Σελήνη
Η Σελήνη είναι ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της Γης και ο πέμπτος μεγαλύτερος φυσικός δορυφόρος του ηλιακού συστήματος. Πήρε το όνομά του από τη Σελήνη, αρχαιοελληνική θεά του δορυφόρου αυτού. Λέγεται επίσης και «Φεγγάρι» στη δημοτική γλώσσα. Είναι το φωτεινότερο σώμα στον ουρανό μετά τον Ήλιο, επειδή είναι και το κοντινότερο στη Γη ουράνιο σώμα. Εξαιτίας αυτής της εγγύτητας, η Σελήνη ασκεί ισχυρή βαρυτική επίδραση στη Γη (παλιρροϊκή αλληλεπίδραση), προκαλώντας φαινόμενα όπως οι παλίρροιες, αλλά και επηρεάζοντας τον άξονα περιστροφής της.
 | |
| Η Σελήνη | |
| Τροχιακά χαρακτηριστικά | |
|---|---|
| Μεγάλος ημιάξονας | 384.400 km |
| Εκκεντρότητα της τροχιάς | 0,0554 |
| Περίγειο | 356.410 km |
| Απόγειο | 406.740 km |
| Αστρονομική τροχιακή περίοδος | 27,321 66155 d (27 d 7 h 43.2 min) |
| Συνοδική Περίοδος | 29,530 588 d (29 d 12 h 44.0 min) |
| Μέση Ταχύτητα Τροχιάς | 1,022 km/s |
| Μέγιστη Ταχύτητα Τροχιάς | 1,082 km/s |
| Ελάχιστη Ταχύτητα Τροχιάς | 0,968 km/s |
| Κλίση ως προς την Εκλειπτική | 5,1454° |
| Μήκος του αναβιβάζοντα συνδέσμου | 18,5996 y ή 318,15 deg |
| Όρισμα του περίγειου | 8,8504 y ή 125,08 deg |
| Δορυφόρος της | Γης |
| Φυσικά Χαρακτηριστικά | |
| Διάμετρος στον Ισημερινό | 3.476,2 km (0,273 της Γης) |
| Πολική διάμετρος | 3.472,0 km (0,273 της Γης) |
| Μέση διάμετρος | 3.474,1 km |
| Πεπλάτυνση | 0,001 2 |
| Ισημερινή περιφέρεια | 6.952,4 km
(0,273 της Γης) |
| Πολική περιφέρεια | 6.944,0 km
(0,273 της Γης) |
| Μέση περιφέρεια | 6.948,2 km |
| Επιφάνεια | 3.793×107 km² (0.074 της Γης) |
| Όγκος | 2,1958×1010 km³
(0,020 της Γης) |
| Μάζα | 7.347 673×1022 kg
(0,0123 της Γης) |
| Πυκνότητα | 3.346 2 kg/cm³ |
| Επιφανειακή Βαρύτητα στον Ισημερινό | 1.622 m/s²
(0.1654 g) |
| Ταχύτητα Διαφυγής | 2.38 km/s |
| Αστρονομική περίοδος περιστροφής | 27.321 661 d (συγχρόνως) |
| Ταχύτητα περιστροφής | 16.655 km/h (στον ισημερινό) |
| Κλίση του Άξονα | 1.5424° με την εκλειπτική |
| Λευκαύγεια | 0.12 |
| Επιφανειακή θερμοκρασία - ελάχιστη - μέση - μέγιστη |
40 K 250 K 396 K |
| Ατμοσφαιρική σύσταση | |
| Επιφανειακή ατμοσφαιρική πίεση | 3×10−13kPa |
| Ήλιο | 25 % |
| Νέον | 25 % |
| Υδρογόνο | 23 % |
| Αργό | 20 % |
| Μεθάνιο Αμμωνία Διοξείδιο του Άνθρακα |
ίχνη |
| +/− | |
Η μέση απόσταση Γης - Σελήνης είναι 384.403 χιλιόμετρα (30 φορές η διάμετρος της Γης, παρατηρείται ότι αυτή η απόσταση αυξάνεται κατά περίπου 0,32 εκατοστά το μήνα[1] και αυτό συμβαίνει λόγω των παλιρροϊκών δυνάμεων). Η διάμετρος της Σελήνης είναι 3.476 χιλιόμετρα (γύρω στο 1/4 της γήινης, ενδεικτικώς αντιστοιχεί με το συνολικό οριζόντιο μήκος που έχουν οι 48 Όμορες / Συνεχόμενες Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής από ακτή σε ακτή). Μέσα στο Ηλιακό Σύστημα, είναι ο μεγαλύτερος και πιο ογκώδης δορυφόρος σε σχέση με τον μητρικό του πλανήτη, ο πέμπτος μεγαλύτερος και πιο ογκώδης δορυφόρος συνολικά, και επίσης είναι μεγαλύτερη και πιο ογκώδης από όλους τους γνωστούς πλανήτες νάνους. Η βαρύτητα στην επιφάνεια της Σελήνης είναι σε ένταση το 1/6 περίπου αυτής της Γης. Περιστρέφεται στον ελαφρώς κεκλιμένο άξονά της σε 27 ημέρες 7 ώρες και 43 λεπτά, ακριβώς στον ίδιο χρόνο που διαρκεί η τροχιακή περιφορά της γύρω από τη Γη. Αυτός ο συντονισμός είναι και ο λόγος που από τη Γη είναι ορατή μόνο η μια πλευρά της Σελήνης, η οποία χαρακτηρίζεται από σκοτεινές ηφαιστειακές θάλασσες, οι οποίες βρίσκονται ανάμεσα στα λαμπρά υψίπεδα και τους κρατήρες. Αν και φαίνεται λαμπρή, στην πραγματικότητα, η επιφάνεια της Σελήνης είναι αρκετά σκοτεινή, με ανακλαστικότητα παρόμοια με αυτή της ασφάλτου.
