Potez 630

Potez 630 [1]
Τύπος	Καταδιωκτικό
Κατασκευαστής	SNCAN
Σχεδιαστής	Louis Coroller και André Delaruelle
Παρθενική πτήση	25 Απριλίου 1936
Πρώτη παρουσίαση	Οκτώβριος 1938
Αποσύρθηκε	1942
Κύριος χειριστής	Γαλλικός Στρατός Αέρος
Πλήρωμα	Τριμελές
Μήκος	10,93 m
Εκπέτασμα	16,00 m
Ύψος	3,08
Επιφάνεια πτέρυγας	32,70
Μέγιστο βάρος απογείωσης	4.530 kg
Μέγιστη ταχύτητα	425 km/h
Αυτονομία	1.500 km
Μέγιστο ύψος	8.500 m
Βαθμός ανόδου	500 m/min
Πολυβόλα	3 πολυβόλα MAC 1934 των 7,5 mm (σταθερό εμπρόσθιο, σταθερό οπίσθιο και κινητό οπίσθιο)
Βόμβες	4 βόμβες των 50 kg

Το Potez 630 και τα παράγωγά του υπήρξαν μια οικογένεια δικινητήριων αεροσκαφών, που αναπτύχθηκαν για τη Γαλλική Πολεμική Αεροπορία στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Το σχέδιο αυτό ήταν σύγχρονο του Βρετανικού Bristol Blenheim και του Γερμανικού Messerschmitt Bf 110.

Το αρχικό Potez 630 κατασκευάστηκε για να ανταποκριθεί στις προδιαγραφές του Γαλλικού διαγωνισμού του 1934 για ένα βαρύ μαχητικό, που οδήγησε και στη δημιουργία της επιτυχημένης σειράς επιθετικών αεροσκαφών Breguet 690. Το πρωτότυπο έκανε την παρθενική του πτήση στα 1936 και επέδειξε εξαιρετικές πτητικές αρετές.

Το Potez 630 ήταν ένα δικινητήριο μονοπλάνο, πλήρως μεταλλικό, τριθέσιο, με επαρκώς αεροδυναμικές γραμμές και δίδυμους ουραίους σταθεροποιητές. Το επίμηκες κουβούκλιο φιλοξενούσε τον πιλότο, έναν παρατηρητή ή διοικητή που επέβαινε στο αεροσκάφος μόνο εφόσον απαιτούνταν από τη φύση της αποστολής και έναν οπίσθιο πολυβολητή που επάνδρωνε ένα μονό, ευκίνητο, ελαφρύ πολυβόλο.

Ελάχιστες μόνο τροποποιήσεις απαιτήθηκαν και τέθηκε μια παραγγελία για 80 μονάδες στα 1937. Ταυτόχρονα παραγγέλθηκαν και 80 μαχητικά Potez 631 C3, με αστεροειδή κινητήρα Gnome-Rhône 14M αντί του Hispano-Suiza 14AB10/11 που έφερε το Potez 630. Πενήντα επιπλέον Potez 631 παραγγέλθηκαν το 1938, από τα οποία τα 20 χορηγήθηκαν στη Φινλανδία, αν και ποτέ δεν έφτασαν στον προορισμό τους.

Ο κινητήρας του Potez 630 αποδείχθηκε τόσο προβληματικός που οι περισσότερες μονάδες το είχαν ήδη αντικαταστήσει με Potez 631 πριν καν αρχίσει ο πόλεμος. Το τελευταίο ήταν ένα αναποτελεσματικό καταδιωκτικό, πιο αργοκίνητο από ορισμένα Γερμανικά βομβαρδιστικά και κατά 130 km/h βραδύτερο από το Bf 109E, αλλά παρέμεινε σε υπηρεσία μέχρι και την ανακωχή.

