Ukrajina

Riječ Ukrajina vodi porijeklo iz staroslavenske riječi kraj, što znači ivica ili granica, a riječ krajina znači 'zemlja.

 

Ukrajina ima strateški položaj u istočnoj Evropi. Na jugu je zapljuskuju Crno i Azovsko more, na zapadu graniči sa Poljskom, Slovačkom i Mađarskom, Bjelorusijom na sjeveru, Moldavijom i Rumunijom na jugozapadu i Rusijom na istoku. Neki tvrde da se geografski centar Evrope nalazi u blizini gradića Rahiva u zapadnoj Ukrajini.

S površinom od 603.700 km² Ukrajina je druga po veličini zemlja u Evropi (nakon evropskog dijela Rusije), a nešto je manja od Texasa.

Ukrajinski krajolik sastoji se od sjevernih šuma u Polisju i Volinu, središnji dio čine šumske stepe, visoravni na istoku u Donječkoj oblasti, koje su do 500 metara nadmorske visine, primorske nizine i stepe duž Crnog i Azovskog mora. Karpatske planine na zapadu dostižu visinu do 2061 m s vrhom Hoverla. Roman-Koš na krimskom poluostrvu dostiže visinu od 1543 m.

Ukrajina ima uglavnom umjerenu kontinentalnu klimu s više mediteranskom klimom na južnoj obali poluostrva Krim. Prosječna temperatura u januaru iznosi -3 °C na jugozapadu i -8 °C na sjeveroistoku. Prosječna temperatura u julu iznosi 23 °C na jugoistoku i 18 °C na sjeverozapadu.

Padavine su najveće na zapadu i sjeveru. Zime variraju od blagih duž Crnog mora do hladnih dalje u unutrašnjosti. Ljeta su topla u većem dijelu zemlje, ali uglavnom vruća na jugu. Tokovi glavnih rijeka idu od sjeverozapada do jugoistoka i ulijevaju se u Crno i Azovsko more. Rijeka Dnjepar je najduža sa hidroelektranama, rezervoarima, brojnih pritokama i dominira središnjim dijelom Ukrajine. Južni Bug s njenom pritokom Inhul ulijeva se u Crno more. Na zapadu i jugozapadu je rijeka Dnjestar. U srednjem toku je rijeka Donjec pritoka Dona, teče kroz jugoistok zemlje. Jugozapadno je delta Dunava koja čini granicu sa Rumunijom.

Tri zone vegetacije pojavljuju se od sjevera do juga: Polisja (šume i močvarno rastinje), šumske stepe, i stepe. U području Polisja ima stabla hrasta, breze, graba, jasena, javora, bora, lipe, johe, topole , vrbe, i bukve. U planinskim područjima niže padine su obložene mješovitim šumama, srednje padine imaju borove šume, s alpskim livadama na višim nadmorskim visinama.^[6]

 

Ljudi iz tzv. bakarnog doba naseljavali su današnju zapadnu Ukrajinu, a Srednji stog kultura (4500-3500 p.n.e.) je smještena sjeverno od Azovskog mora. Jamna kultura iz ranog bronzanog doba (3600-2300 p.n.e.) prostirala se na području između rijeka Bug, Dnjestar i uralskih planina, ostavljajući stotine kamenih stela, zatim tu je i pećinska kultura iz trećeg milenijuma p.n.e.

Tokom željeznog doba za njima slijede Kimerijci, Skiti, Sarmati, između ostalih pastoralnih nomada, zajedno sa drevnim grčkim kolonijama osnovanim u 6. vijeku p. n. e. na sjeveroistočnoj obali Crnog mora. Kolonije Tiras, Olbia, Hermonassa, ovjekovječili su rimske i vizantijske gradove do 6. vijeka.

U 3. vijeku Goti su stigli na područje današnje Ukrajine koju su nazvali Oium, koje je od strane arheologa nazvano Černjakovska kultura. Ostrogoti ostaju na tom području, ali dolaze pod vlast Huna 370-ih.^[6]

 

Na sjeveru, tzv. Kijevska kultura je cvjetala od 3. do 5. vijeka n.e. Smatra se da je to prva slovenska arheološka kultura, i postojala je istovremeno kad i (nalazila se uglavnom sjeverno od) multietničkog gotskog kraljevstva Oium. Naselja su se nalazila uglavnom uz obale rijeka, često na visokim liticama ili uz obale rijeka. Nastambe su polupodzemne, često četvrtaste (4X4 metra), s otvorenim ognjištem u uglu. Većina sela sastojala se od samo nekoliko nastambi.

Huni su poraženi u bici kod Nedaoa 454. Uz vakuum moći stvoren sa krajem hunske i gotske vladavine, slovenska plemena vjerovatno izlazeći iz ostataka kijevske kulture počela su tokom 5. vijeka da se šire preko velikog područja današnje Ukrajine pa sve do Balkana od 6. vijeka.

U 7. vijeku na području današnje Ukrajine bila je srž države Prabugara (često se naziva Stara Velika Bugarska) koja je imala svoje središte u gradu Phanagoria. Većina prabugarskih plemena selili su se u nekoliko pravaca krajem 7. vijeka i ostaci njihove države su bili osvojeni od strane Hazara, polunomadskog naroda iz središnje Azije. Hazari osnivaju nezavisno hazarsko kraljevstvo blizu Kaspijskog mora i Kavkaza, koja je uključivala teritoriju današnje istočne Ukrajine, Azerbejdžana na jugu, Rusije i poluostrva Krima.^[6]

 

Rus se spominje po prvi put od strane evropskih hroničara 839.

Kijevska Rusija se sastojala od nekoliko kneževina kojima su vladali međusobno povezani Rurikid prinčevi. Kijevska država je cvjetala od 9. do 11. vijeka pod vladarima Vladimirom I. Velikim (980-1015), njegovim sinom Jaroslavom I. Mudrim (1019-1054), i Vladimirom II Monomahom (1113-1125). Vladimir I Veliki je uveo hrišćanstvo u Kijevsku Rusiju 988., dok su druga dva vladara poslije njega dala novoj religiji državni status. Sa hrišćanstvom dolazi i azbuka razvijena od strane makedonaca Ćirila i Metodija.

Ovo stanje postavlja temelje nacionalnom identitetu Ukrajinaca, kao i drugih istočnoslavenskih naroda. Njegov glavni grad Kijev pod vodstvom Askolda i Dira oko 860. borili su se za nezavisnost od Hazara. Vladajuća elita Kijevske Rusije se u početku sastojala od Varjaga iz Skandinavije koji su se kasnije asimilirali u lokalno slovensko stanovništvo i dalo je Kijevskoj Rusiji svoju ​​prvu moćnu Rurik dinastiju.

Sa smrću Mstislava od Kijeva (1125-1132) Kijevska Rusija se raspala u zasebne kneževine. U 13. vijeku mongolska osvajanja zadala su Kijevskoj Rusji završni udarac.^[6]

Kneževine Galicija i Volinija su se ujedinile stvarajući Galičko-Volinjsko kraljevstvo, i opirući se Mongolima i Tatarima postajući Ruski bastion kroz cijeli 14. vijek. Istaknuti vladar Danilo Romanovič Galickij (1201-1264) je bio okrunjen od strane pape Inocenta IV 1264. godine i jedini je ukrajinski kralj krunisan na taj način.

Nakon 14. vijeka, Kijevska Rusija pada pod stranu dominaciju. Litvansko kraljevstvo je vladalo najvećim dijelom Ukrajine osim Galicije i Volinije koje su bile poražene i pod upravom Poljske. Zlatna horda koja je bila dio Džingis Kanovog carstva, kontrolisala je južne stepe i obale Crnog mora. Krimski kanat, osmanska vazalna država, preuzima vlast od Zlatne horde počevši od 1475. godine.

 

Na kraju je Veliko vojvodstvo Litve kontrolisalo sjeverozapadnu i središnju Ukrajinu. Veliko vojvodstvo je usvojilo administraciju Kijevske Rusije u svoj pravni sistem, a državni jezik je bio staroslavenski, uključujući i velikim dijelom domaći ukrajinski i bjeloruski jezik. Od 1386. godine nakon dinastičkih veza s Poljskom, litvanska elita usvojila je katolicizam, kao i poljski jezik i običaje, dok su obični ljudi zadržali odanost pravoslavnoj crkvi, povećavajući napetosti u društvu.

