Sultan
Sultan (Arabeg: سلطان) zo un titl islamek bet gwisket gantañ talvoudegezhioù disheñvel a-hed an istor. E penn-kentañ e oa un anv-kadarn arabek a dalveze kement ha "nerzh", "aotrouniezh", beli un den". Diwezhatoc'h e teuas da vezañ implijet evit envel renerien vuzulman embannet ganto o hollveliezh er fedoù (da lavaret eo na anavezent beli all ebet a-us dezho estreget o hini dezho o-unan) hep mont betek goulenn ar galifelezh klok evit kelo-se. Adal neuze e krogas an termen da zezverkañ talvoudegezhioù disheñvel hervez ar gendestenn.
Iskevrennad eus | penndiern |
---|---|
Relijion | Islam |
Organization directed by the office or position | sultanate |
Stumm benel an dikedenn | Sultanin, Σουλτάνα, sultane, sultanino, sultanka |
Stumm gourel an dikedenn | sultan, sultan, Sultan |
Evel m'eo termenet roll ar rener gant ar C'horan end-eeun ez eus ur pouez speredel ha relijiel war un dro gant ar sultan. Koulskoude, n'eus ket eus ar sultaned doktorien relijiel. Da geñveriañ, en Impalaeriezh vuzantat, e veze graet Kaezarpabelezh eus an unded relijiel ha stadel-se e metoù hengounel kristeniezh reizhkredennek ar reter. Nikolaz II, tsar Rusia eo bet ar penn-Stad anvuzulman diwezhañ gantañ ur galloud damheñvel. E Breizh-Veur, er furmoù, ez eo Monark Breizh-Veur war un dro e penn an Iliz hag ar Stad ha Gouarnour meur Iliz Bro-Saoz; er fedoù n'eo ken ar rouanez nemet penn an Iliz war baper; emañ ar statud-se da vezañ adwelet ivez p'en deus embannet ar priñs Charlez e venne bezañ 'difennour an feizioù' kentoc'h eget 'difennour ar feiz'.
Ar c'hentañ zo bet oc'h ober gant an titl a ' Sultan' eo bet ar Penn Turkmen Mahmoud a Ghazni (o ren eus 998 da 1030). War-lerc'h eo deuet 'Sultan' da vezañ titl ar Pennoù Seldjouk, an Durked Otoman, an Dierniezh Ayyubid hag ar renerien Mamelouk en Egipt. Skeudennaouet brav eo talvoudegezh relijiel an titl dre ar fed m'eo Kalif Kaero eo a roas an anv a 'Sultan' da Mourad Iañ, trede rener an Impalaeriezh Otoman e 1383. Beyed a veze graet anezho betek neuze.
Diwezhatoc'h ne voe ket ken niverus ken ar renerien o tougen an anv "sultan". Implijet eo bet an termen gant renerien gentañ tiegezh roueel a-vremañ Maroko. Hiziv an deiz ne vez mui implijet nemet gant Sultan Oman, Sultan Brunei hag aotrounez zo e su Filipinez, war Java hag e Stadoù kozh Malaysia zo bremañ e-barzh Stad a-vremañ Malaysia. Tachenn ur sultan a vez graet sultanad anezhi. E bed ar c'hornôg ez eus bet savet un termen sultanez; un droidigezh dizampart-tre evit ober anv eus gwragez ar sultaned.
Ar renerien vodern a fell dezho reiñ ton d'o galloud douarel en ur Stad a wir o deus dilezet tamm-ha-tamm an anv sultan evit degemer an anv a roue.
