Matura

Matura (z łac. maturus ‘dojrzały’^[1]) – polski egzamin z materiału objętego programem nauczania (podstawą programową) wybranych przedmiotów na poziomie szkoły średniej. Absolwenci szkół średnich nie mają obowiązku przystąpienia do egzaminu, lecz świadectwo jego zdania wymagane jest od kandydatów na uczelnie. Odpowiednio wysoki wynik egzaminu maturalnego jest jedynym kryterium podczas naboru na wiele kierunków studiów wyższych. Matura nie jest jednak dokumentem poświadczającym wykształcenie średnie – tę funkcję pełni świadectwo ukończenia szkoły średniej^[a]. Za przeprowadzenie egzaminu odpowiedzialna jest Centralna Komisja Egzaminacyjna, której podlegają Okręgowe Komisje Egzaminacyjne zajmujące się przygotowaniem i przeprowadzeniem matury w danym regionie.

W 1932 roku dokonano reformy jędrzejewiczowskiej, która m.in. zmieniła model matury^[1]; wcześniej egzaminy były wzorowane na wzorcach panujących pod zaborami^[1]. Do roku 1938 część pisemna egzaminu w gimnazjach klasycznych obejmowała:

• język polski lub historię do wyboru;
• język łaciński lub grecki do wyboru;
• fizykę z chemią lub matematykę do wyboru^[2].

Czas na część pisemną wynosił 300 minut^[3], było kilka tematów do wyboru bądź ogólniejszy, wolny temat, np. „Służba wojskowa jako szkoła charakterów” (w 1919 roku)^[2]. Egzamin ustny składał się z następujących przedmiotów: obowiązkowej religii, łaciny, greki, kultury antycznej i fizyki z chemią^[2].

 Osobny artykuł: Egzamin maturalny.

W Polsce w wyniku reformy oświaty w 2005 roku po raz pierwszy zorganizowano egzamin według nowych zasad. Pierwsze projekty reformy sięgają roku 1999. Zreformowane szkolnictwo było jednym z założeń czterech wielkich reform, jakie za swojej kadencji przeprowadziła rządząca AWS. Nowa matura jest drugim i jednocześnie ostatnim etapem reformy po egzaminie ósmoklasisty. Jej wprowadzenie było planowane początkowo na rok 2002, lecz w wyniku różnych nieścisłości i niedoskonałości w ustawie zrezygnowano z pierwotnego terminu, umożliwiając abiturientom rocznika 2001/2002 wybór pomiędzy zdawaniem nowej i starej matury oraz matury pomostowej. Termin wdrożenia nowej formuły został przesunięty o 3 lata (na wiosnę 2005). Starą maturę w 2005 roku napisali jedynie absolwenci pięcioletnich szkół zawodowych oraz pięcioletnich liceów dwujęzycznych (z możliwością wyboru niedwujęzycznej nowej matury; nowe matury dwujęzyczne zasadniczo nie były jeszcze wtedy opracowane), z kolei absolwenci szkół dla dorosłych mogli zdawać maturę na starych zasadach do roku szkolnego 2008/2009.

• Egzamin maturalny (nowa matura) – egzamin maturalny zdawany od roku 2005 w liceach ogólnokształcących oraz od roku 2006 w technikach.
• Egzamin dojrzałości (stara matura) – egzamin maturalny zdawany do roku 2004 w liceach ogólnokształcących oraz do roku 2005 w technikach.

Poniższe zestawienie porównuje zasady nowej matury z zasadami egzaminu dojrzałości z roku 2004.

Od roku szkolnego 2014/2015 absolwenci szkół zdają ustną część matury w nowej formule. Egzamin trwa około 30 min. i składa się z trzech części. Najpierw zdający losuje zagadnienie (opracowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną), które dotyczy tekstu kultury. Następnie ma do 15 min. na przygotowanie wypowiedzi, która ma dotyczyć wskazanego tematu. Jego realizacja w formie wypowiedzi monologowej powinna trwać około 10 min., a przez ok. 5 min. komisja egzaminacyjna przeprowadza rozmowę dotyczącą wygłoszonego tekstu.