Η μοναδική υπηρεσιακή αποστολή του Potez 633 με την Armée de l'Air στην Ευρώπη έλαβε χώρα στις 20 Μαΐου 1940, όταν αεροσκάφη από δύο μονάδες ανέλαβαν μια επιχείρηση κοντά στο Arras. Δύο ημέρες αργότερα, αποσύρθηκαν όλα από την ενεργό δράση. Κάποια Potez 633 που εξήχθησαν στην Ελλάδα και στη Ρουμανία είχαν πολύ εκτενέστερη υπηρεσιακή χρήση. Οι Ρουμάνοι τα αξιοποίησαν κατά των Σοβιετικών και οι Έλληνες κατά των Ιταλών. Ένας μικρός αριθμός από Potez 633 που αρχικά προορίζονταν για την Κίνα, κατασχέθηκε από τη Γαλλική αποικιακή διοίκηση στην Ινδοκίνα και γνώρισε περιορισμένη χρήση κατά το σύντομο Γαλλο-Ταϊλανδικό Πόλεμο στις αρχές του 1941.

Περισσότερα από 700 Potez 63.11 είχαν παραδοθεί σε υπηρεσία μέχρι τον Ιούνιο του 1940, από τα οποία πλέον των 200 καταστράφηκαν, παρά την προσθήκη επιπλέον πολυβόλων. Αυτές ήταν οι βαρύτερες απώλειες για οποιονδήποτε Γαλλικό τύπο αεροσκάφους κατά το Β΄ΠΠ. Το Potez 63.11 συνέχισε να υπηρετεί στη αεροπορία της κυβέρνησης του Βισύ και με τις δυνάμεις των Ελεύθερων Γάλλων στη Βόρειο Αφρική και είδε δράση και στις δύο περιπτώσεις. Η παραγωγή ξανάρχισε υπό Γερμανικό έλεγχο και σημαντικοί αριθμοί φαίνεται να αξιοποιήθηκαν από τους Γερμανούς, κυρίως σε ρόλους στρατιωτικής συνεργασίας και εκπαίδευσης.

Όλα τα μέλη της οικογένειας (εκτός ίσως από το 63.11) είχαν ευχάριστα χαρακτηριστικά πτήσης. Ήταν καλοσχεδιασμένα, για εύκολη συντήρηση και τα μετέπειτα υποδείγματα διέθεταν έναν οπλισμό βαρύ για τα δεδομένα της εποχής τους (μέχρι και 12 πολυβόλα για το Potez 63.11). Ακόμη, ήταν και πολύ εμφανίσιμα αεροσκάφη. Αν και όχι ιδιαίτερα βαριάς κατασκευής, ήταν ικανά να αντέξουν σε σοβαρά πλήγματα. Δυστυχώς, η οικογένεια Potez, όπως και πολλά άλλα Γαλλικά αεροσκάφη της εποχής, απλά δε διέθετε κινητήρες αρκετά ισχυρούς ώστε να τους εξασφαλίσουν μιαν ικανοποιητική απόδοση. Στην αυστηρή δοκιμασία του πολέμου, αποδείχθηκαν εύκολη λεία για τα αρπακτικά Messerschmitt, όπως άλλωστε και τα Βρετανικά ομόλογά τους, τα Fairey Battle και τα Bristol Blenheim. Η δε ομοιότητά τους με τα Γερμανικά Bf 110 (δύο κινητήρες, διπλή ουρά, κουβούκλιο επίμηκες σαν θερμοκήπιο) ήταν τόση, που κάποια φαίνεται πως χάθηκαν από φίλια πυρά.

Αντίθετα από τα περισσότερα Γαλλικά αεροσκάφη της εποχής, τα Potez παρήχθησαν σε ικανές ποσότητες και οι πρώτες παραδόσεις πραγματοποιήθηκαν πριν το τέλος του 1938. Το 63 είχε σχεδιαστεί με στόχο τη μαζική παραγωγή και ως αποτέλεσμα, ένα Potez 630 κατασκευάζονταν φτηνότερα και ταχύτερα από ένα Morane-Saulnier M.S.406. Καθώς ο ρυθμός παραγωγής αυξάνονταν, αναπτύχθηκαν επίσης και κάποιοι τροποποιημένοι και πειραματικοί τύποι.