Ανάλογα με τη θέση του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης, διαφορετικό τμήμα της Σελήνης φαίνεται να φωτίζεται, δημιουργώντας τις φάσεις της Σελήνης. Οι εκλείψεις Ηλίου προκαλούνται από τη Σελήνη, όταν αυτή περνά φαινομενικά μπροστά από το Ήλιο, σκιάζοντας μέρος της Γης, αντίθετα με τις εκλείψεις Σελήνης που προκαλούνται ομοίως από τον πλανήτη Γη. Λόγω της λαμπρότητας και των τακτικών της φάσεων, η Σελήνη έχει σημαντικό πολιτιστικό ρόλο από την αρχαιότητα.
Το πρόγραμμα Λούνα της Σοβιετικής Ένωσης ήταν το πρώτο το οποίο έφτασε στη Σελήνη με μη επανδρωμένη διαστημοσυσκευή το 1959. Το αμερικανικό πρόγραμμα Απόλλο, της NASA (ΝΑΣΑ), είναι μέχρι σήμερα το μόνο το οποίο έχει στείλει επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη, αρχίζοντας με το Απόλλων 8 το 1968, το οποίο τέθηκε σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι, ενώ συνολικά έξι αποστολές προσεληνώθηκαν την περίοδο 1969 - 1972, αρχίζοντας με τον Απόλλων 11. Μετά το Απόλλων 17, το φεγγάρι έχουν επισκεφτεί μόνο μη επανδρωμένες αποστολές.
Σχηματισμός
ΕπεξεργασίαΑρκετοί μηχανισμοί έχουν προταθεί για το σχηματισμό της Σελήνης 4,527 ± 0,010 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, περίπου 30-50 εκατομμύρια χρόνια μετά τον σχηματισμό του ηλιακού συστήματος. Σε αυτούς τους μηχανισμούς περιλαμβάνονται: η αποκοπή της Σελήνης από τον φλοιό της Γης από φυγόκεντρες δυνάμεις, η οποία θα απαιτούσε υπερβολικά μεγάλη αρχική ταχύτητα περιστροφής της Γης, η βαρυτική σύλληψη μίας προσχηματισμένης Σελήνης, η οποία θα απαιτούσε ανέφικτα εκτεταμένη ατμόσφαιρα της Γης να διαχέει την ενέργεια της στο σημείο που διέρχεται η Σελήνη, και τη συν-δημιουργία της Γης και της Σελήνης από κοινού στον αρχέγονο δίσκο προσαύξησης, το οποίο δεν εξηγεί την έλλειψη του μεταλλικού σιδήρου στο φεγγάρι. Αυτές οι υποθέσεις, επίσης, δεν μπορούν να εξηγήσουν την υψηλή στροφορμή στο σύστημα Γης-Σελήνης.
Ο πιο πιθανός μηχανισμός είναι η σύγκρουση ενός πλανήτη με τη νεαρή Γη. Μετά τη σύγκρουση τα συντρίμμια που εκτινάχθηκαν στο διάστημα τέθηκαν σε τροχιά γύρω από τη Γη και στο τέλος σχημάτισαν τη Σελήνη. Οι γιγάντιες συγκρούσεις πιστεύεται ότι ήταν κοινές στις αρχές του Ηλιακού Συστήματος. Προσομοιώσεις σε ηλεκτρονικό υπολογιστή που αναπαράγουν μία τεράστια σύγκρουση, είναι συνεπείς με τις μετρήσεις της στροφορμής του συστήματος Γης-Σελήνης, και το μικρό μέγεθος του πυρήνα της Σελήνης. Δείχνουν επίσης ότι η περισσότερη από τη Σελήνη προήλθε από σύγκρουση, όχι από την πρωτο-Γη. Ωστόσο, οι μετεωρίτες δείχνουν ότι και άλλα εσωτερικά σώματα του ηλιακού συστήματος, όπως ο Άρης και η Εστία έχουν πολύ διαφορετικές συγκεντρώσεις όσον αφορά τα ισότοπα του οξυγόνου και του βολφραμίου από ότι με τη Γη, ενώ η Γη και η Σελήνη έχουν σχεδόν ταυτόσημες ισοτοπικές συνθέσεις. Μετά την ανάμειξη του εξατμιθέντος υλικού κατά τη διαμόρφωσης της Γης και της Σελήνης, θα μπορούσε να εξισωθούν οι ισοτοπικές συνθέσεις τους, αν και αυτό συζητείται.
