Indonesia

Mae'r enw Indonesia yn deillio o'r Groeg Indos ( Ἰνδός ) a nesos ( νῆσος ), sy'n golygu "ynysoedd Indiaidd".^[1] Mae'r enw'n dyddio o'r 18g, gan ragflaenu'r wladwriaeth annibynnol o'r enw yma.^[2] Ym 1850, cynigiodd George Windsor Earl, ethnolegydd o Loegr, y termau Indunesians am yr ardal a Malayunesians - ar gyfer trigolion yr "Archipelago Indiaidd neu Archipelago Malay ".^[3] Yn yr un cyhoeddiad, defnyddiodd un o'i fyfyrwyr, James Richardson Logan, Indonesia fel cyfystyr ar gyfer yr Archipelago Indiaidd.^[4][3]

Fodd bynnag, roedd academyddion o'r Iseldiroedd a oedd yn ysgrifennu yng nghyhoeddiadau India'r Dwyrain yn amharod i ddefnyddio Indonesia ; roedd yn well ganddyn nhw Archipelago Malay (Iseldireg: Maleische Archipel).^[5]

Ar ôl 1900, daeth Indonesia yn fwy cyffredin mewn cylchoedd academaidd y tu allan i'r Iseldiroedd, a mabwysiadodd grwpiau cenedlaetholgar brodorol yr enw.^[6] Poblogeiddiodd Adolf Bastian o Brifysgol Berlin yr enw trwy ei lyfr Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels, 1884–1894. Yr ysgolhaig brodorol cyntaf i ddefnyddio'r enw oedd Ki Hajar Dewantara pan ym 1913, sefydlodd ganolfan i'r wasg yn yr Iseldiroedd, Indonesisch Pers-bureau.^[7]

Mae gan Indonesia 18,108 o ynysoedd, gyda phobl yn byw ar tua 6,000 ohonynt. Mae'r ynysoedd sy'n perthyn yn gyfangwbl i Indonesia yn cynnwys:

• Jawa
• Sumatera
• Sulawesi
• Bali
• Lombok
• Ynysoedd Maluku
• Sumbawa
• Sumba
• Flores

Mae'r brifddinas, Jakarta, ar ynys Jawa. Jakarta yw'r ddinas fwyaf, yn cael ei dilyn gan Surabaya, Bandung, Medan, a Semarang.

Rhennir Indonesia yn 33 o daleithiau:

Morwyr o Portiwgal oedd yr Ewropeaid cyntaf i gyrraedd ynysoedd Indonesia yn 1512. Dilynwyd hwy gan fasnachwyr o'r Iseldiroedd a Phrydain. Yn 1602 sefydlwyd Cwmni India'r Dwyrain yr Iseldiroedd (VOC), a'r cwmni yma oedd y pwer mawr yn yr ynysoedd hyd 1800, pan ddaethant yn rhan o ymerodraeth yr Iseldiroedd dan y llywodraeth.

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd meddiannwyd yr ynysoedd gan Japan. Ar ddiwedd y rhyfel yn Awst 1945, cyhoeddodd y cenedlaetholwyr Indonesaidd, dan arweiniad Sukarno, wladwriaeth annibynnol. Ceisiodd yr Iseldiroedd ad-ennill grym, ond wedi cryn dipyn o ymladd gorfodwyd hwy i gydnabod annibyniaeth Indonesia yn Rhagfyr 1949.

Bu Sukarno yn arlywydd hyd 1968. Gwanychwyd ei safle yn ddirfawr gan ddigwyddiadau 30 Medi 1965, pan laddwyd chwech cadfridog yn yr hyn a hawlid oedd yn ymgais gan Blaid Gomiwnyddol Indonesia (PKI) i gipio grym. Ymatebodd y fyddin, dan arweiniad y cadfridog Suharto, trwy ladd miloedd lawer o gomiwnyddion ac eraill y dywedid eu bod mewn cydymdeimlad â hwy. Credir i rhwng 500,000 a miliwn o bobl gael eu lladd. Daeth Suharto yn arlywydd yn ffurfiol ym mis Mawrth 1968.