Sultaned ha sultanelezhioù kozh
kemmañReter-kreiz & Azia Greiz
kemmañ- Sultanelezh Ghaznavid
- Sultaned ar Seldjouk meur
- Sultanelezh Seldjouk Rüm
- Sultaned an Impalaeriezh Otoman, an Osmanli
- Sultaned Ayyubid Damask (e Siria)
- Hiziv an deiz e Yemen, un nebeud Sultanelezhioù bihan e gwarezveli breizhveuriat kozh Aden hag e Arabia Saoudat:
- Audhali, Fadhli, Haushabi, Kathiri, Lahej, Aulaqi izelañ, Yafa izelañ, Mahra, Qu'aiti, Subeihi, Aulaqi uhelañ, Yafa uhelañ, ha Sultanelezhioù Wahidi
- Hiziv an deiz e Arabia Saoudat :
Hami
kemmañHennezh a oa an titl diles, kevatal da sultan, a veze roet da vonarked islamek renerien tiegezh Oman en he div rouantelezh :
- Oman — Sultan Oman, e su arvor ledenez Arabia, anezhi ur sultanelezh dizalc'h abaoe 1784, daou vloaz a-raok na vije kollet he galloud douarel gant an imamelezh e 1786 (degemeret ent furmel an titl Sultan e 1861)
- Sultanelezh Zanzibar (eus Tierniezh Oman); dispartiet er fedoù eus Oman abaoe 1806. Dibenn ar Sultan diwezhañ e 1861 pa voe rannet an div vro ent ofisiel dindan beli Breizhveuriz; stag abaoe 1964 eus Tanganyika, ul lodenn eus Tanzania)
Norzh Afrika
kemmañ- Sultaned Ayyubid Egipt
- Sultaned Mamelouk Egipt
- Sultanelezh Tuggurt
- e Maroko
Kornôg & Kreiz Afrika
kemmañ- e Kameroun:
- Bamoun (krouet Bamoun er XVIIvet kantved dre unaniñ 17 penn meuriad); sultanelezh adal 1918 met adrannet e 1923 diouzh ar 17 tachenn kent.
- Bibemi savet e 1770- Lamido o vezañ bet an titl kentañ ...., goude sultan
- Mandar Sultanelezh abaoe 1715 (e lec'h rouantelezh Wandala); 1902 Lodenn eus Kameroun
- Roue Bouba Sultanelezh savet e 1804
- e Republik Kreizafrika:
- Bangassou krouet e-tro 1878; 14 Mezheven 1890 dindan gwarezveli Stad dizalc'h Kongo, dindan gwarezveli Frañs e 1894; berzet ar Sultanelezh e 1917 gant ar C'hallaoued.
- Dar al-Kuti - gwarezveli gall adal an 12 Kerzu 1897
- Rafai Sultanelezh e-tro 1875; 8 Ebrel 1892 dindan gwarezveli Stad dizalc'h Kongo; 31 Meurzh 1909 dindan gwarezveli ar C'hallaoued; berzet ar Sultanelezh ganto e 1939
- Zemio diazezet e-tro 1872; 11 Kerzu 1894 dindan gwarezveli Stad dizalc'h Kongo; Ebrel 1912 dindan gwarezveli ar C'hallaoued; berzet ar Sultanelezh ganto e 1923.
Titl a Sultan
kemmañ- Sultanelezhioù Komorez
- Sultanelezhioù Norzh Somalia
- Angoshe war aod Mozambike (gant meur a sheikhelezhioù en trowardroioù)
Maliki
kemmañHennezh a oa un titl kevatal all (deveret evit doare diouzh ar ger arabek Malik (roue)) implijet gant Sultaned Kilwa Kisiwani, e Tanganyika (hiziv an deiz e Tanzania)
Mfalume
kemmañHennezh eo an tiltl (Ki)Swahili bet roet da meur a rener muzulman engenidik, troet peurliesañ gant an termen Sultan en arabeg hag e yezhoù ar c'hornôg. :
- e Kenya:
- Enez Pate, en Enezeg Lamu
- Witu, gwarezveli Alamagn ha, da-heul, Breizh-Veur
- e Tanganyika (lodenn eus Tanzania hiziv): eus Hadimu, war an enez dezhi an hevelep anv; implijet e veze an titl Jembe ivez.
