mamakuna
Appearance
Quechua
[edit]Etymology
[edit]Compound of mama (“mother”) + -kuna (“plural suffix”).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]mamakuna
- (historical) A woman who was part of an Inca institution where women performed as matrons ("senior female nurse") along with other positions as religious and community leaders, watchwomen or purveyors, among others.
Usage notes
[edit]In 17th century Quechua, the suffix -kuna seemed to be used not particularly to reflect plurality. In fact, the numeral huk (“one”) could be added to get the meaning of "one of the mamakuna".[1]
Declension
[edit]declension of mamakuna
singular | plural | |
---|---|---|
nominative | mamakuna | mamakunakuna |
accusative | mamakunata | mamakunakunata |
dative | mamakunaman | mamakunakunaman |
genitive | mamakunap | mamakunakunap |
locative | mamakunapi | mamakunakunapi |
terminative | mamakunakama | mamakunakunakama |
ablative | mamakunamanta | mamakunakunamanta |
instrumental | mamakunawan | mamakunakunawan |
comitative | mamakunantin | mamakunakunantin |
abessive | mamakunannaq | mamakunakunannaq |
comparative | mamakunahina | mamakunakunahina |
causative | mamakunarayku | mamakunakunarayku |
benefactive | mamakunapaq | mamakunakunapaq |
associative | mamakunapura | mamakunakunapura |
distributive | mamakunanka | mamakunakunanka |
exclusive | mamakunalla | mamakunakunalla |
possessive forms of mamakuna
ñuqap - first-person singular
ñuqap (my) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunay | mamakunaykuna |
accusative | mamakunayta | mamakunaykunata |
dative | mamakunayman | mamakunaykunaman |
genitive | mamakunaypa | mamakunaykunap |
locative | mamakunaypi | mamakunaykunapi |
terminative | mamakunaykama | mamakunaykunakama |
ablative | mamakunaymanta | mamakunaykunamanta |
instrumental | mamakunaywan | mamakunaykunawan |
comitative | mamakunaynintin | mamakunaykunantin |
abessive | mamakunayninnaq | mamakunaykunannaq |
comparative | mamakunayhina | mamakunaykunahina |
causative | mamakunayrayku | mamakunaykunarayku |
benefactive | mamakunaypaq | mamakunaykunapaq |
associative | mamakunaypura | mamakunaykunapura |
distributive | mamakunayninka | mamakunaykunanka |
exclusive | mamakunaylla | mamakunaykunalla |
qampa - second-person singular
qampa (your) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunayki | mamakunaykikuna |
accusative | mamakunaykita | mamakunaykikunata |
dative | mamakunaykiman | mamakunaykikunaman |
genitive | mamakunaykipa | mamakunaykikunap |
locative | mamakunaykipi | mamakunaykikunapi |
terminative | mamakunaykikama | mamakunaykikunakama |
ablative | mamakunaykimanta | mamakunaykikunamanta |
instrumental | mamakunaykiwan | mamakunaykikunawan |
comitative | mamakunaykintin | mamakunaykikunantin |
abessive | mamakunaykinnaq | mamakunaykikunannaq |
comparative | mamakunaykihina | mamakunaykikunahina |
causative | mamakunaykirayku | mamakunaykikunarayku |
benefactive | mamakunaykipaq | mamakunaykikunapaq |
associative | mamakunaykipura | mamakunaykikunapura |
distributive | mamakunaykinka | mamakunaykikunanka |
exclusive | mamakunaykilla | mamakunaykikunalla |
paypa - third-person singular
paypa (his/her/its) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunan | mamakunankuna |
accusative | mamakunanta | mamakunankunata |
dative | mamakunanman | mamakunankunaman |
genitive | mamakunanpa | mamakunankunap |
locative | mamakunanpi | mamakunankunapi |
terminative | mamakunankama | mamakunankunakama |
ablative | mamakunanmanta | mamakunankunamanta |
instrumental | mamakunanwan | mamakunankunawan |
comitative | mamakunanintin | mamakunankunantin |
abessive | mamakunanninnaq | mamakunankunannaq |
comparative | mamakunanhina | mamakunankunahina |
causative | mamakunanrayku | mamakunankunarayku |
benefactive | mamakunanpaq | mamakunankunapaq |
associative | mamakunanpura | mamakunankunapura |
distributive | mamakunaninka | mamakunankunanka |
exclusive | mamakunanlla | mamakunankunalla |
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
ñuqanchikpa (our(incl)) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunanchik | mamakunanchikkuna |
accusative | mamakunanchikta | mamakunanchikkunata |