Yn ystod cyfnod Suharto bu tŵf economaidd sylweddol, ond effeithiwyd ar yr economi yn ddifrifol gan broblemau economaidd Asia yn 1997 a 1998. Cynyddodd protestiadau yn erbyn Suharto, ac fe'i gorfodwyd i ymddiswyddo ar 21 Mai 1998. Yn 1999 pleidleisiodd Dwyrain Timor i adael Indonesia a dod yn wladwriaeth annibynnol.

Yn dilyn ymddiswyddiad Suharto, sefydlwyd trefn fwy democrataidd, a chynhaliwyd yr etholiad uniongyrchol cyntaf i ddewis Arlywydd yn 2004.

• 1945–1967: Sukarno (1901–1970)
• 1967–1998: Suharto (1921–2008)
• 1998–1999: Bacharuddin Jusuf Habibie (1936)
• 1999–2001: Abdurrahman Wahid (1940)
• 2001–2004: Megawati Sukarnoputri (1947)
• 2004–heddiw: Susilo Bambang Yudhoyono (1949)

 

Oherwydd maint a hinsawdd drofannol Indonesia, yma y ceir y lefel ail-fwyaf o fioamrywiaeth yn y byd; dim ond Brasil sydd a lefel uwch. Ar yr ynysoedd gorllewinol, ceir anifeiliad tebyg i'r rhai ar gyfandir Asia. Mae nifer o'r rhywogaethau o famaliaid mawr megis teigr Sumatra, rheinoseros Java, yr orangwtang, yr eliffant ac eraill mewn perygl o ddiflannu. Mae llawer o'r fforestydd trofannol wedi eu colli yn y blynyddoedd diwethaf, oherwydd torri coed, llawer ohono yn anghyfreithlon, a llosgi'r coed yn fwriadol.

Disgrifiodd y naturiaethwr o Gymro, Alfred Russel Wallace, y llinell rhwng rhywogaethau Asiaidd a rhywogaethau Awstralaidd, a elwir yn Linell Wallace. Mae'n gwahanu Kalimantan a Sulawesi, yna'n gwahanu Lombok a Bali. I'r dwyrain o'r llinell yma, mae'r anifeiliaid a phlanhigion o fathau Awstralaidd.

Roedd Indonesia un un o'r aelodau a sefydlodd ASEAN yn 1967.

 

Chwiliwch am Indonesia
yn Wiciadur.

1. ↑ Tomascik, Tomas; Mah, Anmarie Janice; Nontji, Anugerah; Moosa, Mohammad Kasim (1996). The Ecology of the Indonesian Seas – Part One. Hong Kong: Periplus Editions. ISBN 978-962-593-078-7.
2. ↑ Anshory, Irfan (16 Awst 2004). "The origin of Indonesia's name" (yn Indoneseg). Pikiran Rakyat. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 December 2006. Cyrchwyd 15 December 2006.
3. ↑ ^{3.0 3.1} Earl 1850.
4. ↑ Logan, James Richardson (1850). "The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders". Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia 4: 252–347.
5. ↑ van der Kroef, Justus M (1951). "The Term Indonesia: Its Origin and Usage". Journal of the American Oriental Society 71 (3): 166–171. doi:10.2307/595186. JSTOR 595186.
6. ↑ van der Kroef, Justus M (1951). "The Term Indonesia: Its Origin and Usage". Journal of the American Oriental Society 71 (3): 166–171. doi:10.2307/595186. JSTOR 595186.van der Kroef, Justus M (1951).
7. ↑ Anshory, Irfan (16 Awst 2004). "The origin of Indonesia's name" (yn Indoneseg). Pikiran Rakyat. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 December 2006. Cyrchwyd 15 December 2006.Anshory, Irfan (16 Awst 2004).