Do 1569. godine Lublinska unija koju su činili poljsko-litvanska unija, gdje je značajan dio ukrajinske teritorije prebačen pod poljsku upravu. Brest-Litovskom unijom iz 1596. godine Ukrajinci su podijeljeni na pravoslavce i istočne katolike. Sigismund III Vasa pokušao je prevesti pravoslavno stanovništvo na katoličanstvo kroz stvaranje ukrajinske grčke katoličke crkve. Dok je se gornja klasa okrenula na katoličanstvo, obični ukrajinci lišeni prirodnog zaštitnika među rusinskim plemstvom, okreću se za zaštitu Kozacima koji su ostali pravoslavni.

Od 1569. godine poljsko-litvanska unija bila je podvrgnuta nizu tatarskih osvajanja. Granično područje na jugoistoku bilo je u stanju polutrajnog rata do 18.vijeka. Više od tri miliona ljudi, uglavnom Ukrajinaca, ali i Čerkeza, Rusa, Bjelorusa i Poljaka su bili zarobljeni i otjerani u ropstvo za vrijeme Krimskog kanata.^[6]

Sredinom 17. vijeka, kozačka država tzv. Zaporoški sič, osnovan od strane dnjeparskih Kozaka i rusinskih seljaka koji su bježali od Poljskog kmetstva. Zaporoški Kozaci koji su zasnovali ostrvsku tvrđavu ispod brzaka na rijeci Dnjepar, postala je simbol ukrajinskog nacionalnog identiteta.

Razdor između Ukrajinaca i njihovih Poljskih gospodara preko eksploatacije seljaka i suzbijanja pravoslavne crkve počeo je 1590-ih, predvođen Kozacima. Godine 1648. Bogdan Hmeljnicki je predvodio najveći kozački ustanak protiv Poljsko-Litvanske unije predvođene poljskim kraljem Janom II Kazimirom. Ovaj ustanak je na kraju doveo do podjele Ukrajine između Poljske i Rusije. Hmeljnicki je tražio pomoć protiv Poljaka u sporazumu s Moskvom iz 1654 godine. Moskovljani su ovo iskoristili kao izgovor za okupaciju. Dio Ukrajine na lijevoj obali rijeke Dnjepar je na kraju pripojen Rusiji kao Zaporoška (kozačka) Republika.

Ova republika je dostigla svoj vrhunac pod Ivanom Mazepom (1687-1709). Književnost, umjetnost, arhitektura (u kozačkom baroknom stilu) i učenje je cvjetalo. Mazepa je tražio ujedinjenje Ukrajinske države, pod suverenitetom cara. Kada je car Petar zaprijetio ukrajinskoj autonomiji, Mazepa se udružio sa Karlom XII kraljem Švedske protiv njega, ali je bio poražen u bici kod Poltave 1709. godine.^[6]

 

Do kraja 18. vijeka zapadna ukrajinska Galicija je bila preuzeta od strane Austrije, dok je ostatak Ukrajine postepeno ulazio u sastav carske Rusije. Ruska carica Katarina II proširila je kmetstvo na tradicionalno slobodne kozačke regije i uništila je Zaporoški sič 1775. godine. Rusija je potiskivala svako kretanje prema nacionalnom identitetu tokom 19. vijeka. Ukrajinski jezik je bio zabranjen na svim javnim mjestima osim za kućnu upotrebu.

Međutim, mnogi Ukrajinci su prihvatili svoju sudbinu u okviru carske Rusije, a neki su postigli veliki uspjeh tamo. Mnogi ruski pisci, kompozitori, slikari i arhitekti iz 19. vijeka bili su ukrajinskog porijekla od kojih se posebno ističe Nikolaj Gogolj.^[6]

 

Tokom Prvog svjetskog rata Austro-ugarske vlasti su proganjale proruske Ukrajince u Galiciji. Preko 20.000 simpatizera Rusije uhapšeni su i smješteni u austrijskom logoru u Thalerhof u današnjoj općini Kalsdorf bei Graz, Štajerska i u tvrđavi Terezín (u današnjoj Češkoj). Kada su svjetski rat i Oktobarska revolucija u Rusiji razbili austrijsku i rusku imperiju, Ukrajinci su bili uhvaćeni između dvije strane. Između 1917. i 1918. godine više odvojenih ukrajinskih republika izjavljuje svoju nezavisnost, Centralna Rada, Zaporoška Republika, Direktorat ukrajinske narodne republike, Ukrajinska narodna republika i Zapadnoukrajinska Narodna Republika.

Najveći otpor protiv Austro-Nijemaca i Crvene armije bio je od strane vojske Nestora Mahnoa koji je vodio anarhističku revoluciju u to vrijeme.

Uz poraz u poljsko-ukrajinskom ratu, zatim neuspjeha Józefa Piłsudskog i Simona Petljure tokom kijevske ofanzive, pa do kraja poljsko-sovjetskog rata nakon mira u Rigi marta 1921. godine, zapadni dio Galicije je pripojen Poljskoj, a veća središnja i istočna područja postaju Ukrajinska Sovjetska Socijalistička Republika.

Uprkos nemirima pisana izdanja na ukrajinskom jeziku namnožila su se u ovom periodu. U zaporoškoj republici postavljenoj od strane Njemačke bila je podsticana ukrajinska kultura i obrazovanje.^[6]

Tokom ranih sovjetskih godina ukrajinska kultura i jezik uživali su oživljavanje poznato kao " ukrajinizacija" što je postalo domaći oblik sovjetske politike "povratka korijenima".

Ukrajina je učestvovala u sovjetskoj industrijalizaciji, počevši od kasnih 1920-ih, a industrijska proizvodnja u republici učetverostručila se 1930-ih. Međutim, ukrajinsko seljaštvo koje je bilo kičma nacije platilo je visoku cijenu za vrijeme ekonomske politike Staljina. Zbog povećanja zaliha hrane i finansiranja industrijalizacije Staljin je pokrenuo program kolektivizacije poljoprivrede koristeći redovnu vojsku i tajnu policiju objedinjujući plodno zemljište i stoku seljaka u zadruge. Oni koji su se suprotstavili bivali su uhapšeni i deportovani. Proizvodne kvote su bile prisilno sprovođene.

Kolektivizacija je uništila poljoprivrednu proizvodnju. Kao članovi kolektiva seljaci nisu smjeli primati ni zrno žita ako proizvodne kvote nisu bile ispunjene. Glad je postala široko rasprostranjena. Milioni su umrli od onoga što je postalo poznato kao Holodomor. Budući da je sovjetska vlada negirala postojanje gladi, dostupni podaci o tačnom broju umrlih je neuvjerljiv.

Sovjetska vlada je napala ukrajinsku političku i kulturnu elitu optužujući ih za "nacionalistička odstupanja" obrnuto od bivše politike ukrajinizacije. Dva talasa čistki od (1929-1934 i 1936-1938) dovela je do nestanka četiri petine ukrajinske kulturne elite.^[6]

Za vrijeme II svjetskog rata neki elementi ukrajinskog nacionalističkog podzemlja borili su se protiv nacističkih i sovjetskih snaga, osnivajući ukrajinsku ustaničku vojsku 1942. godine, dok su ostali Ukrajinci u početku sarađivali sa nacistima. 1941 godine njemački okupatori i njihovi saveznici u početku su napredovali protiv očajnih, ali neuspješnih odbrambenih napora Crvene armije. U bici za Kijev grad je proglašen od strane Sovjeta kao "grad heroj", zbog žestokog otpora Crvene armije i domaćeg stanovništva. Više od 650.000 sovjetskih muškaraca u dobi od 15-50 godina su bili zarobljeni.

 

U početku, mnogi Ukrajinci su smatrali Nijemce kao oslobodioce, posebno u zapadnoj Ukrajini koju su Sovjeti zauzeli 1939. godine. Međutim, nacistički administratori osvojenih sovjetskih teritorija su se malo trudili da iskoriste ukrajinsko nezadovoljstvo sovjetskom politikom. Umjesto toga, nacisti su zadržali sistem kolektivnih poljoprivrednih gazdinstava, vršeći genocidnu politiku nad Jevrejima, deportirajući ostale (uglavnom Ukrajince) na rad u Njemačku. U isto vrijeme vršeči sistematsko raseljavanje Ukrajine pripremajući je za njemačku kolonizaciju koja je uključivala blokadu hrane za Kijev. Pod ovakvim okolnostima, većina ljudi koji su živjeli na okupiranom području protivila se nacistima.