Ένα τυπικό χαρακτηριστικό των 630 και 631 ήταν ο εμπρόσθιος οπλισμός τους, που αρχικά αποτελούνταν από δύο πυροβόλα Hispano-Suiza HS.404 των 20 mm μέσα σε «σκάφη» προσαρμοσμένη κάτω από την άτρακτο, αν και κάποιες φορές, το ένα αντικαθίστατο από πολυβόλο MAC 1934. Αργότερα, τα 631 εγκατέστησαν 4 παρόμοια πολυβόλα σε «σκάφες» κάτω από τις εξωτερικές πτέρυγες, αν και θεωρητικά θα μπορούσαν να τοποθετηθούν εκεί 6 πολυβόλα.

Ενώ το σχέδιο του νυκτερινού μαχητικού Potez 635 CN2 ακυρώθηκε και το Potez 63.12 C3 με αστεροειδείς κινητήρες Pratt & Whitney Twin Wasp Junior παρέμεινε στο πρωτότυπο, η πρώτη «φουρνιά» των βαρέων μαχητικών Potez 671 (που αναπτύχθηκαν από το πρωτότυπο Potez 670-01) βρίσκονταν ακόμη στη γραμμή συναρμολόγησης όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν το εργοστάσιο SNCAN Méaulte.

Ένα εκπαιδευτικό αεροσκάφος με δίδυμα χειριστήρια βασισμένο στο 630 είχε προταθεί ως Potez 634, αλλά η Armée de l'air προτίμησε να παραγγείλει μόνο μια μικρή ποσότητα της παραλλαγής με κινητήρες Gnome-Rhône, που τυποποιήθηκε ως Potez 631 Ins. Το Potez 63.16 T3 ήταν ένα εκπαιδευτικό πληρώματος προερχόμενο από το 63.11, με μεγαλύτερες πτέρυγες. Μόνο ένα πρωτότυπο κατασκευάστηκε.

Το Potez 633 B2 είχε σχεδιαστεί για να καλύψει την απαίτηση για ένα διθέσιο ελαφρύ βομβαρδιστικό. Το Potez 633 διατήρησε την άτρακτο, τις πτέρυγες και τους κινητήρες του 631, αλλά η θέση του παρατηρητή και η σκάφη εγκατάστασης των πυροβόλων εξαλείφθηκαν και μια μικρή αποθήκη βομβών προστέθηκε ανάμεσα στον πιλότο και τον οπίσθιο πολυβολητή. Ο εμπρόσθιος οπλισμός αποτελούνταν από ένα μονό πολυβόλο στο ρύγχος. Η αποθήκη βομβών μπορούσε να φιλοξενήσει οκτώ βόμβες των 50 kg ή δύο των 200 kg. Δεν υπήρχε θέση βομβαρδιστή, καθώς ο οπίσθιος πολυβολητής είχε την ευθύνη να κατευθύνει εκείνος τις βόμβες, με ένα περισκοπικό σκόπευτρο βομβαρδισμού εγκατεστημένο μπροστά από τη θέση του, μια μέθοδος που αποδείχθηκε μη λειτουργική στη μάχη. Ο Γαλλικός Στρατός Αέρος παρήγγειλε 133 Potez 633 στα 1938, αλλά δύο μήνες αργότερα αποφάσισε πως όλα τα αεροσκάφη της κατηγορίας ελαφρού βομβαρδισμού θα έπρεπε να έχουν τριμελές πλήρωμα, όπως ήταν τα Douglas DB-7 και τα Bloch MB.175. Η Γαλλική παραγγελία για τα 633 μετατράπηκε σε μια παραγγελία για περισσότερα 631. Αλλά το 633 προσφέρθηκε για εξαγωγές και προσέλκυσε παραγγελίες από τη Ρουμανία, την Ελλάδα και την Κίνα.