Ενώ υπάρχει η θεωρία ότι η νεαρή Σελήνη μεγάλωσε γρήγορα προσροφώντας τα κομμάτια που τέθηκαν σε τροχιά, μια δεύτερη θεωρία υποστηρίζει ότι αρχικά δημιουργήθηκαν δύο φεγγάρια, τα οποία στη συνέχεια συγχωνεύτηκαν σε μια αργή σύγκρουση, σχηματίζοντας τη σημερινή Σελήνη. Η θεωρία αυτή εξηγεί γιατί ο φλοιός της Σελήνης είναι κατά 50 χιλιόμετρα πιο παχύς στην αθέατη πλευρά της από ό,τι σε αυτή που φαίνεται από τη Γη. Υπολογιστικά μοντέλα δείχνουν ότι το μικρότερο φεγγάρι είχε μόλις το ένα τριακοστό της μάζας της Σελήνης και διάμετρο γύρω στα 1.000 χιλιόμετρα. Καθώς οι παλιρροϊκές δυνάμεις της Γης θα αύξαναν την ακτίνα της τροχιάς των δύο φεγγαριών, οι ισορροπίες μεταξύ τους άλλαξαν, με αποτέλεσμα να συγκρουστούν με μικρή ταχύτητα και ουσιαστικά το μικρό φεγγάρι να «απλωθεί» γύρω από το μεγαλύτερο. Άλλες θεωρίες για να εξηγήσουν το φαινόμενο, είναι μια ασύμμετρη σύγκρουση που δημιούργησε το μεγάλο κρατήρα στο νότιο πόλο της Σελήνης και η δράση των παλιρροϊκών δυνάμεων.[2]
Φυσικά χαρακτηριστικά
ΕπεξεργασίαΕσωτερική δομή
ΕπεξεργασίαΗ Σελήνη είναι διαφοροποιημένο σώμα. Διαθέτει γεωχημικά διακριτό φλοιό, μανδύα και πυρήνα. Η Σελήνη έχει στερεό εσωτερικό πυρήνα πλούσιο σε σίδηρο με ακτίνα 240 χιλιόμετρα, ο οποίος περιβάλλεται από υγρό εξωτερικό πυρήνα, ο οποίος αποτελείται από υγρό σίδηρο και έχει ακτίνα 300 χιλιόμετρα. Γύρω από τον πυρήνα βρίσκεται ένα μερικώς τετηγμένο στρώμα, με ακτίνα περίπου 500 χιλιομέτρων.[3] Θεωρείται ότι δημιουργήθηκε από την κρυσταλλοποίηση ενός παγκόσμιου ωκεανού μάγματος λίγο μετά τη δημιουργία της Σελήνης.[4] Η κρυσταλλοποίηση του μάγματος θα δημιουργούσε έναν φεμικό μανδύα από την κατακρήμνιση των ορυκτών ολιβίνη, κλινοπυροξένη και ορθοπυροξένη, ενώ πλαγιόκλαστα ορυκτά θα επέπλεαν και θα σχημάτιζαν τον φλοιό. Ο φλοιός του φεγγαριού αποτελείται κυρίως από ανορθοσίτη και δείγματα από τη λάβα στην επιφάνεια της Σελήνης επιβεβαιώνουν ότι είναι φεμικής σύστασης. Γεωφυσικές τεχνικές δείχνουν ότι ο φλοιός έχει πάχος περίπου 50 χιλιόμετρα.
Η Σελήνη είναι ο δεύτερος πυκνότερος δορυφόρος στο Ηλιακό Σύστημα μετά την Ιώ.
Επιφανειακή γεωλογία
ΕπεξεργασίαΗ τοπογραφία της επιφάνειας της Σελήνης μετρήθηκε με laser και ανάλυση στερεοσκοπικών εικόνων. Το πιο ευδιάκριτο τοπογραφικό χαρακτηριστικό της επιφάνειας της Σελήνης είναι ο τεράστιος κρατήρας νότιου πόλου-Αίτκεν, στην άπω πλευρά της Σελήνης, με διάμετρο 2.240 χιλιόμετρα. Είναι ο μεγαλύτερος κρατήρας της Σελήνης και ο δεύτερος μεγαλύτερος επιβεβαιωμένος κρατήρας πρόσκρουσης στο Ηλιακό Σύστημα. Με βάθος 13 χιλιόμετρα, ο πυθμένας του είναι το χαμηλότερο σημείο της Σελήνης. Τα μεγαλύτερα υψόμετρα καταγράφονται ακριβώς προς τα βορειοανατολικά, και έχει προταθεί ότι αυτή η περιοχή είναι παχύτερη λόγω της πλάγιας πρόσκρουσης που δημιούργησε τον κρατήρα στο νότιο πόλο. Άλλοι μεγάλοι κρατήρες πρόσκρουσης, όπως η θάλασσα των Όμβρων και η θάλασσα των Κρίσεων, διαθέτουν επίσης τοπικά χαμηλό υψόμετρο και ανυψωμένα χείλη. Η άπω πλευρά της Σελήνης έχει περίπου 1,9 χιλιόμετρα μεγαλύτερο υψόμετρο από την εγγύς πλευρά.