Ukupni civilni gubici za vrijeme rata i njemačke okupacije u Ukrajini procjenjuju se između pet i 8.000.000, uključujući i više od pola miliona Jevreja koje je ubila tzv. Einsatzgruppen, ponekad uz pomoć domaćih saradnika. Procijenjeno je da je od 8.600.000 sovjetskih vojnika koji su pali u borbi protiv nacista oko jedne četvrtine (2,7 miliona) su bili etnički Ukrajinci. Ukrajina je poznata kao jedan od prvih naroda u borbi protiv Sila Osovine u karpatskoj Ukrajini, a koja je vidjela neke od najvećih krvoprolića u toku rata.^[6]

 

 

Republika koja je bila teško oštećena u ratu pogođena je glađu stvorenom od strane čovjeka 1946-1947. godine, kada su sovjetske vlasti prisilno oduzimale žitarice ignorišući sušu iz 1946 godine. Prikupljene žitarice su bile prebacivane u druga područja Sovjetskog Saveza i 2,5 miliona tona je bilo izvezeno u inostransvo. U Ukrajini je oko milion ljudi pretežno u seoskim područjima umrlo od gladi.

U zapadnoj Ukrajini ukrajinske ustaničke vojske osnovane u Drugom svjetskom ratu da se bore i protiv sovjeta i nacista, nastavile su da se bore protiv SSSR-a tokom 1950-ih. Koristeći gerilsku taktiku ratovanja pobunjenici su ubijali sovjetske stranačke vođe, pripadnike tajne službe NKVD i vojne oficire. Zbog ovog otpora u periodu od 1946-1947. godine glad je bila mnogo blaža u zapadnoj Ukrajini nego u drugim područjima ove zemlje.

Nakon smrti Staljina 1953. godine Nikita Hruščov je postao novi vođa SSSR-a. Bio je prvi sekretar Komunističke partije Ukrajinske SSR u periodu od 1938-1949. godine. Hruščov je imao aktivnu ulogu u staljinovim proganjanjima, izazivanju gladi od 1946-1947. godine i suzbijanju otpora u zapadnoj Ukrajini. Nakon što je preuzeo vlast, smatrao je da je najbolje da se propagira prijateljstvo između ukrajinskog i ruskog naroda. Godine 1954. za 300-tu godišnjicu Ugovora u Rostovu koji je bio široko slavljen, a posebno zbog Krima koji je prešao iz ruske SFSR u ukrajinsku SSR. U vremenima tzv. hruščovljevog otapanja od 1960-ih, bilo je disidentskih pokreta u Ukrajini predvođenih takvim istaknutim ličnostima poput Vjačeslava Čornovila, Vasila Stusa, Levka Lukjanenka. Kao i u drugim područjima SSSR-a, pokreti su bili brzo potisnuti.

1970-ih, novi sovjetski vođa Leonid Brežnjev je postepeno koncentrisao vlast. Godine 1972. prvi sekretar Komunističke partije Ukrajine Petar Šelest je izgubio ovo mjesto jer su ga vidjeli kao "previše nezavisnog" od strane vlade u Moskvi, a umjesto njega je došao Vladimir Šerbicki.

Vladavina šerbickog karakteriše proširenu politiku rusifikacije. U isto vrijeme on je koristio svoj uticaj kao prvi sekretar KPU i član Politbiroa više od 25 godina zalažući se za ekonomske interese Ukrajine u SSSR-u.^[6]

"Perestrojka" ekonomskog restrukturiranja sovjetskog premijera Mihaila Gorbačova došla je u Ukrajinu tek 1988-1989. godine. To je u početku ometano od strane vođa ukrajinske komunističke partije Vladimira Šerbickog i ostalih vođa ove stranke, a i zbog činjenice da ekonomsko usporavanje i nestašica proizvoda nisu bili toliko teški u Ukrajini kao u drugim područjima SSSR-a.

Godine 1989. osnovan je "Narodni pokret Ukrajine", poznat kao Rukh (Ukrajinski: Народний Рух України, Narodnyi Rukh Ukrajiny). U parlamentarnim izborima održanim u martu 1990. godine Rukh je dobio veliku podršku u zapadnoj Ukrajini kao i u gradovima Kijevu i Harkovu. U januaru 1990. stotine hiljada Ukrajinaca organizovalo je ljudski lanac za nezavisnost u znak sjećanja na ujedinjenja Ukrajinske narodne republike i Zapadnoukrajinske narodne republike 1919. godine. 16. jula 1990. novi parlament usvojio je Izjavu o državnoj nezavisnosti Ukrajine uspostavljanjem načela samoodređenja, demokratije, političke i ekonomske nezavisnosti i prednost ukrajinskog zakona nad sovjetskim zakonom. Mjesec dana ranije sličnu izjavu je usvojila Skupština ruske SFSR. Time je započelo vrijeme sukoba između središnje sovjetske i nove republičke vlasti.

U martu 1991. godine centralne sovjetske vlasti organizovale su referendum tražeći podršku za "obnavljanje" Sovjetskog Saveza. Ukrajinski parlament dodao je drugo pitanje tražeći podršku za Izjavu državne nezavisnosti. Građani Ukrajine pozitivno su odgovorili na oba pitanja. U avgustu 1991. godine konzervativne sovjetske komunističke vođe pokušali su ukloniti Gorbačova i vratiti snagu komunističkoj partiji. Nakon što pokušaj nije uspio 22. avgusta 1991. ukrajinski parlament je proglasio Ukrajinu kao samostalnu demokratsku državu.

Referendum i prvi predsjednički izbori održani su 1. decembra 1991. Tog dana više od 90 posto Ukrajinaca izrazili su svoju podršku Zakonu o nezavisnosti i izabrali su predsjednika parlamenta, Leonida Kravčuka da služi kao prvi predsjednik.

Belaveškim sporazumom od 8. decembra , a zatim na sastanku u Alma Ati 21. decembra vođe Bjelorusije, Rusije i Ukrajine formalno raspuštaju Sovjetski Savez i osnivaju Zajednicu nezavisnih država.^[6]

Pravo na privatno vlasništvo je ponovo vraćeno 1991. godine, kolektivna poljoprivredna dobra su ukinuta 2000. godine, a seljaci dobijaju pravo vlasništva na zemlju. U početku gledana kao područje koje je imalo povoljnijee ekonomske uslove u odnosu na druga područja Sovjetskog Saveza, Ukrajina je ubrzo započelo ekonomsko usporavanje, gubeći pri tom 60 posto svog bruto domaćeg proizvoda u periodu od 1991-1999 godine dostižući petocifrenu stopu inflacije. Nezadovoljni ekonomskim uslovima uz kriminal i korupciju, Ukrajinci su protestovali i stupili u štrajkove. Godine 1994. predsjednik Kravčuk je izgubio na ranim predsjedničkim izborima od bivšeg premijera Leonida Kučme.

Novi ustav koji je usvojen 1996. godine pretvorio je Ukrajinu u polupredsjedničku republiku obezbjeđujući stabilan politički sistem. Kučma je međutim bio kritikovan od strane svojih protivnika za prisvajanje previše moći za sebe, zatim omogućujući prenos vlasništva nad javnom imovinom u ruke odanih oligarha, obeshrabrujući slobodu govora i izborne prevare.

Prvi astronaut Nacionalne svemirske agencije Ukrajine koji je otišao u svemir pod ukrajinskom zastavom bio je Leonid Kadenjuk 13. maja 1997. godine. Ukrajina je postala aktivni sudionik u naučnom istraživanju svemirskog prostora i u daljinskim istraživačkim misijama. U periodu od 1992-2007 godine Ukrajina je pokrenula šest vlastitih satelita, i 97 raketa-nosača.^[6]

 

Godine 2004. Viktor Janukovič, tadašnji premijer proglašen je za pobjednika predsjedničkih izbora. Viktor Juščenko osporava rezultate izbora i predvodi mirnu tzv. Narandžastu revoluciju u kojoj zajedno sa Julijom Timošenko dolazi na vlast, a dotadašnjeg predsjednika Viktora Janukoviča šalje u opoziciju.