Jedną ze zmian w porównaniu ze starą formułą są nowe zestawy maturalne, które dotyczą tekstów kultury. Oznacza to, że w każdym zestawie pojawia się pytanie – problem, który jest zilustrowany tekstem literackim, obrazem, plakatem, rzeźbą lub tekstem popularnonaukowym. Omawiając wskazane zagadnienie, maturzysta musi odwołać się do innych tekstów kultury (w tym momencie uczniowie mogą przywołać np. oglądane przez siebie filmy lub książki spoza kanonu szkolnego).

Przygotowywana przez zdającego wypowiedź powinna mieć formę wypowiedzi argumentacyjnej (wstęp, teza lub hipoteza, argumenty i wnioski). Dyskusja członków komisji egzaminacyjnej z maturzystą ma dotyczyć wyłącznie jego wypowiedzi, toteż egzaminatorzy nie powinni zadawać pytań niezwiązanych w ogóle z tematem. Pytania powinny być konsekwencją i rozszerzeniem tego, o czym mówił zdający.

Matura ustna jest oceniana według kryteriów holistycznych. Brane są pod uwagę przede wszystkim warstwa merytoryczna, organizacja tekstu oraz poziom sprawności komunikacyjnych zdającego i poprawności językowej jego wypowiedzi. Meritum wypowiedzi monologowej stanowi 40% (16 pkt) całej oceny, organizacja tej wypowiedzi – 20% (8 pkt), język i styl – 20% (8 pkt), meritum wypowiedzi podczas rozmowy – 20% (8 pkt). Maksymalnie do zdobycia jest 40 pkt., aby zdać należy otrzymać minimum 12 pkt.

W 2020 roku w wyniku epidemii COVID-19 w Polsce matury nie odbyły się w maju, lecz od 8 czerwca. Odwołane zostały egzaminy ustne^[5], przeprowadzono jednak egzaminy ustne dla osób, które musiały przedstawić wynik z nich podczas rekrutacji do uczelni zagranicznej, bądź w ten sposób spełnić umowę międzynarodową^[6].

W maju 2023 roku egzaminy ustne powróciły i zostały przeprowadzone z języka polskiego oraz języka obcego nowożytnego. Próg zdawalności obu egzaminów wynosił 30%. Z oficjalnych danych opublikowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną wynika, że do matur ustnych przystąpiło w 2023 roku ponad 250 000 maturzystów, a zdawalność egzaminu ustnego z języka polskiego wyniosła 99,4% spośród wszystkich przystępujących^[7].

• Austria – Matura ... Berufs-Matura
• Chiny – Gaokao (高考）
• Czechy i Słowacja : Maturita (zkouška dospělosti / skúška dospelosti).
• Francja – Baccalauréat : baccalauréat général et technologique, baccalauréat professionnel
• Hiszpania –Bachillerato(inne języki)
• Niemcy – Abitur(inne języki) = allgemeine Hochschulreife ... Fach-Abitur = (allgemeine) Fachhochschulreife
• Rosja — Jednolity Egzamin Państwowy
• Ukraina – Зовнішнє незалежне оцінювання
• Wielka Brytania – A-level examinations(inne języki) (A-levels) lub Final Exam
• Włochy – Maturità

Matura była inspiracją dla twórców. Jest tematem wielu piosenek.

• Matura – piosenka zespołu Czerwone Gitary
• Matura 2001 – piosenka zespołu Farben Lehre
• 100 dni do matury – piosenka rapera Mata

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• stara matura dwujęzyczna
• matura międzynarodowa
• egzamin gimnazjalny
• amnestia maturalna
• Karl von Zedlitz - twórca egzaminu maturalnego^[8].

• Matura – artykuły. pl.edu.pl. [dostęp 2014-06-05].