Ρώμη

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό μύθο των αρχαίων Ρωμαίων,^[4] το όνομα «Ρώμη» προήλθε από τον ιδρυτή και πρώτο βασιλιά της πόλης, Ρωμύλο.^[5]

Ωστόσο, πιθανώς, το όνομα Ρωμύλος προήλθε στην πραγματικότητα από την ίδια τη Ρώμη.^[6] Ήδη, από τον 4ο αιώνα, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με την προέλευση του ονόματος «Ρώμη». Αρκετές υποθέσεις έχουν διατυπωθεί εστιάζοντας στις γλωσσικές ρίζες του, οι οποίες, ωστόσο, παραμένουν αβέβαιες:^[7]

• Προέρχεται από τον Ρώμονα, το αρχαϊκό όνομα του ποταμού Τίβερη, το οποίο με τη σειρά του σχετίζεται με το ελληνικό ρήμα ῥέω.^[α]
• Προέρχεται από την ελληνική λέξη ῥώμη, που σημαίνει δύναμη.^[β]

   

Η Ρώμη εκτείνεται στις όχθες του ποταμού Τίβερη. Ο αρχικός οικισμός αναπτύχθηκε στους λόφους που βλέπουν προς τον κόλπο όπου βρίσκεται η νήσος Τιβερίνα, ο οποίος αποτελεί και το μοναδικό φυσικό πέρασμα του ποταμού.

 

Έδαφος Επεξεργασία Η δημοτική έκταση είναι μεγάλη, έχοντας ενσωματωμένες περιοχές εγκαταλελειμμένες για αιώνες, ως επί το πλείστον βάλτο και ακατάλληλη για γεωργία γη και δεν ανήκει σε κανένα δήμο: με έκταση 1287,36 χλμ² είναι η μεγαλύτερη στην Ιταλία και είναι μία από τις περισσότερο εκτεταμένες εκτάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών.[8] Η πυκνότητα του πληθυσμού δεν είναι πολύ υψηλή, λόγω της παρουσίας καταπράσινων περιοχών διάσπαρτων σε ολόκληρη τη δημοτική έκταση: Η Ρώμη είναι μοναδική στον δυτικό κόσμο για την έκταση της υπαίθρου που περιβάλλει την πόλη και την αλληλοδιείσδυση μεταξύ πόλης και υπαίθρου. Επιπλέον, η Ρώμη είναι ο ιταλικός δήμος με τον υψηλότερο αριθμό παρακείμενων δήμων, 29 (εξαιρουμένου του διαμερίσματος της Πόλης του Βατικανού).   Η περιοχή στην οποία γεννήθηκε και αναπτύχθηκε η πόλη έχει μια γεωλογικά πολύπλοκη ιστορία: το πρόσφατο υπόστρωμα αποτελείται από το πυροκλαστικό υλικό που παράγεται από τα εξαφανισμένα ηφαίστεια που περιβάλλουν την περιοχή της πόλης στα νοτιοανατολικά, το ηφαίστειο Λάτιο στο σημερινό Κόλλι Αλμπάνι, και στα βορειοδυτικά, τα βουνά Σαμπατίνι, που δημιουργήθηκαν μεταξύ 600.000 και 300.000 ετών πριν. Οι περισσότεροι από τους λόφους της περιοχής σχηματίζονται από αυτές τις αποθέσεις. Στη συνέχεια, η ποτάμια δραστηριότητα του Τίβερη και του Ανιενίνου συνέβαλαν στη διάβρωση των ανάγλυφων και στην καθίζηση, χαρακτηρίζοντας το σημερινό έδαφος. Η έκταση της Ρώμης, επομένως, έχει διαφορετικά φυσικά τοπία και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά: ορισμένα ορεινά ανάγλυφα και λόφους (συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών επτά λόφων), τις πεδινές περιοχές, τον ποταμό Τίβερη και τους παραποτάμους του, τα πηγάδια, τους χειμάρρους και τις τεχνητές λίμνες Μπρατσάνο και Μαρτινιάνο, ένα νησί του ποταμού (Νήσος Τιβερίνα), την αμμώδη ακτή του Λίντο ντι Όστια, το Τυρρηνικό Πέλαγος.