Godine 2006. parlamentarni izbori su doveli do stvaranja vlade koja je bila sastavljena od strane "Antikrizne koalicije", uključujući i Stranku regija, Komunističke partije, i Socijalističke partije Ukrajine. Potonje stranke su prešle iz "Narandžaste koalicije" u Našu Ukrajinu, pridružujući se bloku Julije Timošenko. Nova koalicija je imenovala Viktora Janukoviča kao premijera, dok je vođa Socijalističke partije, Oleksander Moroz, uspio osigurati mjesto predsjednika parlamenta.^[6]

 

Euromajdan (Ukrajinski: Євромайдан, doslovno "Eurotrg") protesti su započeli u novembru 2013. godine, nakon što je tadašnji predsjednik Viktor Janukovič odbio potpisati sporazum o pridruživanju sa Evropskom unijom, opisujući ga kao nepovoljan za Ukrajinu ^[7] Vremenom, Euromajdan je prerastao u stalni talas demonstracija i građanskih nemira u Ukrajini, u okviru kojih su se razvili pozivi za ostavkom predsjednika Janukoviča i njegove vlade.^[8] Nasilje je eskaliralo nakon 16. januara 2014. godine kada je vlada prihvatila Bondarenko-Oleinik zakone, također poznate kao antiprotestne zakone. Antivladini demonstranti su zauzeli zgrade u centru Kijeva, uključujući i zgradu ministarstva pravde. U neredima u periodu od 18-20 februara je bilo 98 mrtvih i hiljade ozlijeđenih.^[9][10] Zbog nasilnih protesta 22. februara 2014. godine članovi parlamenta uviđaju da predsjednik nije više u mogućnosti da ispunjava svoje dužnosti i odlučuju da upotrijebe "ustavna ovlaštenja" i zakazuju izbore za 25. maj 2014. godine za izbor novog predsjednika.^[11] Novi ukrajinski predsjednik je Petro Porošenko, koji je istakao važnost normalizacije odnosa sa Moskvom i istočnim područjima Ukrajine.^[12]

Krimska kriza je međunarodna kriza između Rusije i Ukrajine. Većina događaja se odnosi na krimsko poluostrvo, nekada multietničko područje Ukrajine koje se sastoji od (sada nepostojeće) Autonomne Republike Krim i administrativno zasebne opštine Sevastopolj. Oba područja su naseljena etničkom ruskom većinom i manjinama sastavljenim od etničkih Ukrajinaca i krimskih Tatara. Demografija Krima je prošla dramatične promjene u proteklim vijekovima. Kriza koja se odvijala krajem februara 2014. godine nakon ukrajinske revolucije, kada je nakon višemjesečnih protesta na Euromajdanu i višednevnih nasilnih sukoba između demonstranata i policije u ukrajinskom glavnom gradu Kijevu ukrajinski parlament glasao za smjenu predsjednika Ukrajine Viktora Janukoviča. Međutim, glasanjem nije ostvarena tročetvrtinska većina potrebna za smjenu predsjednika u skladu sa Ustavom Ukrajine. Ruski predsjednik Vladimir Putin rekao je da je predsjednik Janukovič ilegalno opozvan i da ga i dalje smatra legitimnim predsjednikom Ukrajine. Nakon ovoga je imenovan privremeni predsjedavajući Vlade Arsenij Jacenjuk, kao i imenovanje novog predsjednika Ukrajine, Oleksandra Turčinova koje Rusija smatra za "samoproglašene" u "puču".

Počevši od 26. februara proruske snage postepeno su preuzele kontrolu nad krimskim poluostrvom. Rusija je tvrdila da su ljudi u uniformama pripadnici lokalne samouprave - odbrambene snage, ali se široko vjeruje da su oni rusko vojno osoblje bez oznaka. Nekoliko dana kasnije 11. marta, nakon neslaganja između Krima, Sevastopolja i novoimenovane privremene vlade u Ukrajini, Krimski parlament i gradsko vijeće Sevastopolja usvojilo je rezoluciju da pokažu svoju namjeru da se jednostrano proglase nezavisnim kao jedinstveni ujedinjeni narod uz mogućnost pridruživanja ruskoj federaciji.^[13]

Krim je dom za 2 miliona ljudi od kojih su većina etnički Rusi. Moskva je snažno podržala referendum kojim su vođe u regionu proglasile izbornu pobjedu sa ogromnom većinom od 96,7 % glasova u korist napuštanja Ukrajine. Ruski zakonodavci su poželjeli dobrodošlicu Krimu raširenih ruku, ali pripadnici etničkih ukrajinaca i muslimanske tatarske manjine su bojkotovali izbore.

 

^[14]

Mnogi stanovnici Krima se nadaju da će ujedinjenje sa Rusijom donijeti bolje plate i učiniti ih građanima jedne zemlje koja može da se brine sama o sebi na svjetskoj sceni. Nakon referenduma SAD i zvaničnici EU primijenili su sankcije na više od dvadesetak ruskih zvaničnika i njihovih saveznika u području koje je oduzeto ranije, a koje podržavaju ruske snage.

U Moskvi, ruski predsjednik Vladimir Putin potpisao je uredbu kojom se priznaje nezavisnost i suverenitet Republike Krim. Ruski parlament je pozitivno glasao o otcjepljenju ovog područja.^[15]

Ukrajina je republika sa polupredsjedničkim sistemom sa zasebnom zakonodavnom, izvršnom i sudskom vlašću. U Ukrajini su 2006. provedene opsežne ustavne promjene, koje su izmijenile odnos snaga između izvršne i zakonodavne vlasti i njihov odnos prema predsjedniku. Izmjena lokalne samouprave je predložena, ali još nije formalno odobrena.

Prema Ustavu predsjednik je šef države, a bira se glasanjem na petogodišnji mandat. Iako je ustavna reforma znatno smanjila predsjednička ovlaštenja, predsjednik nastavlja raspolagati znatnim ovlaštenjima, dijelom zbog jake tradicije centralne vlasti u zemlji.

Vrhovna rada, jednodomni parlament od 450 mjesta, mijenja Ustav Ukrajine, izrađuje zakone, potpisuje međunarodne ugovore, imenuje broj zvaničnika i bira sudije. Članovi se biraju po proporcionalnoj osnovi iz onih stranaka koje dobiju tri posto ili više nacionalnih izbornih glasova, da služe petogodišnji mandat. Ukrajina ima veliki broj političkih stranaka, od kojih mnoge imaju malo članstvo i nepoznate su široj javnosti. Male stranke se često pridružuju višepartijskoj koaliciji (izbornim blokovima) u svrhu učešća na parlamentarnim izborima. Glasati mogu imaju svi koji imaju 18 i više godina.

Vrhovna rada je prvenstveno odgovorna za osnivanje izvršne vlasti, kabineta ministara, na čijem je čelu premijer koji je na čelu vlade. Premijer bira kabinet ministara. Ustavna reforma je povećala autoritet Vrhovne rade na izbor i nadzor izvršne vlasti.

Sudstvo se sastoji od Ustavnog suda, Vrhovnog suda, Visokog arbitražnog suda, Visokog upravnog suda, regionalnih, vojnih i specijalizovanih sudova za žalbe, lokalnih okružnih sudova i vojnih garnizonskih sudova. Ustav predviđa suđenja uz donošenje presuda od porote, iako to do 2007. nije provedeno. Pravni sistem zasniva se na sistemu građanskog prava.

Lokalna samouprava je zvanično zagarantovana. Lokalna vijeća i gradonačelnici su izabrani od strane naroda i vrše kontrolu nad lokalnim budžetima. Predsjednik imenuje vođe regionalnih i okružnih uprava. Ukrajina je podijeljena u 24 oblasti (pokrajine) i jednu autonomnu republiku, Krim. Pored toga, dva grada (misto), Kijev i Sevastopolj, imaju poseban pravni status. Oblasti su podijeljene na 494 rejona (okruga).^[6] Predsjednik vlade Ukrajine je Arsenij Jacenjuk

 

 
Volinjska
oblast

Rivanjska
oblast
 

 
Žitomirska
oblast

Kijevska oblast

 

Hmeljnička
oblast

 

Ternopiljska
oblast

 

Ivano-Frankivska
oblast

 

Zakarpatska
oblast

 

Černivačka
oblast

 

 
Vinička
oblast

Čerkaška
oblast

 

Kirovogradska
oblast

 

Mikolajivska
oblast

 

Poltavska
oblast

 

Černigivska
oblast
 

Sumska
oblast

 

Harkivska
oblast
 

Dnjipropetrovska
oblast

 

Odeška
oblast

 

Hersonska
oblast

 

 
Zaporiška
oblast

Donjecka
oblast
 

Krim
 

Luganska
oblast
 

Lavovska
oblast

 

Azovsko
more

Crno more

Dnjepar

Rusija

Bjelorusija

Slovačka

Mađarska

Poljska

Rumunija

Moldavija

Kijev

•

Sevastopolj

Ukrajina je podijeljena na 27 regija: 24 oblasti, jednu autonomnu republiku i dva grada s posebnim statusom. Administrativna podjela u Ukrajini je naslijeđena iz vremena SSSR-a i nije se mijenjala od polovine 20. vijeka.

