan ayrıla, mäsälän: баш. муйыл "şomırt ağaçı", баш. тирәк "tupıl ağaçı", баш. турғай "çäpçek" баш. алыҫ "yıraq", баш. балға "çükeş", баш. бута "döyä balası".

Başqort tele öç töp dialektqa bülenä. Batış dialektı Tatar telenä yaqınraq tora. Könyaq dialektında iñ küp keşe soyli, bu dialektnıñ nigezendä ädäbi Başqort tele qorılğan, küp sanlı Başqort yazuçıları (Mostay Kärim, Zäynäb Biişeva, Dawıt Yultıy häm başqalar) kitap yaza, gäzit-jurnallar näşer itelä. Çığış dialektında Başqortstan respublikasınnıñ Çığışında (Uçalı, Salawat, Dıwan, Mäçetle rayonnarında), Çiläbe (Arğayaş, Qonaşaq rayonnarı), Qorğan oblastlarında torğan başqortlar söyli. Çığış dialekt Tatar telenän iñ yıraq tora, qay ber oçraqlarda anı añnarğa qıyın. Qorğan oblastınnıñ Safakül rayonında torğan küp Tatarlar da şuşı dialektqa küçkän.

• Tatarça
• Başqort xalqı

Bu bit mäqälä töpçege genä. Sez anı tulılandırıp, Wikipediägä yärdäm itä alasız.