Matemâtica
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Bulgnaiṡ |
La paróla matemâtica, dal grîg μάθημα (mathema): cgnusänza fundamentèl par vîver (a la lettra: i quî ch'as à da savair par tirèr avänti intìla vétta), vré dîr al stûdi dî mudêl ed strutûra, ed trasformaziån e 'd spâzi.
Al dé d'incû l'è la rizairca ed strutûr astrâti definé cun dî asiôm druvand al pänsir fén cme lavurîr. Äl strutûr zarchè spèss àn uréggin int'äl siénz naturèli, cme int'la fîsica. I cònt én interen a la matemâtica e serven par aiudèr al calcol.
Al cminzéppi, la matemâtica l'era druvè int'al cumêrzi, par misurèr la tèra e par truèr ali ecléss e èter abinamént astronômic.
Al stûdi dî mudèl cminzéppia coi nómmer, prémma ed tott coi nómmer naturèl. Äl régol präli operazión ed tott i dé fàn pèrt d'l aritmética elementèr. L'algebra l'è fundè såura stäl régol. Al stûdi däl superfézzi al fà pèrt d'la geometrî elementèr.
La stòria d'la matemâtica la nass coi babilunîs e i grîg cåun dî parsunagg' cme Euclîd, Archimêd e Pitàgora. Dåpp al Mediuêv, as svilóppa l'introduziån dî nómmer areb, grâzia a Fibonacci, dal 1200.