Sultani
kemmañHennezh a oa an titl engenidik e Stad tanzanian Uhehe
- Sultan Brunei, Brunei
- Sultanelezh Malacca, Malaysia
- Sultanelezh Johor, Perak, Terengganu, Malaysia
- Sultanelezh Aceh, unan e-touez ur bern all e Indonezia
- Sultanelezh Maguindanao, Filipinez
- Sultanelezh Ternate, Indonezia
- Sultanelezh Tidore, Indonezia
- Sultanelezh Mataram, Java, Indonezia
- Sultanelezh Sulu, Filipinez
- Sultanelezh Bahmani
- Sultanelezh Bengal
- Sultanelezhioù Dekkan: Berar, Bidar, Bijapur, Golkonda, Ahmednagar
- Sultanelezh Delhi meur a dierniezh, an hini ziwezhañ anezho (moghol) a zeuas da vezañ impalaerel Padshah-i Hind
- Sultanelezh Gujarat
- Sultanelezh Jaunpur
- Sultanelezh Kandesh
- Sultanelezh Maldivez
- Sultanelezh Malwa
- Sultanelezh Mysore
Sultanelezhioù a-hiziv
kemmañ- Brunei
- Indonezia — Sultan Yogyakarta eo gouarnour ar broviñs-se
- Malaysia
- Notenn: Sultan eo titl seizh (Johor, Kedah, Kelantan, Pahang, Perak, Selangor ha Terengganu) eus an nav Penn Stad Malay. Dibabet e vez ar Penn Stad evit Malaysia a-bezh, ar Yang di-Pertuan Agong, e-touez an nav Penn-se. Graet e vez "Roue" anezhañ alies en estrenvro. Gant ar c'hentañ ministr emañ ar galloud a-hend-all. Gwelet ivez : Titloù Malay
- Oman, ur vroad arab, bet anvet gwechall Sultanelezh Maskat (hag Oman)
Titloù priñsed ha brientinien
kemmañEr reizhiad tierniezhek Otoman e veze graet 'Sultaned' eus pennhêred ar Padishah (anvet ivez Sultan Meur e bed ar c'hornôg) o ren. Evit se e vez implijet an termen monarkek-mañ da dermen kevatal d'an hini a Priñs a wad e bed ar c'hornôg: Daulatlu Najabatlu Shahzada sultan (anv an den) Hazretleri Effendi; evit an eil pennhêr avat e oa an titl Daulatlu Najabatlu Vali Ahad-i-Sultanelezh (anv an den) Effendi Hazlatlari, d.l.e. Priñs Kurunenn ar Sultanelezh.
- Mibien ar priñsezed Impalaerel, er-maez eus jeu hêrezh an Otomaned, a veze graet Sultanzada (anv an den) Bey-Effendi anezho, d.l.e. Mibien Priñs(ez) an dierniezh.
E Stadoù muzulman zo e veze implijet an termen 'sultan' evel un termen evit envel ar vrientinien ivez; evel-se e oa kont e khanelezh tartar Astrakan
Titloù kenaozet
kemmañ- Mani Sultan, a dalvez 'Perlezenn ar renerien', pe, gant nebeutoc'h a varzhoniezh, Monark meurdezus, a oa un adtitl, lodek eus titl klok Maharaja Travancore
Renk milourel
kemmañE kalzik eus ar Stadoù savet dindan ar renerezh mongol turk goude ar galifelezh e oa un asez urzhaz milourel er mod gladdalc'hel, dekvedel alies (dreist-holl en impalaeriezhioù brasañ), a implije an titloù Khan, Malik, Amir da verkañ renk ar briñsed.
En Impalaeriezh pers, e veze graet 'Sultan' eus ur renk kevatal da hini ar C'habiten traken. Klotañ a rae gant ar pempvet renk anvet 'Ali Jah
Gwelet ivez
kemmañTitloù islamek all
ha pelloc'h
- Sultan HMS (Royal Navy)