Omladinske radne akcije
Omladinske radne akcije su naziv za dobrovoljni rad na teritoriji Jugoslavije.
Počeci radnih akcija se vežu za period Narodnooslobodilačke borbe. Prva omladinska radna akcija bila je organizovana u ljeto 1942. godine u dolini rijeke Sanice kod Ključa, poznata i kao „Žetva u Saničkoj dolini“. imala je svoj štab, komandanta i komesara, 10 bataljona i 57 četa.[1] Omladinske radne brigade, radne čete i brojne grupe u svim krajevima Jugoslavije dale su tokom rata 35 miliona radnih dana.[2]
Fenomena omladinskih radnih akcija uobičajeno se dijeli u šest „faza“:
- Radne akcije za trajanja Drugog svjetskog rata
- Velike poslijeratne radne akcije: 1946–1951.
- Lokalne radne akcije: 1952–1957.
- Oživljavanje velikih radnih akcija: 1958–1964.
- Lokalne radne akcije: 1965–1967.
- Reafirmacija dobrovoljnog omladinskog rada: od 1968. godine.
Poslije rata
urediZa vrijeme Drugog svjetskog rata uništeno je, trajno onesposobljeno ili oštećeno 80% čitave mreže jugoslavenskih željeznica. Posljedice destrukcije industrijskog potencijala i saobraćaja postavile su pred Komunističku partiju Jugoslavije velike izazove, prije svega zadatak oporavka i sređivanja privrednog života.[3]
Država nije raspolagala investicionim sredstvima i jedini način da se izgradi saobraćajna infrastruktura bio je dobrovoljni rad o čemu je početkom 1946. godine donesena posebna odluka. Sredinom marta 1946. godine, građevinsko odjeljenje tadašnjeg ministarstva saobraćaja dobilo je nalog za izvođenje pripremnih radova na pruzi Brčko-Banovići. Elaborat o izgradnji bio je gotov za nepunih mjesec dana. Prvog aprila počele su pripreme i taj datum se kasnije u Jugoslaviji slavio kao dan omladinskih radnih akcija.[4][5]
Prve pruge
uredi- Omladinsku prugu Brčko – Banovići, dugu 92 km, u 190 dana 1946. godine izgradilo je 62.268 članova Narodne omladine Jugoslavije. U domaćim brigadama radilo je i oko 2.200 dobrovoljaca iz brojnih zemalja.
- Pruga Šamac – Sarajevo, dužine 242 km, 1947.god.
- Pruga Doboj – Banja Luka, dužine 93,5 kilometra, urađena je 1951. god.
- Pruga Kučevo – Brodica,
- Pruga Šabac – Zvornik
Izgradnja fabrika
urediPored izgradnje pruga omladina je učestvovala i u izgradnji velikih industrijskih objekata:
- Fabika „Ivo Lola Ribar“ u Železniku (od aprila 1947. do početka 1948. uz učešće 15.566 omladinaca);
- Fabrika hidrauličnih ležajeva i parnih kotlova u Žitnjaku, kod Zagreba;
- Fabrika za prehrambenu i hemijsku industriju „Jedinstvo“ u Žitnjaku, kod Zagreba;
- Fabrika za proizvodnju tempera i sivog liva „Titarf“ u Kamniku;
- Fabrika magnezijskih opeka (današnji „Magnohrom“) u Kraljevu;
- Hemijski kombinat u Vitkovićima, kod Goražda (od 1950. do 1951);
- Fabrika „Maglić“ i „Sutjeska“ u Foči (1950);
- Fabrika tekstila „Raška“ u Novom Pazaru (od 1951. do 1953);
- Fabrika kablova „Moša Pijade“ u Svetozarevu (1952);
- Fabrike u Aranđelovcu i Mladenovcu;
- Fabrika „Krušik“ u Valjevu;
- Željezara u Zenici (od 1948. do 1953);
- Valjaonica bakra u Sevojnu, kod Užica (od 1950. do 1952);
- Željezara u Nikšiću (1951).
Naselja
uredi- Novi Beograd
- Nova Gorica
- Novi Travnik
- Studentska naselja u Zagrebu, Ljubljani i Beogradu
Aktivnosti i život na radnim akcijama
urediOmladinci su na akcijama ustajali rano i prvi dio dana su radili fizičke poslove na terenu. Nakon završetka rada vraćali su se u naselje gde su se bavili sportskim, kulturnim i idejno-političkim aktivnostima:[6]
- pohađali su kino, foto, radio, elektrovarilačke i daktilo kurseve, kurseve kozmetike, ikebane, saobraćajne kulture
- polagali su ispit za sportskog sudiju
- učili su voziti moped, automobil ili traktor.[3]
Reference
uredi- ^ "Omladinske radne akcije - dizajn ideologije" (PDF). yuhistorija.com. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ^ "Slobodan Ristanović: Herojska i slavna epopeja omladinskih radnih akcija 1941-1990". znaci.net. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ^ a b "Alen Zečević: Izgradnja željezničkog saobraćaja u Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini" (PDF). GRAČANIČKI GLASNIK, časopis za kulturnu historiju. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ^ "Omladinske pruge Brčko-Banovići i Šamac-Sarajevo u arhivskim fondovima Hrvatskog državnog arhiva" (PDF). Hrvatski državni arhiv, Zagreb. Arhivirano s originala (PDF), 27. 3. 2021. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ^ "Siniša Lajnert:Omladinske pruge Brčko-Banovići i Šamac-Sarajevo u arhivskim fondovima Hrvatskog državnog arhiva" (PDF). Hrvatski državni arhiv, Zagreb. Arhivirano s originala (PDF), 27. 3. 2021. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ^ "Reana Senjković: Svaki dan pobjeda - Kultura omladinskih radnih akcija". www.academia.edu. Pristupljeno 9. 2. 2021.