Ένα δείγμα του βομβαρδιστικού καθέτου εφορμήσεως Potez 632 άρχισε να κατασκευάζεται, αλλά τελικά αποπερατώθηκε ως 633 με κινητήρες Hispano-Suiza. Πουλήθηκε στην Ελβετία για αξιολόγηση. Παρόμοια, το μοναδικό πρωτότυπο διθέσιο επιθετικό-βομβαρδιστικό Potez 639 AB2 μετατράπηκε σε τυπικό 633.

Δυσαρεστημένος από τα στρατηγικά αναγνωριστικά του όπως το προβληματικό Bloch MB.131, ο Γαλλικός Στρατός Αέρος ζήτησε την ανάπτυξη ενός παράγωγου του Potez 631 για να καλύψει αυτό το ρόλο. Ο παρατηρητής θα εγκαθίστατο σε μια σκάφη κάτω από την άτρακτο. Αν και ιδιαίτερα άβολη, αυτή η διευθέτηση κατέληξε στο νέο Potez 637, που διατηρούσε τις περισσότερες από τις αρετές του 631. Συνολικά 60 αεροσκάφη αυτού του τύπου κατασκευάστηκαν.

Κατά την ίδια περίοδο ο Στρατός Αέρος ήθελε απεγνωσμένα να επανεξοπλίσει τις μονάδες στρατιωτικής συνεργασίας του, που είχαν ιδιαίτερα πεπαλαιωμένο εξοπλισμό, αλλά αφότου αναπτύχθηκε το 637, είχε αλλάξει τελείως γνώμη σχετικά με το πώς θα έπρεπε να διευθετηθεί η θέση του παρατηρητή. Η Potez λοιπόν θα έπρεπε να αναπτύξει μια παραλλαγή που, ενώ θα διατηρούσε τις επιφάνειες των πτερύγων, του κινητήρα και της ουράς του 631, θα φιλοξενούσε τον παρατηρητή σε ένα πιο συμβατικό, γυάλινο ρύγχος.

Καθώς ο πιλότος θα έπρεπε να κάθεται πάνω από τον παρατηρητή, η άτρακτος του Potez 63.11 έγινε ψηλότερη, κάτι που μείωσε τη μέγιστη ταχύτητα και την ευελιξία. Ως αποτέλεσμα, το 63.11 έγινε πολύ ευάλωτο, παρόλο που προστατεύονταν από κάποια θωράκιση και μια βασική αυτοσφραγιζόμενη επένδυση πάνω από τις δεξαμενές καυσίμου. Ακόμα, η ικανότητα ελαφρού βομβαρδισμού περιλαμβάνονταν ως δευτερεύον προσόν στις προδιαγραφές του (αν και σπάνια χρησιμοποιήθηκε, αν όχι ποτέ), έτσι η άτρακτός του φιλοξενούσε μια μικρή αποθήκη, που δέχονταν μέχρι και οκτώ βόμβες των 10 kg. Αυτή η αποθήκη βομβών αντικαταστάθηκε στη μετέπειτα παραγωγή από μιαν επιπρόσθετη δεξαμενή καυσίμου. Επιπλέον, δύο βόμβες των 50 kg μπορούσαν να μεταφερθούν εξωτερικά σε ειδικές υποδοχές, κάτω από τις εσωτερικές πτέρυγες. Ο εμπρόσθιος οπλισμός ήταν αρχικά ένα και αργότερα τρία πολυβόλα MAC 1934 κάτω από το ρύγχος και πολλά 63.11 εξοπλίστηκαν με τον ίδιο επιπρόσθετο οπλισμό σε σκάφες κάτω από τις πτέρυγες που είχαν και τα «631».