Ηφαιστειακά χαρακτηριστικά
ΕπεξεργασίαΟι σκοτεινές και σχετικά χωρίς χαρακτηριστικά σεληνιακές πεδιάδες οι οποίες διακρίνονται δια γυμνού οφθαλμού αποκαλούνται θάλασσες (maria, ενικός mare), επειδή οι αρχαίοι αστρονόμοι πίστευαν ότι ήταν γεμάτες νερό.[5] Σήμερα είναι γνωστό ότι είναι τεράστιες λίμνες στερεοποιημένης αρχαίας βασαλτικής λάβας. Αν και παρόμοιοι με τους γήινους βασάλτες, οι σεληνιακοί βασάλτες περιέχουν περισσότερο σίδηρο και όχι ορυκτά αλλοιωμένα από νερό.[6][7] Η πλειονότητα αυτής της λάβας εξερράγη ή έρευσε σε βαθύπεδα που δημιουργήθηκαν από προσκρούσεις. Σε αρκετές γεωλογικές περιοχές στην κοντινή πλευρά της Σελήνης βρίσκονται ασπιδωτά ηφαίστεια και ηφαιστειακοί δόμοι.[8]
Σχεδόν όλες οι θάλασσες βρίσκονται στην ορατή από τη Γη πλευρά της Σελήνης, καλύπτοντας το 31% της επιφάνειας της κοντινής πλευράς, σε σύγκριση με τις λίγες και μικρότερες στην αθέατη πλευρά, όπου καλύπτουν μόνο το 2%.[9] Αιτία αυτής της κατανομής θεωρείται η συγκέντρωση στοιχείων τα οποία παράγουν θερμότητα κάτω από τον φλοιό στην κοντινή πλευρά, όπως φαίνεται από τον γεωχημικό χάρτη που παρήγαγε ο φασματογράφος ακτίνων γ του Lunar Prospector. Τα στοιχεία αυτά θέρμαναν τον υποκείμενο μανδύα, ο οποίος τήχθηκε μερικώς, ανήλθε στην επιφάνεια και εξερράγη.[10][11] Οι περισσότεροι από τους βασάλτες των σεληνιακών θαλασσών εξερράγησαν την Ιμβριακή περίοδο, 3-3,5 δις χρόνια πριν, αν και μερικά δείγματα που έχουν ραδιοχρονολογηθεί και είχαν ηλικία 4,2 δις χρόνια. Η συγκέντρωση των θαλασσών στην κοντινή πλευρά της Σελήνης αντικατοπτρίζει τον παχύτερο φλοιό στα υψίπεδα της άπω πλευράς, τα οποία μπορεί να δημιουργήθηκαν από τη πρόσκρουση με χαμηλή ταχύτητα ενός δεύτερου δορυφόρου λίγες δεκάδες εκατομμύρια χρόνια μετά τον σχηματισμό τους.
Μέχρι πρόσφατα, οι πιο πρόσφατες εκρήξεις, των οποίων η ηλικία προσδιορίστηκε από τη μέτρηση του αριθμού κρατήρων, φαινόταν ότι έλαβαν χώρα πριν 1,2 δις χρόνια. Το 2006, μια έρευνα στον κρατήρα Ίνα, στη λίμνη της Ευτυχία, ανακαλύφθηκε ένα χαρακτηριστικό χωρίς σκόνη και διάβρωση από συντρίμμια, του οποίου η ηλικία υπολογίστηκε σε μόλις 2 εκατομμύρια χρόνια. Σεισμοί και απελευθερώσεις αερίων υποδεικνύουν συνεχιζόμενη σεληνιακή δραστηριότητα.[12] Το 2014 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη στοιχείων πρόσφατης ηφαιστειακής δραστηριότητας σε 70 ανώμαλες κηλίδες από το Lunar Reconnaissance Orbiter, κάποιες με ηλικία μικρότερη από 50 εκατομμύρια χρόνια.[13][14] Είναι πιθανό ότι ένας αρχικά θερμότερος μανδύας ή/και τοπική αύξηση της συγκέντρωσης υλικών που παράγουν θερμότητα στο μανδύα μπορεί να οδηγούν σε παρατεταμένη δραστηριότητα στην περιοχή της ανατολικής λεκάνης, στα όρια εγγύς και άπω πλευράς.[15][16]
Οι περιοχές με λαμπρότερο χρώμα αποκαλούνται γαίες ή υψίπεδα, καθώς βρίσκονται σε μεγαλύτερο υψόμετρο από τις θάλασσες. Δημιουργήθηκαν πριν περίπου 4,4 δις χρόνια. Σε αντίθεση με τη Γη, θεωρείται ότι τα μεγάλα σεληνιακά βουνά δεν δημιουργήθηκαν από τεκτονική δραστηριότητα.[17]
Κρατήρες
ΕπεξεργασίαΜια άλλη γεωλογική εξεργασία η οποία έχει επηρεάσει την επιφάνεια της Σελήνης, είναι οι κρατήρες πρόσκρουσης,[18] με κρατήρες οι οποίοι δημιουργήθηκαν από την πρόσκρουση αστεροειδών και κομητών. Εκτιμάται ότι στην εγγύς πλευρά της Σελήνης βρίσκονται περίπου 300.000 κρατήρες με διάμετρο μεγαλύτερη από ένα χιλιόμετρο.[19] Κάποιοι έχουν πάρει το όνομά τους από επιστήμονες, εξερευνητές και ακαδημαϊκούς. Η γεωλογική κλίμακα της Σελήνης υπολογίζεται από μεγάλα συμβάντα πρόσκρουσης. Η έλλειψη ατμόσφαιρας, καιρικών φαινομένων και πρόσφατων γεωλογικών διεργασιών σημαίνει ότι πολλοί από τους κρατήρες είναι καλά διατηρημένοι.
