Totnes

Totnes
Math	tref, plwyf sifil
Ardal weinyddol	Ardal South Hams
Poblogaeth	8,241
Gefeilldref/i	Vire, Salfit
Daearyddiaeth
Sir	Dyfnaint; (Sir seremonïol)
Gwlad	Lloegr
Cyfesurynnau	50.4322°N 3.6839°W
Cod SYG	E04003183
Cod OS	SX805605
Cod post	TQ9
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Tref farchad a phlwyf sifil yn Nyfnaint, De-orllewin Lloegr, yw Totnes,^[1] sy'n gorwedd ar aber afon Dart. Fe'i lleolir yn ardal an-fetropolitan South Hams. Saif tua 22 milltir (35 km) i'r de o ddinas Caerwysg ac mae'n ganolfan weinyddol Cyngor Dosbarth South Hams, o fewn Dyfnaint.

Mae Caerdydd 122 km i ffwrdd o Totnes ac mae Llundain yn 278.6 km. Y ddinas agosaf ydy Plymouth sy'n 33.2 km i ffwrdd.

Hanes

Codwyd castell yn Totnes yn 907 ac roedd yn dref farchnad o bwys erbyn y 12g. Adlewyrchir cyfoeth y lle yn y gorffennol gan y sawl tŷ marsiandïwr hen yno, sy'n dyddio o'r 16g a'r ganrif olynol.

Cysylltir Totnes â chwedl Brutus, cyndad chwedlonol y Brythoniaid y ceir ei hanes yng ngwaith Nennius a Sieffre o Fynwy. Yn ôl y ffug-hanes, glaniodd Brutus a'i ddilynwyr yn Totnes pan gyrhaeddasant Ynys Prydain ar ôl hwylio o Gaerdroea. Nodir y safle honedig gan garreg a elwir yn "Garreg Brutus" (Saesneg: Brutus Stone). Does dim sail hanesyddol i'r chwedl.