rzecz

Inherited from Proto-Slavic *rěčь (“speech”).

• IPA^(key): /ˈr̝ɛt͡ʃ/
• Rhymes: -ɛt͡ʃ
• Syllabification: rzecz

rzecz f

1. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)
2. affair, issue (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonym: sprawa

3. subject matter

• Stefan Ramułt (1893) “řeč”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 189
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “rzecz”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1], volume 2, page 898
• “rzecz”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Inherited from Proto-Slavic *rěčь with a semantic shift of speech > thing/subject of discussion > any thing. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /r̝ɛt͡ʃ/
• IPA^(key): (15^th CE) /r̝ɛt͡ʃ/

rzecz f

1. (attested in Lesser Poland) speech; language; verbal recommendation, command or vow
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 111, 5:

     Wesoly *czloweg, gen... rozloszy rzeczy (sermones) swoge w sødze

     [Wiesioły człowiek, jen... rozłoży rzeczy (sermones) swoje w sądzie]

2. (attested in Greater Poland) thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, page 46:

     Moze czlowyek swa rzecz albo gymyenye (bona) w dludze zastawycz

     [Może człowiek swą rzecz albo jimienie (bona) w dłudze zastawić]

   • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 229, Poznań:

     Jaco Boguchwal ne pobral Dobeslaue ye rzeczy w yge domu

     [Jako Boguchwał nie pobrał Dobiesławie je rzeczy w je domu]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], section 29:

     Offyarvgecze obyatø... panv... scopi dwa... s paløczimi rzeczami gich (in libamentis eorum)

     [Ofiarujecie obiatę... Panu... skopy dwa... z palącymi rzeczami jich (in libamentis eorum)]

3. (attested in Lesser Poland) thing; abstraction (anything abstract, nontangible, or immaterial, i.e. an experience or concept)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[4], Miechów, page cv 27:

     Tec to crol y croleuich nebesky v troiakey recy znamenitey ine usitky crole zmyia

     [Teć to krol i krolewic niebieski w trojakiej rzeczy znamienitej ine wszytki krole zmija]

4. affair, issue (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonyms: potrzebizna, sprawa

   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[5], [6], [7]}, volume XXII, page 245:

     Mąka nye czini mączennyka, ale rzecz, o yąsz czirpy

     [Męka nie czyni męczennika, ale rzecz, o jąż cirpi]

5. (law, attested in Greater Poland) case (legal proceeding)
   • 1959 [1389], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 243, Poznań:

     Czso Pot[r]rek *wold swadki przecziuo Weczenczeui, to ge *wold za [p]prawø rzeczø

     [Co Piotrek wiodł świadki przeciwo Więceńcewi, to je wiodł za prawą rzeczą]

6. (attested in Lesser Poland) action (act of doing)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[8], Miechów, page dr 6:

     Troiaka rech crola m[ocniejszego po]cazuie: vstauichne uicøzstuo, mochne [włodyc]stuo, velike bogathstuo

     [Trojaka rzecz krola m[ocniejszego po]kazuje: ustawiczne wiciężstwo, mocne [włodycz]stwo, wielikie bogatstwo]

7. (attested in Greater Poland, Masovia) fact; event (that which happened or will happen)
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[9], volume I, Międzyrzecz, Warsaw, page 480:

     Dzywne rzeczy w mylosczy *bendocz poczyøly sszą medzy nąmą

     [Dziwne rzeczy w miłości będąc poczęły się miedzy nama]

8. (attested in Lesser Poland) deed, action; misdeed (that which is done, particularly bad)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 100, 4:

     Ne pocladal iesm przed oczima mogima rzeczi neprawdziwey (rem iniustam)

     [Nie pokładał jeśm przed oczyma mojima rzeczy nieprawdziwej (rem iniustam)]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[11], Krakow, page 724:

     Na thy wszythky rzeczy, na ktorez są braczya y syosthry povynny

     [Na ty wszytki rzeczy, na ktoreż są bracia i siostry powinni]

9. (attested in Sieradz-Łęczyca) reason, cause
   • 1897 [1391], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[12], volume IV, number 4027, Łęczyca Land:

     Sicut post divisionem Johannes se non intromisit in sculteciam... modo violenti et forti, nec sua re, *rzeczo, ipsam amisit seu per perdit

     [Sicut post divisionem Johannes se non intromisit in sculteciam... modo violenti et forti, nec sua re, rzeczą, ipsam amisit seu per perdit]

10. corruption of rzesza
    • 1876-1929 [c. 1500], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[13], volume X, page 2:

      Est puer vnus hic, qui habet quinque panes..., sed quid sunt inter tantos myedzy taką rzeczą (pro rzeszą, Jo 6, 8)

      [Est puer vnus hic, qui habet quinque panes..., sed quid sunt inter tantos miedzy taką rzeczą (pro rzeszą, Jo 6, 8)]

• Polish: rzecz
• Silesian: rzecz

• Boryś, Wiesław (2005) “rzecz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “rzecz”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “rzecz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish rzecz.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛt͡ʂ
• Syllabification: rzecz

rzecz f

1. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)

   Synonym: przedmiot

2. substitutes a previously mentioned noun; thing
3. matter (approximate amount or extent)

   Synonyms: kwestia, sprawa

4. artistic work, especially a book

   Hypernym: dzieło

   1. subject matter of such a work
5. story, plot (series of events of a narrative)
6. matter (content of a thought or statement)

   Nie w tym rzecz. ― That's not what I mean.

7. deed, action (that which is done)
8. issue, affair, matter, business, thing (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonym: sprawa

9. (philosophy) subject, thing (that which may be perceived)
10. (in the plural) things (possessions)
11. (obsolete) food; meal (that which is edible)
12. (obsolete) speech, conversation

    Synonym: mowa

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), rzecz is one of the most used words in Polish, appearing 46 times in scientific texts, 26 times in news, 94 times in essays, 53 times in fiction, and 102 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 321 times, making it the 157th most common word in a corpus of 500,000 words.^[1]

rzecz

1. second-person singular imperative of rzec

• rzecz in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rzecz in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rzecz”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “RZECZ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2023 June 2
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “rzecz”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “rzecz”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “rzecz”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 807

Inherited from Old Polish rzecz.

• IPA^(key): /ˈʐɛt͡ʂ/
• Rhymes: -ɛt͡ʂ
• Syllabification: rzecz

rzecz f

1. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)
2. affair, issue (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonym: sprawa

3. subject matter

• rzecz in dykcjonorz.eu
• rzecz in silling.org