Penmachno

Ganed yr Esgob William Morgan (1545-1604) yn Nhŷ Mawr Wybrnant, heb fod ymhell o'r pentref. Mae'r tŷ yn awr yn perthyn i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol a gellir ymweld ag ef a gweld arddangosfa ar gyfieithu'r Beibl i'r iaith Gymraeg.

Yn eglwys Sant Tudclud yn y pentref mae pum carreg gerfiedig cynnar sy'n dyddio o Oes y Seintiau yn y bumed a'r 6g. Y bwysicaf o'r rhain yw carreg fedd o ddiwedd y 5g sy'n coffáu gŵr o'r enw Cantiorix, a ddisgrifir yn yr arysgrif Ladin fel hyn: Cantiorix hic iacit / Venedotis cives fuit / consobrinos Magli magistrati, neu mewn Cymraeg "Yma y gorwedd Cantiorix. Roedd yn ddinesydd o Wynedd ac yn gefnder i Maglos yr ynad". Mae'r cyfeiriadau at "cives" a "magistratus" yn awgrymu parhad y drefn Rufeinig yng Ngwynedd am gyfnod ar ôl i'r llengoedd Rhufeinig adael.

Cedwir yr eglwys ar glo bellach, ac i weld y cerrig rhaid gofyn am yr allwedd o dŷ cyfagos.

• Richie Thomas, tenor; gweler hefyd Rhestr o ganeuon a recordiwyd gan Richie Thomas
• yr Esgob William Morgan (1545-1604), cyfieithydd y Beibl i'r Gymraeg
• Owen Gethin Jones (1816-1883), llenor, hanesydd a saer
• George Amor (g. 1991), cerddor, cyfansoddwr cyfoes sy’n gyfrifol am prosiectau megis Omaloma a Serol Serol

•  
  Penmachno tua 1875
•  
  Penmachno tua 1875
•  
  Y chwarel tua 1875