Regije, gradovi i općine su uređeni od strane državne uprave. Krim, kao jedina autonomna republika ima svoj, nepotpuni kabinet ministara. Osnovni i najniži nivo upravne podjele u Ukrajini je naselje.

Značajne ustavne promjene uvedene su početkom 2006. godine sa namjerom da se ukrajinska država transformiše od predsjedničke republike u mješovitu parlamentarno-predsjedničku republiku. Međutim, izmjene i dopune su stvorile ambijent za sukob između predsjednika i parlamentarne koalicije. U političkom životu Ukrajine u vremenu od 2006-2007 godine bila je stalna borba za vlast između predsjednika i premijera, otežana činjenicom da su predsjednik i premijer predstavljali suprotne krajeve političkog spektra i razlikujući se u stavovima u odnosu na vanjsku i unutrašnju politiku. Bivši predsjednik Juščenko je optuživao koaliciju da pokušava uzurpirati ovlaštenja koje je on sačuvano u reformi, dok je koalicija navodila da predsjednik nije spreman da prihvati posljedice reforme u pokušajima da povrati svoja bivša ovlaštenja.

Gomila od oko 70.000 građana okupila se na središnjem trgu u Kijevu (Majdan Nezaležnosti) i podržala smjenu parlamenta, sa 20.000 pristalica koji su podržavali Janukovičev plan da parlament ostane zajedno. 3. aprila 2007. godine predsjednik Juščenko je raspustio Ukrajinski parlament i naredio izbore koji će se održati 27. maja 2007. godine. Vrhovna rada je sazvala hitnu sjednicu i glasala protiv juščenkovog dekreta (sa 255 glasova za, bez sudjelovanja opozicije). Grupa članova parlamenta predala je predmet na Ustavni sud Ukrajine, osporavajući valjanost predsjedničkog dekreta, ali je sud zatvorio slučaj bez donošenja odluke. Uslijedila je politička borba između parlamentarne koalicije i opozicije. Juščenko i Janukovič su se složili da odgode parlamentarne izbore za 30. septembar 2007. godine.^[6]

Ukrajina smatra evropske-atlantske integracije svojim osnovnim ciljem vanjske politike, ali u praksi pokušava uravnotežiti svoj ​​odnos s Evropom i Sjedinjenim Državama na jednoj strani s jakim vezama sa Rusijom na drugoj strani. Sporazum o saradnji Partnerstvo evropske unije i Ukrajine (PCA) je stupilo na snagu 1998. godine. Zajednička strategija EU prema Ukrajini izdata 1999. godine priznaje Ukrajini dugoročne težnje, ali ne govori o pridruživanju. Godine 1992. ova zemlja se pridružuje Organizaciji za sigurnost i saradnju u Evropi - OSCE i Vijeću sjevernoatlantske saradnje. Ukrajina također ima blizak odnos sa NATO-om i izrazila je interes za eventualno članstvo. Ona je ujedno i najaktivnija članica Partnerstva za mir. Bivši predsjednik Juščenko je izjavio da želi da se Ukrajina pridruži EU.

Odnose sa Rusijom komplikuje energetska zavisnost i zaostala plaćanja, poboljšana bilateralnim Sporazumom o prijateljstvu i saradnji iz 1998. godine. Sporazumi o podjeli i razmještaju bivše Sovjetske crnomorske flote pomogli su da se smanje tenzije. Ova zemlja je postala članica Zajednice nezavisnih država (ZND) 1991. godine, ali 1993. je odbila da podrži nacrt povelje o jačanju političkih, ekonomskih i vojnih odnosa između članova ove organizacije. Ukrajina je jedan od osnivača organizacije GUAM-a (Gruzija-Ukrajina-Azerbejdžan-Moldavija).

Od 1999-2001 Ukrajina je bila nestalna članica Vijeća sigurnosti UN-a. Sovjetska Ukrajina pridružila se Ujedinjenim nacijama 1945. godine kao jedan od originalnih članova nakon zapadnog kompromisa sa Sovjetskim Savezom, koji je tražio mjesta za svih svojih 15 republika. Ova zemlja je dosljedno podržavala mirna, dogovorna rješenja za sporove. Također je napravila značajan doprinos mirovnim operacijama UN-a od 1992. godine.^[6]

 

Nakon raspada Sovjetskog Saveza Ukrajina je naslijedila vojnu silu od milion pripadnika, opremljenu trećim najvećim arsenalom nuklearnog oružja u svijetu. U maju 1992. godine ova zemlja je potpisala Ugovor o smanjenju strateškog naoružanja (START) pristajući da odustane od cjelokupnog nuklearnog oružja i pridružujući se ugovoru o neširenju nuklearnog oružja. Ukrajina je potpisala sporazum o konvencionalnim oružanim snagama u Evropi, smanjujući vojsku na 300.000 vojnika, a planira pretvoriti uglavnom redovnu vojsku u profesionalnu vojsku.

Nakon nezavisnosti Ukrajina se sama proglasila neutralnom državom. Imala je ograničeno vojno partnerstvo s Rusijom i drugim zemljama ZND-a, i uspostavila je partnerstvo s NATO-om. A NATO-Ukrajina akcioni plan potpisan 2002. godine doveo je do dublje saradnje, iako su se 2006. godine vodeće političke stranke složile da na pitanje ulaska u NATO treba odgovoriti na nacionalnom izjašnjavanju.^[6] Vrhovni komandant Oružanih snaga Ukrajine jeste general Oleksandr Sirski ^[16].

Ukrajina je nazivana žitnicom bivšeg Sovjetskog Saveza, a Ukrajinska privreda i danas se temelji na poljoprivrednoj proizvodnji. Drugi važniji izvori prihoda su: željezna ruda, ugalj, zemni plin, nafta, mangan, živa itd. Stopa nezaposlenosti se kreće oko 27% (2015).^{[nedostaje referenca]}

Ukrajina ima slobodnu tržišnu ekonomiju koja je u nastajanju i koja je podvrgnuta velikim usponima i padovima tokom 1990-ih, sa hiperinflacijom i drastičnim padom privredne proizvodnje. Kao dio bivšeg Sovjetskog Saveza, ukrajinska republika je bila najvažnija ekonomska komponenta, nakon Rusije po proizvodnji oko četiri puta većoj od sljedeće rangirane republike. Njeno plodno crno tlo stvaralo je više od jedne četvrtine sovjetske poljoprivredne proizvodnje i pružalo je značajnu količinu mesa, mlijeka, žitarica i povrća za druge republike. Isto tako, svojom raznovrsnom teškom industrijom isporučivala je jedinstvenu opremu (npr. cijevi velikog promjera) i sirovine za industrijske i rudarske centre (vertikalne aparate za bušenje) u drugim regijama bivšeg SSSR-a.

 

Ubrzo nakon nezavisnosti ukrajinska vlada je liberalizovala cijene i napravila pravni okvir za privatizaciju, ali rasprostranjeni otpor reformi unutar vlade i zakonodavnih vlasti uskoro dovodi do zastoja reformskih napora. Proizvodnja je do 1999. godine pala na manje od 40 posto od nivoa iz 1991. godine. Slobodna monetarna politika gurnula je inflacije na hiperinflatorni nivo krajem 1993. godine. Cijene su se stabilizovale tek nakon uvođenja nove valute , grivne 1996. godine.

 

Ukrajinska ovisnost o snabdijevanju energentima iz Rusije i nedostatak značajnih strukturnih reformi, je učinilo njenu ekonomiju ranjivom na vanjske udare. Ova zemlja ovisi o uvozu oko tri četvrtine svojih godišnjih potreba za naftom i prirodnim gasom. Spor sa Rusijom oko cijena krajem 2005. i početkom 2006. godine je doveo do privremenog prekida snabdjevanja prirodnim gasom. Ukrajina je u januaru 2006. godine zaključila sporazum s Rusijom kojim je gotovo udvostručena cijena koju je Ukrajina plaćala za ruski gas i mogla je koštati njenu ekonomiju do $2.2 milijardi dolara.