Εξερεύνηση της Σελήνης
ΕπεξεργασίαΤο 1969, οι Νηλ Άρμστρονγκ (Neil Armstrong) και Μπαζ Όλντριν (Buzz Aldrin) κατά την αποστολή Απόλλων 11 του διαστημικού προγράμματος «Απόλλων» (Apollo) έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που πάτησαν στην επιφάνεια της Σελήνης. Ακολούθησαν άλλοι δέκα αστροναύτες κατά τις αποστολές Απόλλων 12, Απόλλων 14, Απόλλων 15, Απόλλων 16 και τελευταία την Απόλλων 17 το 1972. Η επιστροφή του ανθρώπου στη Σελήνη προβλέπεται πιθανότατα το 2025, με το Πρόγραμμα Άρτεμις της NASA, ενώ υπάρχουν σχέδια για επανδρωμένη αποστολή και από τους Κινέζους.
Στις 13 Νοεμβρίου 2009 η NASA ανακοίνωσε ότι η αποστολή LCROSS, με μια ελεγχόμενη συντριβή συσκευής στον νότιο πόλο της σελήνης κατάφερε να ανακαλύψει σημαντικές ποσότητες νερού.[20][21] Στις 3 Ιανουαρίου 2019 η Κίνα πραγματοποίησε την πρώτη ομαλή προσεδάφιση στην αθέατη πλευρά της Σελήνης με την αποστολή Chang'e 4.
Κινήσεις
ΕπεξεργασίαΟι βασικές κινήσεις της Σελήνης είναι δύο. Κινείται γύρω από τη Γη σε ελλειπτική τροχιά και συμπληρώνει μια περιστροφή γύρω από το κέντρο της σε 29,53 ημέρες. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται συνοδικός μήνας. Επίσης περιστρέφεται γύρω από τον άξονα της και συμπληρώνει μια περιστροφή σε 27,3 ημέρες. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται αστρικός μήνας. Το αποτέλεσμα των δύο αυτών κινήσεων είναι η Σελήνη να δείχνει σε μας πάντοτε την ίδια πλευρά. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται σύγχρονη περιστροφή της Σελήνης και οφείλεται στην εξίσωση των χρόνων της περιφοράς της γύρω από τη Γη και της περιστροφής γύρω από τον άξονά της.
Εκτός από τις δύο αυτές κινήσεις, παρατηρούνται τα φαινόμενα των Λικνίσεων της Σελήνης (Lunar libration) όπου εμφανίζουν τη Σελήνη σαν να πραγματοποιεί μια παλινδρομική κίνηση. Οι λικνίσεις της Σελήνης χωρίζονται στις γεωμετρικές λικνίσεις και στη φυσική λίκνιση.[22] Οι γεωμετρικές λικνίσεις χωρίζονται σε τρεις επιμέρους λικνίσεις: Την κατά μήκος λίκνιση που οφείλεται στην ελαφρώς ελλειπτική τροχιά της Σελήνης, την κατά πλάτος λίκνιση που οφείλεται σε μια μικρή κλίση μεταξύ του άξονα περιστροφής της και του επιπέδου της τροχιάς της Γης και την ημερήσια λίκνιση που οφείλεται στη μετακίνηση της θέσης του παρατηρητή πάνω στην επιφάνεια της Γης, λόγω της περιστροφής της Γης.[23] Η φυσική λίκνιση, που δεν είναι εύκολα παρατηρήσιμη, αφορά μικρού μεγέθους ταλαντώσεις της Σελήνης. Αποτέλεσμα του συνόλου των επιμέρους λικνίσεων της Σελήνης είναι ότι ενώ μόνο το ένα ημισφαίριο της αντικρίζει τη Γη, το ποσοστό της συνολικής επιφάνειας της Σελήνης που μπορούμε να παρατηρήσουμε, σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα παρατηρήσεων, φτάνει μέχρι το 59% (αλλά στιγμιαία, το ανώτερο όριο παραμένει στο 50%).
Εκμετάλλευση
ΕπεξεργασίαΣτα τέλη της δεκαετίας του 1950, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο στρατός των ΗΠΑ διεξήγαγε μελέτη σχετικά με το πόσο εφικτή θα ήταν η κατασκευή στρατιωτικής βάσης στη Σελήνη, η οποία θα είχε δυνατότητες βομβαρδισμού περιοχών στη Γη. Μέρος της μελέτης ήταν και η εξερεύνηση της δυνατότητας σχετικά με τη διεξαγωγή πυρηνικών δοκιμών στη Σελήνη.[24] Η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ οργάνωσε μια παρόμοια δική της μελέτη.[25][26] Και οι 2 προτάσεις απορρίφθηκαν όταν η διεύθυνση του διαστημικού προγράμματος μεταφέρθηκε τη δεκαετία του 1960 κατά κύριο λόγο στη NASA από τον στρατό που ήταν προηγουμένως.[26]