Το πρώτο Potez 63.11 πέταξε το Δεκέμβριο του 1938 και τουλάχιστον 1.365 είχαν παραγγελθεί μέχρι το Σεπτέμβριο του 1939, από τα οποία 730 πρόλαβαν να παραδοθούν σε υπηρεσία, κάνοντας το 63.11 μακράν τον πολυαριθμότερο τύπο της οικογένειας.

Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία παρήγγειλε 24 βομβαρδιστικά Potez 633 B2 Grec τον Ιανουάριο του 1938, με προθεσμία παράδοσης ενός έτους. Παραδόθηκαν όμως 13 αεροσκάφη, καθώς τα υπόλοιπα 11 κατασχέθηκαν από τους Γάλλους με την έναρξη του πολέμου. Από τα 13 που ήρθαν στην Ελλάδα, ένα καταστράφηκε στην Τανάγρα κατά την πτήση παράδοσης. Τα ελληνικά Potez 633 είχαν διαμόρφωση βομβαρδισμού, εκτός από ένα το οποίο παραδόθηκε ως φωτογραφικό. Ο εξοπλισμός τους περιλάμβανε έλικες με υδραυλικά μεταβαλλόμενο βήμα, ασύρματο FR, περισκοπικό σκοπευτικό βομβαρδισμού, σκόπευτρο OPL 36 για το χειριστή του σταθερού πολυβόλου και φορείς GPU για 4 ή 2 βόμβες. Έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις του 1940 - 1941 με την 31 Μοίρα Βομβαρδισμού, όμως καθηλώθηκαν στο έδαφος λόγω έλλειψης ανταλλακτικών.

Γαλλία

 Γερμανία

Luftwaffe (αιχμαλωτισμένα αεροσκάφη)

Ελλάδα ! Ελλάδα

Πολωνία

Ρουμανία ! Ρουμανία

 Γιουγκοσλαβία

Βιβλιογραφία

• Breffort, Dominique and Jouineau, André. French Aircraft from 1939 to 1942, Vol.2: from Dewoitine to Potez (in French). Paris, France: Histoire & Collections, 2005. ISBN 2-915239-49-5.
• Brindley, John.F. French Fighters of World War Two. Windsor, UK: Hylton Lacy Publishers Ltd., 1971. ISBN 1-85064-015-6.
• Danel, Raymond. The Potez 63 Series (Aircraft in Profile Number 195). Leatherhead, Surrey, UK: Profile Publications Ltd., 1967. No ISBN.
• Ehrengardt, C-J. "Le Potez 63 et dérivés". Aéro-Editions, November 2005.
• Ehrengardt, C-J. "Le Potez 63.11 au combat". Aéro-Journal n°43, June 2005.
• Fernandez, Jose. Potez 63 family. Sandomierz, Poland/Redbourn, UK: Mushroom Model Publications, 2008. ISBN 83-89450-65-4.
• Green, William. War Planes of the Second World War, Volume One: Fighters. London: Macdonald & Co.(Publishers) Ltd., 1960 (tenth impression 1972). ISBN 0-356-01445-2.
• Green, William. War Planes of the Second World War, Volume Eight: Bombers. London: Macdonald & Co.(Publishers) Ltd., 1967 (third impression 1969). ISBN 0-356-01478-9.
• Jackson, Robert. Air War over France 1939-40
• Marchand, Patrick and Takamori, Junko. Les Potez 63, Les Ailes de Gloire No.9 (in French). Le Muy, France: Editions d'Along, 2003. ISBN 2-914403-12-7.
• Pelletier, Alain. French Fighters of World War II. Carrollton, TX: Squadron/Signal Publications, Inc., 2002. ISBN 0-89747-440-6.

Σημειώσεις

• Bristol Blenheim
• Messerschmitt Bf 110

• Κατάλογος μαχητικών αεροσκαφών

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Potez 630

• Το Potez 630 στην επίσημη ιστοσελίδα της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας