[go: up one dir, main page]

Ystrad Clud

Teyrnas Frythonig i'r gogledd o'r Hen Ogledd

Teyrnas Frythonig yn yr Hen Ogledd, yn yr ardal sydd nawr yn Strathclyde yng ngorllewin yr Alban oedd Ystrad Clud neu Strat Clut (Gaeleg: Srath Chluaidh). Gelwid y deyrnas hefyd yn Alt Clut (Cymraeg Diweddar "Allt Clud"), o'r enw am yr hyn a elwir heddiw'n Graig Dumbarton, lle roedd prifddinas y deyrnas. Efallai fod y deyrnas wedi datblygu o diriogaeth llwyth y Damnonii, a grybwyllir gan Ptolemi yn y cyfnod Rhufeinig.

Ystrad Clud
Enghraifft o'r canlynolgwlad ar un adeg, teyrnas Edit this on Wikidata
Daeth i ben1058 Edit this on Wikidata
Rhan oYr Hen Ogledd Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu410 Edit this on Wikidata
Map
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Craig Dumbarton o'r de. Roedd caer Alt Clut ar y copa ar y dde.
Map o'r Hen Ogledd

Nid oes sicrwydd ymhle'r oedd ffiniau'r deyrnas, ond mae'n debyg ei bod yn ymestyn o ardal Loch Lomond, ar hyd dyffryn Afon Clud ac i'r de at ardal Aeron (o gwmpas Ayr heddiw). Cofnodir i "Coroticus" (Ceredig ap Cunedda) dderbyn llythyr gan Sant Padrig. Disgynnydd iddo ef oedd Rhydderch Hael, oedd yn cydoesi ag Urien Rheged. Yn 642, cofnodir i Frythoniaid Alt Clut dan Owain I, mab Beli I orchfygu byddin Dál Riata a lladd eu brenin, Dyfnwal Frych (Domnall Brecc). Ymgorfforwyd pennill yn dathlu'r fuddugoliaeth yma yn nhestun Y Gododdin.

Cofnodir anrheithio Allt Clud gan Lychlynwyr Dulyn yn 870. Yn ddiweddarach meddiannwyd y diriogaeth gan Deyrnas Alba a daeth yn rhan o Deyrnas yr Alban.

Cyhoeddwyd yr efengyl yn Ystrad Clud gan Sant Cyndeyrn, a sefydlodd fynachlog ar y safle a dyfodd i fod yn ddinas Glasgow. Yn ôl un fuchedd, ganwyd Gildas yn Arecluta (Ystrad Clud).

Diwedd Ystrad Clud

golygu

Credir i Edmund I, brenin Lloegr orchfygu'r ardal yn 945 gyda chymorth gwŷr Dyfed. Yn ôl ffynhonnell arall, fodd bynnag, daeth annibyniaeth Ystrad Clud i ben ar farwolaeth Owain II (Owain Foel) yn 1018.

Llyfryddiaeth

golygu
  • Alcock, Leslie, Kings and Warriors, Craftsmen and Priests in Northern Britain AD 550–850. Society of Antiquaries of Scotland, Caeredin, 2003. ISBN 0-903903-24-5
  • Lowe, Chris, Angels, Fools and Tyrants: Britons and Anglo-Saxons in Southern Scotland. Canongate, Caeredin, 1999. ISBN 0-86241-875-5