Αν και υπήρξαν τα σοβιετικά διαστημόπλοια Λούνα τα οποία ήταν τα πρώτα τα οποία εξερεύνησαν τη Σελήνη, καθώς και οι επακόλουθες επανδρωμένες αποστολές των ΗΠΑ και η τοποθέτηση της σημαίας τους στην επιφάνεια, κανένα έθνος δεν διεκδικεί περιοχές της Σελήνης ως ιδιοκτησία.[27] Η διαστημική συνθήκη μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ το 1967, ορίζει τη Σελήνη καθώς και όλο το διάστημα ως κοινή ιδιοκτησία όλου του ανθρώπινου είδους.[27] Βάσει της συνθήκης αυτής η χρήση της Σελήνης προορίζεται για ειρηνικούς σκοπούς, και απαγορεύονται ρητά οι όποιες στρατιωτικές εγκαταστάσεις και δοκιμές όπλων.[28]
Σύμφωνα με την επακόλουθη συνθήκη του 1979, απαγορεύεται η εκμετάλλευση της Σελήνης από ένα και μόνο κράτος. Ωστόσο έως το 2014, μόνο 16 κράτη έχουν επικυρώσει τη συνθήκη αυτή, και κανένα από αυτά δεν διαθέτει δυνατότητες αποστολών στη Σελήνη.[29] Αν και αρκετοί ιδιώτες έχουν προβάλλει ισχυρισμούς περί ιδιοκτησίας εδαφών στη Σελήνη, τέτοιου είδους ισχυρισμοί θεωρούνται εξαιρετικά αναξιόπιστοι.[30][31][32]
Χαρακτηριστικά της επιφάνειας
ΕπεξεργασίαO ρηγόλιθος είναι το υλικό της σεληνιακής επιφάνειας [33]. Το Arabidopsis thaliana αναπτύχθηκε σε αυτό το υλικό στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα (Paul, Elardo, Ferl) λίγο πριν από τον Μάιο του 2022 [34]
Θάλασσες (Πεδιάδες)
Επεξεργασία- Νότια Θάλασσα
- Θάλασσα Χάμπολντ
- Θάλασσα των Κρίσεων
- Θάλασσα της Γαλήνης
- Θάλασσα των Ατμών
- Θάλασσα της Γονιμότητας
- Θάλασσα του Ψύχους
- Θάλασσα του Νέκταρ
- Θάλασσα των Συννέφων
- Θάλασσα των Βροχών
- Θάλασσα της Ηρεμίας
- Θάλασσα των Νήσων
- Θάλασσα της Υγρασίας
- Θάλασσα της Μόσχας
- Θάλασσα της Ευφυίας
- Ανατολική Θάλασσα
- Θάλασσα του Σμύθι
- Θάλασσα του Αφρού
- Θάλασσα των Κυμάτων
- Θάλασσα του Άκρου
Βάλτοι
ΕπεξεργασίαΛίμνες
Επεξεργασία- Λίμνη του Καλοκαιριού
- Λίμνη του Φθινοπώρου
- Λίμνη της Καλοσύνης
- Λίμνη της Λύπης
- Λίμνη της Υπεροχής
- Λίμνη της Ευτυχίας
- Λίμνη της Χαράς
- Λίμνη του Χειμώνα
- Λίμνη της Απαλότητας
- Λίμνη της Πολυτέλειας
- Λίμνη του Θανάτου
- Λίμνη της Λησμοσύνης
- Λίμνη της Εμπάθειας
- Λίμνη της Εμμονής
- Λίμνη της Ερημιάς
- Λίμνη των Ονείρων
- Λίμνη του Φόβου
- Λίμνη της Ελπίδας
- Λίμνη του Χρόνου
- Λίμνη της Άνοιξης
Δεν Αναγνωρίζονται
Επεξεργασία- Θάλασσα των Ονείρων
- Άγνωστη Θάλασσα
- Νέα Θάλασσα (Νοτιοανατολικά του κρατήρα του Πλουτάρχου)
- Θάλασσα του Στρούβε (Κοντά στον κρατήρα του Μεσσάλα)
- Μικρή Θάλασσα (Αμέσως στα ανατολικά του Ινγκχιράμι)
Όρη
Επεξεργασία- Απέννινα όρη (Σελήνη)
- Οροσειρά Ρουκ
Ωκεανός
ΕπεξεργασίαΚρατήρες
Επεξεργασία- Αναξαγόρας
- Ώνγκστρεμ
- Αντωνιάδης
- Αράγος
- Αριαδαίος
- Αρίσταρχος
- Άτλας
- Γκαι-Λυσάκ
- Δημοσθένης
- Διόνυσος
- Ενδυμίωνας
- Ερατοσθένης
- Εύδοξος
- Ευκτήμων
- Ζήνων P
- Ηρακλής
- Θαλής
- Ίππαρχος
- Κέπλερ
- Κοπέρνικος
- Μεσσάλα
- Μεντελέγιεφ
- Μπαγιό
- Μπίρκοφ
- Μπούλ
- Ναγκαόκα
- Ντε λα ρου
- Ντιράκ
- Όυλερ
- Πλανκ
- Πλούταρχος
- Ρέινχολντ
- Στράβωνας
- Τ.Μάγερ
- Τύχωνος
- Φερμά
Κόλποι
Επεξεργασία- Νέα Σελήνη
- Αύξων Μηνίσκος
- Πρώτο τέταρτο
- Αύξων Αμφίκυρτος
- Πανσέληνος
- Φθίνων Αμφίκυρτος
- Τελευταίο τέταρτο
- Φθίνων Μηνίσκος
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Dove, Adrienne· Robbins, Stuart· Wallace, Colin (Σεπτεμβρίου 2005). «The Lunar Orbit Throughout Time and Space» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2014.
- ↑ Richard Lovett (3 Αυγούστου 2011). «Early Earth may have had two moons». Nature. http://www.nature.com/news/2011/110803/full/news.2011.456.html. Ανακτήθηκε στις 2013-07-12.
- ↑ «NASA Research Team Reveals Moon Has Earth-Like Core». NASA. 6 Ιανουαρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2016.
- ↑ Nemchin, A.; Timms, N.; Pidgeon, R.; Geisler, T.; Reddy, S.; Meyer, C. (2009). «Timing of crystallization of the lunar magma ocean constrained by the oldest zircon». Nature Geoscience 2 (2): 133–136. doi:. ISSN 1752-0894. Bibcode: 2009NatGe...2..133N.