Το ιστορικό κέντρο της Ρώμης είναι κτισμένο στην ανατολική όχθη του ποταμού πάνω σε επτά λόφους. Οι λόφοι αυτοί είναι: ο Παλατίνος, ο Κυρηνάλιος, ο Καπιτωλίνος, ο Βιμινάλιος, ο Εσκυλίνος, ο Κέλιος και ο Αβεντίνος. Το κέντρο απέχει περίπου 24 χιλιόμετρα από τη θάλασσα, αλλά η αστική περιοχή φτάνει μέχρι τις ακτές του Τυρρηνικού πελάγους.

Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ρωμύλος θεμελίωσε τη Ρώμη στον Παλατίνο Λόφο στις 21 Απριλίου 753 π.Χ.. Στη συνέχεια σκότωσε τον δίδυμο αδελφό του Ρέμο και έγινε ο πρώτος βασιλιάς της. Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο ευγενής Αινείας από την Τροία, ο οποίος έφυγε όταν καταστράφηκε η Τροία στον Τρωικό πόλεμο, ήταν ιδρυτής της Ρώμης: αυτή είναι η εκδοχή των Ρωμαίων συγκλητικών όταν η Ρώμη έγινε αυτοκρατορία επιδιώκοντας την πολιτική συνέχεια μιας άλλης μεγάλης πόλης. Αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν την ύπαρξη οικισμών στην περιοχή ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. Η Ρώμη ήταν η πρωτεύουσα διαδοχικά στο Ρωμαϊκό Βασίλειο, τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τελικά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στην ακμή της, η επιρροή της επεκτεινόταν σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και τις ακτές της Μεσογείου, ενώ ο πληθυσμός της υπολογίζεται ότι ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο. Με τη μετάβαση στον Χριστιανισμό απέκτησε και θρησκευτική σημασία και καθιερώθηκε ως η έδρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η πόλη παράκμασε και ο πληθυσμός μειώθηκε αισθητά. Στην περίοδο της Αναγέννησης δεν είχε πια την πολιτική ισχύ του παρελθόντος, γνώρισε όμως πολιτιστική και καλλιτεχνική ανάπτυξη λόγω της παρουσίας του Πάπα. Το 1871 έγινε η πρωτεύουσα της ενοποιημένης Ιταλίας. Τον 20ό αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά και σήμερα η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή έχει πάνω από 5 εκατομμύρια κατοίκους.

Κατά την πρώτη περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (1ος - 2ος αιώνας μ.Χ.), η Ρώμη ήταν η πολυπληθέστερη πόλη του τότε γνωστού κόσμου, με πληθυσμό που ξεπερνούσε σύμφωνα με εκτιμήσεις το 1,5 εκατομμύριο κατοίκους. Με την πτώση της αυτοκρατορίας, ο πληθυσμός της άρχισε να μειώνεται δραματικά, φτάνοντας το ελάχιστο ως και 50.000 κατοίκους, ενώ παρέμεινε στάσιμος καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και μόνο κατά την περίοδο της Αναγέννησης αυξήθηκε σε μικρό ποσοστό.

Όταν η πόλη ενώθηκε με το Βασίλειο της Ιταλίας το 1870, αριθμούσε 200.000 κατοίκους που αυξήθηκαν σε 600.000 στα τέλη του 19ου αιώνα κατά την περίοδο του φασισμού ο πληθυσμός της άγγιξε το 1.000.000. Κατά την περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ρώμη συνέχισε να αναπτύσσεται πληθυσμιακά, απόρροια και του οικονομικού μπουμ των δεκαετιών του 1950 και 1960 που συντελέστηκε στην Ιταλία.

Σύμφωνα με την ιταλική στατιστική υπηρεσία, 199.417^[9] κάτοικοι είναι ξένοι υπήκοοι, που αντιπροσωπεύουν το 7,4% του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Εξ αυτών, οι πολυπληθέστερες κοινότητες είναι των μεταναστών από τη Ρουμανία (31.362), τις Φιλιππίνες (24.009) και την Πολωνία (10.614).

 

Η Ρώμη έχει θερμό μεσογειακό κλίμα,^[10] με δροσερούς, υγρούς χειμώνες και ζεστά, ξηρά καλοκαίρια. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι πάνω από 20 °C (68 °F) κατά τη διάρκεια της ημέρας και 10 °C (50 °F) κατά τη νύχτα. Ο μήνας με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες είναι ο Ιανουάριος όπου η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται στους 12 °C (54 °F) κατά τη διάρκεια της ημέρας και 3 °C (37 °F) τη νύχτα. Οι θερμότεροι μήνες είναι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος, όπου η μέση θερμοκρασία είναι 30 °C (86 °F) την ημέρα και 18 °C (64 °F) τη νύχτα. Ο Δεκέμβριος, Ιανουάριος, και Φεβρουάριος, έχουν μέση τιμή θερμοκρασίας τους 8 °C (46 °F). Κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών, η θερμοκρασία κυμαίνεται ανάμεσα στους 15 την ημέρα και 3 and 5 °C (37 and 41 °F) τη νύχτα, με διάφορες διακυμάνσεις να εμφανίζονται συχνά.

Η χιονόπτωση είναι σπάνια αλλά πιθανή, με ελαφριά χιονόπτωση ή χιονόνερο να εμφανίζεται σχεδόν κάθε χειμώνα, και χωρίς να σημειώνεται στρώση χιονιού στο έδαφος. Οι μεγάλες χιονοπτώσεις με χιονόστρωση εμφανίζονται κάθε 20 με 25 χρόνια, με την τελευταία -έως το 2016- να έχει συμβεί το 2012.^[11]

Το μέσο επίπεδο υγρασίας είναι 75%, από 72% τον Ιούλιο έως 77% τον Νοέμβριο. Οι θερμοκρασίες θαλάσσης κυμαίνονται από το χαμηλό των 13 °C (55 °F) τον Φεβρουάριο και Μάρτιο, έως το υψηλό 24 °C (75 °F) τον Αύγουστο.^[12]

Το ιστορικό κέντρο της Ρώμης είναι ένας απέραντος αρχαιολογικός χώρος με μνημεία από πολλές -και κυρίως συνεχόμενες- ιστορικές περιόδους (αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, Μπαρόκ και μεταγενέστερα). Η UNESCO το έχει ανακηρύξει μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Ως τέτοιο μνημείο αναγνωρίζεται επίσης και το Βατικανό. Τα σημαντικότερα μνημεία και αξιοθέατα της Ρώμης αναφέρονται στο λήμμα Μνημεία και Μουσεία της Ρώμης

Τα σημαντικότερα από τα πολυάριθμα και όλων των εποχών μουσεία της Ρώμης αναφέρονται στο λήμμα Μνημεία και Μουσεία της Ρώμης.

Το ΕUR (αρχική ονομασία Ε42) είναι περιοχή κατοικίας και επιχειρήσεων νότια του κέντρου της πόλης. Η περιοχή επελέγη αρχικά στη δεκαετία του 1930 ως χώρος της Παγκόσμιας Έκθεσης του 1942, όπου ο Μπενίτο Μουσολίνι σχεδίαζε να γιορτάσει τα 20 χρόνια του Φασισμού. Τα γράμματα EUR σημαίνουν Esposizione Universale Roma. Το ΕUR σχεδιάστηκε επίσης για να κατευθύνει την επέκταση της πόλης προς τα νοτιοδυτικά και τη θάλασσα και να αποτελέσει ένα νέο αστικό κέντρο της Ρώμης. Το τελικό σχέδιο παρουσιάστηκε το 1939 αλλά λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η έκθεση δεν έγινε ποτέ και τα έργα σταμάτησαν το 1942.^[15] Μετά τον πόλεμο οι ημιτελείς εγκαταστάσεις του ΕUR είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές.

Εντούτοις, οι αρχές της Ρώμης διαπίστωσαν ότι το EUR θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή ενός υπεραστικού επιχειρηματικού κέντρου, που άλλες πρωτεύουσες άρχισαν να σχεδιάζουν δεκαετίες αργότερα (τα Ντόκλαντς στο Λονδίνο και η Ντεφάνς στο Παρίσι). Έτσι τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 τα ημιτελή κτίρια της Φασιστικής εποχής αποπερατώθηκαν και χτίστηκαν άλλα νέα κτίρια σε σύγχρονους ρυθμούς για χρήση γραφείων και κυβερνητικών υπηρεσιών, εν μέσω μεγάλων κήπων και πάρκων. Το EUR είχε σχεδόν ολοκληρωθεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960.^[16]

Το διεθνές αεροδρόμιο Λεονάρντο ντα Βίντσι ή Φιουμιτσίνο είναι το μεγαλύτερο σε επιβατική κίνηση αεροδρόμιο της Ιταλίας. Χρησιμοποιήθηκε από 40 εκατομμύρια επιβάτες το 2023. Υπάρχει ένα ακόμα μικρότερο αεροδρόμιο, το μικτό, στρατιωτικό και πολιτικό, Τσιαμπίνο. Εξυπηρετεί πτήσεις τσάρτερ και αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους.

Η Ρώμη είναι σημαντικός κόμβος των ιταλικών σιδηρόδρομων. Μέσα στην πόλη υπάρχουν σταθμοί του υπεραστικού και προαστιακού δικτύου. Μέσα μαζικής μεταφοράς που λειτουργούν στην πόλη είναι Μετρό, Τραμ και λεωφορεία. Το Μετρό αποτελείται από τρεις γραμμές, που αναγνωρίζονται με διαφορετικά γράμματα και χρώματα, συνολικού μήκους 60 χιλιομέτρων και με 73 σταθμούς, και συνδέεται με το υπόλοιπο σιδηροδρομικό δίκτυο. Έχει επίσης γραμμή εξπρές για το αεροδρόμιο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Επίσης, το Τραμ έχει 6 γραμμές, συνολικό μήκος 36 χιλιόμετρα και 192 σταθμούς, αν και στο αποκορύφωμά του το 1929 είχε φτάσει το μέγιστο στις 59 γραμμές και στα 140 χιλιόμετρα, αλλά στις επόμενες δεκαετίες ξηλώθηκε σχεδόν ολόκληρο και αντικαταστάθηκε από λεωφορεία, στα πλαίσια της παγκόσμιας αντί-τραμ τάσης της τότε εποχής.

Η Ρώμη διοργάνωσε τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960. Το κεντρικό στάδιο των αγώνων ήταν το Ολίμπικο. Σ' αυτό το στάδιο έγινε και ο τελικός του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου 1990. Σήμερα είναι η έδρα των δύο δημοφιλέστερων ποδοσφαιρικών ομάδων της Ρώμης, Ρόμα και Λάτσιο.

•  
  Πάνθεον
•  
  Αρχαία Αγορά
•  
  Πλατεία Αγίου Πέτρου
•  
  Μνημείο του Βιττόριο Εμανουέλε Β'
•  
  Η Σκαλινάτα
•  
  Φοντάνα ντι Τρέβι
•  
  Αψίδα Μεγάλου Κωνσταντίνου
•  
  Αρχαίο μουσείο
•  
  βουλή της η Ιταλίας
•  

• Συνθήκη της Ρώμης
• Ρώμη (επαρχία)
• Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα Ρώμης
• Πανεπιστήμιο Ρώμη 3
• Διοικητική Διαίρεση της Αυτοκρατορικής Ρώμης
• Ο αστεροειδής 472 Ρώμη (472 Roma), που ανακαλύφθηκε το 1901, πήρε το όνομά του από τη Ρώμη.

• Φελίτσε Αλεσσάντρι, μουσικοσυνθέτης 1747-1798
• Πάπας Πίος ΙΒ΄, 1876-1958
• Άνχελα Μελίλλο, ηθοποιός 1967
• Γκάια Τζούκι, ηθοποιός 1970
• Μιλένα Μικόνι, ηθοποιός 1971
• Μπριγκίτα Μπόκκολι, ηθοποιός 1972

• Χάρτης της Ρώμης του έτους 100 (Αγγλικά)/(Γαλλικά)

• Επίσημος ιστότοπος της Πόλης της Ρώμης Αρχειοθετήθηκε 2008-07-13 στο Wayback Machine. (Ιταλικά)
• APT (επίσημο Τουριστικό Γραφείο) της Πόλης της Ρώμης (Αγγλικά)
• Μουσεία της Ρώμης - Επίσημος ιστότοπος (Ιταλικά)
• Μουσεία Βατικανού (Αγγλικά)
• Μουσεία Καπιτωλίου (Αγγλικά)
• Ρώμη στο Curlie

Σφάλμα αναφοράς: Υπάρχουν ετικέτες <ref> για κάποια ομάδα με το όνομα «lower-greek», αλλά δεν βρέθηκε καμία αντίστοιχη ετικέτα <references group="lower-greek"/>