Većina poreskih i carinskih povlastica su uklonjene zakonom o budžetu u martu 2005. godine. Ovaj zakon donosi više ekonomskih aktivnosti iz ukrajinske velike sive ekonomije, ali poboljšanja su bila potrebna u borbi protiv korupcije, razvoju tržišta kapitala i unapređenju zakonodavnog okvira za poslovanje. Promjene u više politički osjetljivim područjima strukturnih promjena i u privatizaciji zemljišta su bile u zaostajanju u 2007. godini. Vanjske institucije, a posebno Međunarodni monetarni fond su ohrabrivali Ukrajinu da ubrza tempo i obim promjena.

Rast bruto društvenog proizvoda bio je 7 posto u 2006. godini, a u odnosu na 2,4 posto u 2005. godini gdje je zahvaljujući rastu cijena čelika u svijetu i rastuće potrošnje u zemlji. Iako će ekonomija vjerovatno ostvariti rast 2007. godine, dugoročni rast može biti ugrožen planovima vlade da vrati uvođenjem poreza, trgovinske i carinske povlastice i održavanjem restriktivne kvote izvoza žitarica.

Svjetska banka svrstava Ukrajinu kao zemlju sa niskim prosječnim prihodima. Za 2006. godinu indeks ekonomskih sloboda Ukrajine ostvaruje 99. mjesto među 157 država. Ostali značajni problemi su nerazvijena infrastruktura i transport, neefikasna birokratija i nedostatak stručnjaka i pored velikog broja univerziteta. Međutim, brzo rastuća ukrajinska ekonomija ima zanimljivo tržište u nastajanju s relativno velikim brojem stanovništva i izgledima za velike zarade.

Ukrajinska berza je zabilježila desetostruki rast između 2000. i 2006. godine sa ogromnim rastom od 341 posto u 2004. godini. Rastući sektor ukrajinske ekonomije uključuje i tržište za preuzimanje ugovora sa informacionim tehnologijama iz drugih zemalja koje je raslo više od 100 posto godišnje.

Izvoz je iznosio $38,88 milijardi dolara u 2006. godini. Izvoz roba uključuje obojene i neobojene metale, goriva i naftnih derivata, hemikalija, mašina i transportne opreme kao i prehrambenih proizvoda. Izvozni partneri su: Rusija 22,1 posto, Turska 8,1 posto i Italija 5,6 posto od cjelokupnonog izvoza. Uvoz je iznosio $44,11 milijardi dolara. Uvoz roba uključuje energiju, mašine i oprema, i hemikalije. Uvozni partneri su: Rusija 35,5 posto, Njemačka 9,4 posto, Turkmenistan 7,4 posto i Kina sa 5 posto od cjelokupnonog uvoza. BDP po glavi stanovnika (paritet kupovne moći) je bio $8000 u 2006 godini ili 86. na listi MMF-a od 179 naroda. Zvanično registrovana nezaposlenosta iznosila je 2,7 posto, iako je veliki broj neregistrovanih ili nedovoljno zaposlenih radnika. Međunarodna organizacija rada izračunala je da je je stvarna stopa nezaposlenosti u ovoj zemlji 6,7 posto u 2006. godini sa 29 posto stanovništva ispod granice siromaštva u 2003. godini.^[6]

Po posljednjem popisu, u Ukrajini živi 48 miliona ljudi. Sastav je raznolik: ima oko 17 miliona Rusa, 500.000 Jevreja, 500.000 krimskih Tatara, koji su islamske vjere. Ukrajinci su u ogromnoj većini pravoslavni narod, s izuzetkom zapadnih dijelova zemlje, gdje ima grkokatolika (pravoslavci koji su prešli u uniju sa zapadnom crkvom), te gotovo zanemarljiv broj pravih rimokatolika.

Ukrajinski je jedini službeni jezik. To je Indoevropski jezik istočne grupe slavenskih jezika, a koristi ćirilicu. Savremena književnost u Ukrajini razvijena je u 18. vijeku iz poltavskog i kijevskog dijalekta. Ruski jezik koji je bio de facto službeni jezik u Sovjetskom savezu dosta se koristi, posebno u istočnoj i južnoj Ukrajini. Prema popisu 67,5 posto stanovništva smatra ukrajinski kao maternji jezik i 29,6 posto ruski.

Ponekad je teško utvrditi obim dva jezika, jer mnogi ljudi koriste Suržik (mješavina ukrajinskog i ruskog gdje je riječnik često u kombinaciji sa ukrajinskom gramatikom i izgovorom). Vlada ulaže napore da se poveća korištenje ukrajinskog jezika, uglavnom na račun ruskog, zahtijevajući da se jezik koristi u školama, vladinim uredima, a neki mediji čak i na područjima koja su uglavnom rusko govorno područje. Jidiš, tradicionalni jezik Ukrajinskih Jevreja, koristi samo mali broj starijih ljudi.^[6]

 

Obrazovni sistem Ukrajine je ostvario visoku stopu pismenosti gdje je 2001. godine 99,4 posto od ukupnog stanovništva starosti od 15 i više godina moglo čitati i pisati. Obrazovanje je obavezno od sedam godina, a mnoga djeca pohađaju određene predškolske kurseve u dobi od šest godina.

Prvi nivo postdiplomskog obrazovanja aspirantura obično rezultira u Kandidat nauka (diplomu kandidata nauka). Kandidat treba proći tri ispita (u svojoj odabranoj oblasti, izabrani strani jezik, i filozofija), objaviti najmanje tri naučna rada, napisati disertaciju i odbraniti je. Ovaj stepen je otprilike jednak doktoru nauka u Sjedinjenim Američkim Državama .

Dvije do četiri godine studija doktorata, objavljivanje istraživanja i pisanje nove teze bi rezultiralo stepenom Doktora nauka, ali tipičan način je rad na univerzitetu ili naučnom institutu, dok se priprema naučna teza. Prosječno vrijeme između dobijanja kandidature i doktorata je otprilike deset godina, a većina novih doktora su starosne dobi od 40 i više godina. Samo jedan od četiri kandidata dostiže ovaj stepen.

Glavni univerziteti su: Ukrajinski nacionalni tehnički univerzitet, Nacionalni univerzitet Taras Ševčenko u Kijevu, Politehnički institut u Harkovu , Univerzitet u Lavovu, Politehnički univerzitet u Lavovu, Univerzitet u Harkovu.^[6]

Kao i kod većine zapadnih zemalja hrišćanstvo je uticalo na ukrajinske običaje, dok su ruske i druge istočnoevropske kulture također imale značajan uticaj. Ukrajinska kultura ima svoju prepoznatljivu umjetnost, arhitekturu, kuhinju, ples, književnost, muziku, pozorište i kinematografiju, sve oblikovano u raznim epohama dominacije od strane drugih naroda, sovjetske vladavine, uz stalnu težnju za nacionalnim identitetom.^[6]

 

Ukrajina ima ostatke prefinjene arhitekture antičkih grčkih i rimskih kolonija u području Crnog mora. Slavenska plemena su pravila dnevne kuće u šumovitim visoravnima i okvirne kuće u šumskoj stepi. Urbani centri Kijevske Rusije su bili izgrađeni u evropskom stilu s vladarevom utvrđenom palatom okruženom kućama stanovnika grada.

Kamen je korišten za izgradnju javnih zgrada iz 10. vijeka. Arhitektura bizantijskih crkava je bila kombinovana s lokalnim osobenostima, a proizvod toga su građevine poput Katedrala Svete Sofije u Kijevu (izgrađena oko 1030.) i Crkva svete trojice kao dio manastira Kijevsko-pečerske lavre (1106-1108). Romaneskni polustubovi i lukovi se pojavljuju u crkvenoj arhitekturi u Kijevskoj Rusiji iz 12. vijeka, pojavljuje se u renesansnom stilu u Hotin i Kamjanec-Podiljskij dvorcima izgrađenim u 14. vijeku. Primjer barokne drvene arhitekture s bogatijim ukrasima, je Katedrala svete trojice iz 18. vijeka u bivšoj Samari, izgrađena za zaporoške Kozake.

 

Sela iz 17. i 18. vijeka koristila su drvo i sušenu glinu, i bila su izgrađivana oko crkvi, opštinskih zgrada i pijace sa ulicama koje su slijedile linije rasprostiranja kuća i zemljišne konture. Arhitektonskom carskom stilu koji je došao sa Zapada, u 19. i početkom 20. vijeka, donoseći obrazac mrežnog plana rasporeda grada sa šetalištem.