- ↑ Wlasuk, Peter (2000). Observing the Moon. Springer. σελ. 19. ISBN 978-1-85233-193-1.
- ↑ Norman, M. (21 Απριλίου 2004). «The Oldest Moon Rocks». Planetary Science Research Discoveries. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- ↑ Varricchio, L. (2006). Inconstant Moon. Xlibris Books. ISBN 978-1-59926-393-9.
- ↑ Head, L.W.J.W. (2003). «Lunar Gruithuisen and Mairan domes: Rheology and mode of emplacement». Journal of Geophysical Research 108 (E2): 5012. doi:. Bibcode: 2003JGRE..108.5012W. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-03-12. https://web.archive.org/web/20070312071105/http://www.agu.org/pubs/crossref/2003/2002JE001909.shtml. Ανακτήθηκε στις 12 April 2007.
- ↑ Gillis, J.J.; Spudis, P.D. (1996). «The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria». Lunar and Planetary Science 27: 413–404. Bibcode: 1996LPI....27..413G.
- ↑ Lawrence; D. J. και άλλοι. (11 August 1998). «Global Elemental Maps of the Moon: The Lunar Prospector Gamma-Ray Spectrometer». Science 281 (5382): 1484–1489. doi:. PMID 9727970. Bibcode: 1998Sci...281.1484L. http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/281/5382/1484. Ανακτήθηκε στις 29 August 2009.
- ↑ Taylor, G.J. (31 Αυγούστου 2000). «A New Moon for the Twenty-First Century». Planetary Science Research Discoveries, Hawai'i Institute of Geophysics and Planetology. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- ↑ Phil Berardelli (9 Νοεμβρίου 2006). «Long Live the Moon!». Science/AAAS News.
- ↑ «NASA Mission Finds Widespread Evidence of Young Lunar Volcanism». NASA. 12 Οκτωβρίου 2014.
- ↑ S. E. Braden, J. D. Stopar1, M. S. Robinson1, S. J. Lawrence, C. H. van der Bogert, H. Hiesinger. «Evidence for basaltic volcanism on the Moon within the past 100 million years». Nature Geoscience 7: 787–791. doi:. Bibcode: 2014NatGe...7..787B. http://www.nature.com/ngeo/journal/vaop/ncurrent/full/ngeo2252.html.
- ↑ Whitten, J. (2011). «Lunar mare deposits associated with the Orientale impact basin: New insights into mineralogy, history, mode of emplacement, and relation to Orientale Basin evolution from Moon Mineralogy Mapper (M3) data from Chandrayaan-1». Journal of Geophysical Research 116: E00G09. doi:. Bibcode: 2011JGRE..116.0G09W.
- ↑ Cho, Y. (2012). «Young mare volcanism in the Orientale region contemporary with the Procellarum KREEP Terrane (PKT) volcanism peak period 2 b. y. ago». Geophysical Research. Letters 39: L11203.
- ↑ Munsell, K. (4 Δεκεμβρίου 2006). «Majestic Mountains». Solar System Exploration. NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Σεπτεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- ↑ Melosh, H. J. (1989). Impact cratering: A geologic process. Oxford Univ. Press. ISBN 978-0-19-504284-9.
- ↑ «Moon Facts». SMART-1. European Space Agency. 2010. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2010.
- ↑ «Ανακάλυψη «σημαντικών» ποσοτήτων παγωμένου νερού στη Σελήνη». www.kathimerini.gr. 2009-11-13. http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_13/11/2009_307851. Ανακτήθηκε στις 2009-11-14.
- ↑ «Γεγονός η ύπαρξη νερού στη Σελήνη, σύμφωνα με τους επιστήμονες της NASA». Τα Νέα Online. 2009-11-13. http://www.tanea.gr/default.asp?pid=41&nid=1074739. Ανακτήθηκε στις 2009-11-14.
- ↑ Dr. David P. Stern. Libration of the Moon Αρχειοθετήθηκε 2013-02-20 στο Wayback Machine.
- ↑ Lunar Libration, Western Washington University Planetarium
- ↑ Brumfield, Ben (25 Ιουλίου 2014). «U.S. reveals secret plans for '60s moon base». CNN. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014.
- ↑ Teitel, Amy (11 Νοεμβρίου 2013). «LUNEX: Another way to the Moon». Popular Science.
- ↑ 26,0 26,1 Logsdon, John (2010). John F. Kennedy and the Race to the Moon. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-11010-6.
- ↑ 27,0 27,1 «Can any State claim a part of outer space as its own?». United Nations Office for Outer Space Affairs. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.
- ↑ «Do the five international treaties regulate military activities in outer space?». United Nations Office for Outer Space Affairs. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.
- ↑ «Agreement Governing the Activities of States on the Moon and Other Celestial Bodies». United Nations Office for Outer Space Affairs. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.
- ↑ «The treaties control space-related activities of States. What about non-governmental entities active in outer space, like companies and even individuals?». United Nations Office for Outer Space Affairs. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.
- ↑ «Statement by the Board of Directors of the IISL On Claims to Property Rights Regarding The Moon and Other Celestial Bodies (2004)» (PDF). International Institute of Space Law. 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.
- ↑ «Further Statement by the Board of Directors of the IISL On Claims to Lunar Property Rights (2009)» (PDF). International Institute of Space Law. 22 Μαρτίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.