dative | mamakunanchikman | mamakunanchikkunaman |
genitive | mamakunanchikpa | mamakunanchikkunap |
locative | mamakunanchikpi | mamakunanchikkunapi |
terminative | mamakunanchikkama | mamakunanchikkunakama |
ablative | mamakunanchikmanta | mamakunanchikkunamanta |
instrumental | mamakunanchikwan | mamakunanchikkunawan |
comitative | mamakunanchiknintin | mamakunanchikkunantin |
abessive | mamakunanchikninnaq | mamakunanchikkunannaq |
comparative | mamakunanchikhina | mamakunanchikkunahina |
causative | mamakunanchikrayku | mamakunanchikkunarayku |
benefactive | mamakunanchikpaq | mamakunanchikkunapaq |
associative | mamakunanchikpura | mamakunanchikkunapura |
distributive | mamakunanchikninka | mamakunanchikkunanka |
exclusive | mamakunanchiklla | mamakunanchikkunalla |
ñuqaykup - first-person exclusive plural
ñuqaykup (our(excl)) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunayku | mamakunaykukuna |
accusative | mamakunaykuta | mamakunaykukunata |
dative | mamakunaykuman | mamakunaykukunaman |
genitive | mamakunaykupa | mamakunaykukunap |
locative | mamakunaykupi | mamakunaykukunapi |
terminative | mamakunaykukama | mamakunaykukunakama |
ablative | mamakunaykumanta | mamakunaykukunamanta |
instrumental | mamakunaykuwan | mamakunaykukunawan |
comitative | mamakunaykuntin | mamakunaykukunantin |
abessive | mamakunaykunnaq | mamakunaykukunannaq |
comparative | mamakunaykuhina | mamakunaykukunahina |
causative | mamakunaykurayku | mamakunaykukunarayku |
benefactive | mamakunaykupaq | mamakunaykukunapaq |
associative | mamakunaykupura | mamakunaykukunapura |
distributive | mamakunaykunka | mamakunaykukunanka |
exclusive | mamakunaykulla | mamakunaykukunalla |
qamkunap - second-person plural
qamkunap (your(pl)) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunaykichik | mamakunaykichikkuna |
accusative | mamakunaykichikta | mamakunaykichikkunata |
dative | mamakunaykichikman | mamakunaykichikkunaman |
genitive | mamakunaykichikpa | mamakunaykichikkunap |
locative | mamakunaykichikpi | mamakunaykichikkunapi |
terminative | mamakunaykichikkama | mamakunaykichikkunakama |
ablative | mamakunaykichikmanta | mamakunaykichikkunamanta |
instrumental | mamakunaykichikwan | mamakunaykichikkunawan |
comitative | mamakunaykichiknintin | mamakunaykichikkunantin |
abessive | mamakunaykichikninnaq | mamakunaykichikkunannaq |
comparative | mamakunaykichikhina | mamakunaykichikkunahina |
causative | mamakunaykichikrayku | mamakunaykichikkunarayku |
benefactive | mamakunaykichikpaq | mamakunaykichikkunapaq |
associative | mamakunaykichikpura | mamakunaykichikkunapura |
distributive | mamakunaykichikninka | mamakunaykichikkunanka |
exclusive | mamakunaykichiklla | mamakunaykichikkunalla |
paykunap - third-person plural
paykunap (their) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | mamakunanku | mamakunankukuna |
accusative | mamakunankuta | mamakunankukunata |
dative | mamakunankuman | mamakunankukunaman |
genitive | mamakunankupa | mamakunankukunap |
locative | mamakunankupi | mamakunankukunapi |
terminative | mamakunankukama | mamakunankukunakama |
ablative | mamakunankumanta | mamakunankukunamanta |
instrumental | mamakunankuwan | mamakunankukunawan |
comitative | mamakunankuntin | mamakunankukunantin |
abessive | mamakunankunnaq | mamakunankukunannaq |
comparative | mamakunankuhina | mamakunankukunahina |
causative | mamakunankurayku | mamakunankukunarayku |
benefactive | mamakunankupaq | mamakunankukunapaq |
associative | mamakunankupura | mamakunankukunapura |
distributive | mamakunankunka | mamakunankukunanka |
exclusive | mamakunankulla | mamakunankukunalla |
Descendants
[edit]- → Spanish: mamacona
See also
[edit]References
[edit]- ^ Cerrón-Palomino, Rodolfo (2008) Voces del Ande: ensayos de onomástica andina [Words of the Andes: essays on Andean onomastics][1], Lima: Fondo Editorial PUCP, , pages 78–80
Cerrón-Palomino, Rodolfo (2013) Tras las huellas del Inca Garcilaso: el lenguaje como hermenéutica en la comprensión del pasado [Following the footsteps of Inca Garcilaso: Language as hermeneutics in the understanding of the past], Boston: Latinoamericana Editories; CELACP; Revista de Crítica Literaria Latinoamericana, , page 116