Sovjetski period je donio velike ravne vladine zgrade i stambene blokove kao što se to može vidjeti na cijeloj sovjetskoj teritoriji. Međutim, Ukrajinci vole privatne kuće s prostorom između ulice i kuće, najčešće s vrtom. Ljudi koji žive u stambenim zgradama dijelili su duge hodnike u manje privatne prostore. Zadružne dače (vikendice) pružaju ljetni odmor za gradske stanovnike.^[6]

Umjetnost u Kijevskoj Rusiji počela je sa ikonama na drvenim pločama. Monumentalni mozaici ukrašavali su crkve zajedno s freskama na unutrašnjim zidovima i stubištima. Kijev je postao centar graviranja u 17. vijeku. Barokno doba u ukrajinskom slikarstvu dovodi do prelaska sa religioznih tema na popularizaciju portreta.

Mikola Pimonenko (1862-1912) je organizovao slikarsku školu u Kijevu koja je favorizovala post-romantični stil. Nacionalizmom prožeto slikarstvo obilježilo je rad Serhii Vasilkivskji (1854-1917), dok impresionizam karakteriše djela Vasila (1872-1935) i Fedira Kričevskog (1879-1947).

Krajem 1920-ih i početkom 1930-ih, Sovjeti počinju sa uvođenjem socijalističkog realizma, koji zahtijeva da svi umjetnici i pisci veličaju sovjetsku vlast. Muralista Alla Horska (1929-1970) koja je odbila socrealizam je ubijena, a slikar Opanas Zalivaka (1925- ) je bio zatvoren u gulagu. Nakon 2. svjetskog rata brojni ukrajinski umjetnici emigrirali su u Sjedinjene države i druge zapadne zemlje. Jacques Hnizdovsky (1915-1985) postiže priznanje u graviranju i drvorezu, a Mihajlo Čerešnjovski za stilizirane skulpture, kao i karikaturista Edvard Kozak (1902-1998). ^[6] Sergej Svjačenko je jedan od značajnih savremenih ukrajinskih umjetnika koji više od 40 godina živi i radi u Danskoj. Njegovi Kolaži i slike bile su na izložbama širom Zapadne Evrope, SAD-a i Kanade.^[17]

 

Ukrajinska književnost započela je sa hronikama Kijevske Rusije. Originalna književnost napisana je na crkvenoslovenskom jeziku. Glavna djela obuhvataju priče Nestora ljetopisca iz prošlih vremena, epska Priča o Igorovom pohodu iz 12. vijeka. Štamparske mašine su započele sa radom u Lavovu i Ostrihu 1573. godine gdje je objavljena Ostroška Biblija 1581. godine. Narodni epovi pod nazivom Duma iz 16. vijeka slave aktivnosti Kozaka.

 

.

Otac ukrajinske književnosti Ivan Petrovič Kotljarevskij koji je napisao lažni ep Eneida od Vergilija iz 1798. godine koji pretvara vergilijeve likove u ukrajinske Kozake. Njegov jezik je zasnovan na govoru ukrajinaca iz poltavskog područja. Godine 1837., tri pisca - Markijan Šaškević, Ivan Vahilević i Jakiv Holovackij objavljuju književnu zbirku pod naslovom Dnjestarska nimfa kojom su se usredsredili na folklor i historiju počevši da ujedinjuju ukrajinski književni jezik. Godine 1840. zbirka pjesama pod nazivom Kobzar, Tarasa Ševčenka postala je simbol ukrajinskog nacionalnog identiteta. Pantelejmon Kuliš, Marko Vovčok, Ivan Nečuj - Levickij, Panas Mirnij, i Boris Hrinčenko razvijaju realistične romane i kratke priče krajem 19. vijeka.

Nakon sovjetskog preuzimanja vlasti brojni ukrajinski pisci su emigrirali. Grupa poznata kao Slobodna akademija proleterske književnosti od (1925-1928) sastavljena od pjesnika Pavla Tičina i Mikea Johansena, romanopisaca Jurija Janovskog i Valerijana Pidmohilnija, dramaturga Mikole Kuliša. Vođa ove grupe, Mikole Hvilovija, zalagali su se za proevropsku orijentaciju i nacionalne interese unutar komunističke ideologije. Hvilovij se ubio nakon što je saznao za veliku glad iz 1933. godine, a većina članova su uhapšeni i ubijeni u staljinovim zatvorima.

Socijalistički realizam u vremenu od 1930-ih do 1960-ih zahtijevao je od pisaca da podržavaju vladinu politiku, što dovodi do protivljenja nove generacije pisaca od 1960-1970, uključujući romanopisca Olesa Hončara, kao i pjesnika Line Kostenka, Vasilija Stusa i Ihora Kalineca. ^[6]

 

Ukrajinska narodna muzika sastoji se od solo pjevanja, uključujući holosinja pjevanje za buđenje, a tu su i profesionalni putujući pjevači poznati kao kobzari. Lirske historijske narodne epike poznate kao dumi se pjevaju uz pratnju bandure, kobze (lutnje) ili lire. Postoji arhaična vrsta vokalnog pjevanja ("a cappella") u kojoj fraza otpjevana od strane soliste biva odgovorena horskim harmonijskim izrazom u dva ili tri glasa. Ukrajinske narodne pjesme se temelje na molskim ključevima.

Drugi zajednički tradicionalni instrumenti su: torban (bas lutnja), violina, basolja (violončelo sa tri žice), vergl i cimbal, sopilka (svirala), flojara (ukrajinska otvorena flauta), trembita (alpenhorn), fife, koza (gajde) i buben (bendir), talambas (bubanj), rešeto (tamburaški) i drimba (vilice harfa). Tradicionalni instrumentalni ansambli su često poznati pod nazivom troïstï muzyki ("tri muzičara").

Instrumentalno izvođenje obično uključuje i improvizacije. Ukrajina je proizvela klasičnog kompozitora Franza Xaviera Wolfganga Mozarta, a tu su i izvođači poput: Vladimir Horowitz, David Oistrakh, Svjatoslav Richter, i avangardne kompozitore Virko Baley, Valentyn Sylvestrov, i Leonid Hrabovsky. Tu su i muzičari: (Kostjantin Čečenija, Vladimir Smiškević, Vadim Borisenko i Roman Turovski koji su očuvali ukrajinsku muziku iz srednjeg vijeka, renesanse i barokne ere.^[6]

 

Tu je i pijanistica i YouTube fenomen Valentina Lisica čiji repertoar se proteže od Bacha i Mozarta do Šostakoviča i Bernsteina, ostvarujući joj zapanjujućih 40 miliona pregleda na YouTube-u, što je čini jednom od najtraženijih klasičnih muzičara na internetu. Poštovanje za njeno muziciranje je daleko od ograničenog na internet svijet, jer ona stalno dobija odlične kritike za svoje nastupe uživo uz saradnju sa simfonijskim orkestrima u Chicago-u, Seattle-u i San Francisco-u kao i nastupom u koncertnoj dvorani Royal Albert Hall.^[18]

Ukrajinsko pozorište se razvilo iz narodnih predstava poznatih kao vertep. Sentimentalističke predstave su predstavljene tokom 18. vijeka, a stalno Ukrajinsko pozorište je osnovano 1864. godine od strane rusinskog kluba u Lavovu.

Marko Kropivnickij, Mhajlo Starickij, Ivan Karpenko-Karji, glumci i režiseri Panas Saksahanskji, i Mikola Sadovskji, stvarali su historijske i društvene drame. Snimljeni su i filmovi od ovog udruženja, obilježavajući tako početak ukrajinske kinematografije 1910. godine. Od 1917-1922 pojavljuju se brojna pozorišta u Ukrajini, a najistaknutija nova ličnost je Les Kurbas (ukrajinski, Олександр-Зенон Степанович Курбас), režiser tzv. Mladog pozorišta u Kijevu.^[6] Ukrajina je imala uticaja na historiju kinematografije. Ekspresionistički stil bio je usvojen od strane režisera Oleksandra Dovženka, često smatranog jednim od najvažnijih sovjetskih filmskih autora, kao i pionirom sovjetske teorije montaže filma. Filmski studio Dovženko, i Sergej Parajanov, armenski filmski režiser i umjetnik koji je napravio značajne doprinose u ukrajinskoj, armenskoj i sovjetskoj kinematografiji. On je izumio sopstveni kinematografski stil, ukrajinsku poetsku kinematografiju, koji je odstupao od principa socijalističkog realizma. Drugi značajni režiseri su: Kira Muratova, Larisa Shepitko, Sergei Bondarchuk, Leonid Bykov, Yuri Ilyenko, Leonid Osyka, Ihor Podolchak i Maryna Vroda. Brojni ukrajinski glumci su postigli međunarodni uspjeh i priznanje kritike među kojima su: Vera Kholodnaya, Bohdan Stupka, Milla Jovovich, Olga Kurylenko, Renata Litvinova, Mila Kunis.