- ↑ C Meyer (2003) https://curator.jsc.nasa.gov/lunar/letss/regolith.pdf, https://curator.jsc.nasa.gov/ (Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον - NASA.Ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ) ← (Πανεπιστήμιο της Φλόριντα) https://www.nasa.gov/feature/biological-physical/scientists-grow-plants-in-soil-from-the-moon, https://www.nasa.gov/
- ↑ Anna-Lisa Paul, Stephen M. Elardo, Robert Ferl https://www.nature.com/articles/s42003-022-03334-8?source=techstories.org, https://www.nature.com/ (Nature https://www.springernature.com/gp) https://www.nature.com/info/terms-and-conditions - http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ (Ομότιμη αναθεώρηση: Richard Barker) ← Πανεπιστήμιο της Φλόριντα https://www.nasa.gov/feature/biological-physical/scientists-grow-plants-in-soil-from-the-moon, https://www.nasa.gov/
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Angier, Natalie (September 7, 2014). «The Moon Comes Around Again». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις September 8, 2014. https://web.archive.org/web/20140908072715/http://www.nytimes.com/2014/09/09/science/revisiting-the-moon.html. Ανακτήθηκε στις September 8, 2014.
- «The Moon». Discovery 2008. BBC World Service. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021.
- Bussey, B.· Spudis, P.D. (2004). The Clementine Atlas of the Moon. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81528-4.
- Cain, Fraser. «Where does the Moon Come From?». Universe Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις May 10, 2021. https://web.archive.org/web/20210510142948/https://www.universetoday.com/1143/podcast-where-does-the-moon-come-from/. Ανακτήθηκε στις May 9, 2021. (podcast and transcript)
- Jolliff, B. (2006). Wieczorek, M.; Shearer, C.; Neal, C., επιμ. «New views of the Moon». Reviews in Mineralogy and Geochemistry (Chantilly, Virginia: Mineralogy Society of America) 60 (1): 721. doi:. ISBN 978-0-939950-72-0. Bibcode: 2006RvMG...60D...5J. http://www.minsocam.org/msa/RIM/Rim60.html. Ανακτήθηκε στις April 12, 2007.
- Jones, E. M. (2006). «Apollo Lunar Surface Journal». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021.
- «Exploring the Moon». Lunar and Planetary Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021.
- Mackenzie, Dana (2003). The Big Splat, or How Our Moon Came to Be. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-15057-2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2019.
- Moore, P. (2001). On the Moon. Tucson, Arizona: Sterling Publishing Co. ISBN 978-0-304-35469-6.
- «Moon Articles». Planetary Science Research Discoveries. Hawai'i Institute of Geophysics and Planetology. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2006.
- Spudis, P.D. (1996). The Once and Future Moon. Smithsonian Institution Press. ISBN 978-1-56098-634-8. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2019.
- Taylor, S.R. (1992). Solar system evolution. Cambridge University Press. σελ. 307. ISBN 978-0-521-37212-1.
- Teague, K. (2006). «The Project Apollo Archive». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- Wilhelms, D.E. (1987). «Geologic History of the Moon». U.S. Geological Survey Professional Paper. Professional Paper 1348. doi:. http://ser.sese.asu.edu/GHM/. Ανακτήθηκε στις April 12, 2007.
- Wilhelms, D.E. (1993). To a Rocky Moon: A Geologist's History of Lunar Exploration
. Tucson: University of Arizona Press. ISBN 978-0-8165-1065-8. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2009.
- Αστρονομία Β' Λυκείου, του ΟΕΔΒ.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Αφιέρωμα στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα (Αγγλικά)
- Πληροφορίες για το φεγγάρι στο NSSDC της NASA (Αγγλικά)
- Project Apollo Archive: σελίδα με πληροφορίες και πολυμέσα για το Πρόγραμμα Απόλλων (Αγγλικά)
- NASA images and videos about the Moon
- Albums of images and high-resolution overflight videos by Seán Doran, based on LROC data, on Flickr and YouTube
- Video (04:56) – The Moon in 4K (NASA, April 2018) στο YouTube
- Video (04:47) – The Moon in 3D (NASA, July 2018) στο YouTube
Χαρτογραφικές πηγές
Επεξεργασία- Unified Geologic Map of the Moon – United States Geological Survey
- Moon Trek – An integrated map browser of datasets and maps for the Moon
- The Moon on Google Maps, a 3-D rendition of the Moon akin to Google Earth
- «Consolidated Lunar Atlas». Lunar and Planetary Institute. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2012.
- Gazetteer of Planetary Nomenclature (USGS) List of feature names.
- «Clementine Lunar Image Browser». U.S. Navy. 15 Οκτωβρίου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- 3D zoomable globes:
- «Google Moon». 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- «Moon». World Wind Central. NASA. 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007.
- Aeschliman, R. «Lunar Maps». Planetary Cartography and Graphics. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2007. Maps and panoramas at Apollo landing sites
- Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) Kaguya (Selene) images
- Lunar Earthside chart (4497 x 3150px) Αρχειοθετήθηκε 2020-10-30 στο Wayback Machine.
- Large image of the Moon's north pole area Αρχειοθετήθηκε August 23, 2016, στο Wayback Machine.
Εξοπλισμός παρατήρησης
Επεξεργασία- «NASA's SKYCAL – Sky Events Calendar». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2007.
- «Find moonrise, moonset and moonphase for a location». 2008. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2008.
- «HMNAO's Moon Watch». 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2009. See when the next new crescent moon is visible for any location.