 

Uprkos historiji važnih i uspješnih produkcija, ukrajinska filmska industrija je često bila predmet debate o njenom identitetu i stepenu ruskih i evropskih uticaja. Ukrajinski filmski radnici su aktivni u međunarodnim koprodukcijama sa ukrajinskim glumcima. Režiseri i ekipa redovno učestvuju u filmovima o ruskoj (sovjetskoj prošlosti). Također su ostvareni uspješni filmovi zasnovani na pričama ili događajima o ukrajinskim ljudima, filmovi poput: Ratni brod Potemkin, Čovjek sa kamerom, Svjetlost iz prošlosti. Najveća filmska zarada ostvarena je sa filmom Avatar sa zarađenih $7.800.000 2009. godine.

Ukrajinska državna filmska agencija posjeduje Nacionalni Oleksandar Dovženko filmski centar, laboratoriju za kopiranje filmova i arhiva. Učestvuje i kao domaćin Međunarodnog filmskog festivala u Odesi, i Molodist je samo jedan od FIAPF akreditiranih međunarodnih filmskih festivalu u Ukrajini. Takmičarski dio programa je posvećen studentima, njihovim prvim kratkim i dugometražnim igranim filmovima iz cijelog svijeta. Održava se svake godine u oktobru.

 

Od mnogobrojnih različitih sportova koji se igraju u Ukrajini, glavni je nogomet u kojem ima pet nivoa takmičenja zavisno od kvaliteta. Najjača i najpopularnija je ukrajinska Premijer liga, a zatim dolazi ukrajinska Prva Liga, pa Druha Liha A, Druha Liha B, i Druha Liha C. Klubovi prelaze u višu ili nižu ligu zavisno od broja osvojenih poena. Timovi iz svih liga mogu učestvovati u ukrajinskom kupu. Pobjednici ukrajinskog prvenstva i ukrajinskog Kupa učestvuju u ukrajinskom Superkupu. Ukrajina je zajedno s Poljskom bila domaćin Evropskog prvenstva u nogometu 2012. godine što je bio treći najveći sportski događaj na svijetu, nakon Olimpijskih igara i Svjetskog kupa.

Iako Ukrajina učestvuje na zimskim i ljetnim olimpijskim igrama, obično ostvaruje sasvim dobre rezultate na ljetnim igrama. Godine 2004. na Ljetnim olimpijskim igrama održanim u Atini osvojili su 9 zlatnih medalja, 5 srebrnih medalja i 9 bronzanih medalja, i sa ukupno 23 medalje - svrstani su među 12 zemalja s najviše medalja. Među mnogim sportskim disciplinama u kojima Ukrajinci učestvuju, gimnastika, a posebno ritmička gimnastika se smatraju jednim od najpopularnijih sportova svih vremena u Ukrajini.

 

Među popularnim ukrajinskim gimnastičarkama su: Larisa Latinjina, Lilia Potkopajeva, Tatjana Gutsu i Viktorija Karpenko, a posljednjih godina tu su i imena poput Anastazija Koval, Alina Kožič i Irina Krasnjanska. U ritmičkoj gimnastici tu su imena poput: Olena Vitričenko, Ana Besonova, Natalija Godunko i Oleksandra Timošenko koje su vrlo popularne i spadaju među vrhunske ritmičke gimnastičarke u svijetu.^[6]

Ukrajinski bokseri su također vrlo poznati, a pogotovo oni u teškoj kategoriji kao što su Vladimir i Vitalij Kličko koji je mnogo puta osvojio titulu svjetskog prvaka.^[19]

Ukrajina ima hokej ligu i nacionalni hokej tim. Ova zemlja ima relativno nepoznatu košarkašku ligu, iako su ekipe dovoljno jake da se plasiraju na Eurokup košarkaškog prvenstva. Postoje brojni kriket klubovi. Ukrajina je redovni učesnik na ljetnim i zimskim Olimpijskim igrama.^[6]

 

 

 

Prve poštanske marke Ukrajine, izašle su u julu 1918. godine, povodom nezavisnosti države. Tiskano je 5 maraka, na kojima je simbolički predstavljen grb Ukrajine, lik ukrajinskog seljaka, glava Ceresa, te jedna marka sa cvijetnim vijencem. Nominalna vrijednost bila im je 10, 20, 30, 40 i 50 šahiva, stotog dijela ukrajinske hrivnje. Marke nisu bile nazubljene i kataloški su (po njemačkom katalogu Michel) numerisane sa brojevima 1-5. Marke u upotrebi prije tog perioda su bile ruske marke, ali su filatelistički vrijedne, samo sa datumom od dana proglašenja nezavisnosti 22. januara 1918.^[20] Kasnija nazubljena izdanja sa nazubljenjem 11½ na debljem kartonskom papiru su izdanja za filatelistička pisma i izdata su 1919. godine u tiražu od 40.000 kompleta. Nakon toga u Ukrajini se koriste uglavnom ruske marke od 1902-18, sa pečatom na kojem je grb Ukrajine, te se na osnovu oblika pečata može zaključiti iz kojeg su poštanskog okruga (Kijev, Harkiv, Jekaterinoslav, Poltava, Odesa ili Podolija). Tek u januaru 1919. izlazi nova nenazubljena ukrajinska marka sa nominalnom vrijednošću od 20 hrivni, sa natpisom Ukrajinska država. Marka je katalogizirana rednim brojem 66. Sljedeća serija je već sa nazivom Ukrajinska SSR i sastoji se od četiri marke sa vrijednošću 10+10, 20+20, 90+30 i 150+50 karbovaneca, povodom pomoći za gladne u Ukrajini. Serija je izdana u aprilu 1923, a nazubljeno izdanje 25. juna 1923. je na drugačijem papiru i sa drugim vodenim žigom. Nakon odvajanja od Sovjetskog saveza, prva marka izlazi 1992. godine i izdata je povodom stogodišnjice iseljavanja Ukrajinaca u Kanadu.

Nakon raspada Austro-Ugarske 1918. godine, u zapadnom području Ukrajine, formirana je Zapadnoukrajinska Narodna Republika, sa sjedištem u Lavovu. Prva serija poštanskih maraka izašla je 20. novembra 1918. godine. Na austrougarskim markama ručno je utisnut osmougaoni crni pečat sa imenom republike ćirilicom (ЗАХОДНО УКР НАРОДНА РЕПУБЛИКА). Tiskane su četiri marke sa nominalnom vrijednošću od 3, 5, 10 i 20 hellera. Marka od 20 hellera izašla je u dvije varijante sa različitim bojama. Tiraž je bio nizak i kretao se od 2.200 do 8.000 komada. Marke se vrijedile samo dva dana i poznate su sa pečatom gradova Ivano-Frankivsk, Hodoriva i Kolomija. Zbog kratkog trajanja, ove se marke katalogiziraju rimskim brojevima (I-IV).

Sljedeća serija, formalno prve marke Zapadne Ukrajine su izašle 12. decembra 1918, a korištene su austro-ugarske marke na kojima je na gornjem dijelu utiskano crnim slovima УКР Н. Р. Na markama je utisnuta i nova nominalna vrijednost, te se marke izašle sa 5 i 10 hellera. Uvođenjem nove valute hrivne, 18. marta 1919. godine izlazi serija sa 19 maraka i nominalnom vrijednošću od 3 šahiva do 10 hrivni. Tiraž ove serije bio je od 199 komada za marku od 10 hrivni, pa do 2.000 komada za marke od 3 i 5 šahiva. I dalje se koriste austrougarske marke sa pretiskom imena i nominalne vrijednosti.

Sa pretiskom su korištene i marke Austro-ugarske za područje Bosne i Hercegovine i to prvih 12 maraka, koje su izašle 5. maja 1919. godine u tiražu od 25 do 2.000 komada.

Ukupno je izdata 91 marka, a zadnja serija izlazi 9-12. maja 1919. godine. Nakon okupacije Zapadne Ukrajine od strane Poljske, marke prestaju vrijediti i na ovom se području koriste marke Poljske.^[20]

• Volodimir Zelenski
• Julija Timošenko
• Sergej Svjačenko
• Adžigolski svjetionik
• Moščena
• Rat u Ukrajini

 

Commons ima datoteke na temu: Ukrajina

• Ukrajina na ukrainetoday.blogspot.com