Prometiom
Un elfenn gimiek eo ar prometiom ; Pm eo e arouez kimiek, 61 e niver atomek ha 144,913 e dolz atomek. Kevanaozet eo ar prometium, n'er c'haver ket e krestenenn an Douar, met dinoet eo bet er galaksi M31-Andromeda.
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Neodimiom – Prometiom – Samariom | ||||
| ||||
| Perzhioù hollek | ||||
| Niver atomek | 61 | |||
| Rummad kimiek | Lantanidoù | |||
| Strollad | Lantanidoù | |||
| Trovezh | 6 | |||
| Bloc'h | f | |||
| Tolz atomek | 144,913 | |||
| Aozadur elektronek | ||||
| [Xe] 4f5 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 23, 8, 2 | ||||
 | ||||
| Perzhioù atomek | ||||
| Niver oksidadur | + 3 Oksidenn vazennek skañv | |||
| Tredanleiegezh | 1,13 (Skeul Linus Pauling) | |||
| Gremmoù ionadur | 1 : 538,581 kJ/mol 2 : 1 051,689 kJ/mol 3 : 2 151,621 kJ/mol 4 : 3 965,544 kJ/mol | |||
| Skin atomek | 238 pm | |||
| Skin kenamsav | 186 pm | |||
| Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
| Perzhioù fizikel | ||||
| Arvez | Kaled | |||
| Douester (≈20 °C) | 7,22 g/cm3 | |||
| Teuzverk | 1 042 °C | |||
| Bervverk | 3 000 °C | |||
| Tredanharzusted | (0,75) nΩ•m (e 20 °C) | |||
| Neuz an elfenn | ||||
| ? (Ur c'haled neuz ur metal dezhañ, war a greder) | ||||
| ||||
Istor
kemmañE 1879 e voe dizoloet ar samariom 62Sm hag a 1885 an neodimiom 60Nd ; e 1902 e verzas ar c'himiour tchek Carl Gustaf Mosander e tleje bezañ un elfenn all etre Nd hag Sm, ker bras e oa an diforc'hioù etre an div elfenn-se.
E 1914 e verzas ar fizikour saoz Henry Gwyn Jeffreys Moseley e vanke elfennoù o zolz atomek kevatal da 43 (an teknetiom, bet dizoloet e 1937), 61, 72 (an hafniom, 1923), 75 (ar reniom, 1925), 85 (an astat, 1940) ha 87 (ar frankiom, 1939).
E 1926 ez embannas klaskerien e Firenze hag en Illinois bezañ kavet an elfenn 61 ; florentium e voe an anv bet kinniget gant an Italianed hervez Florentia, anv latin Firenze[1], hag illinium a voe kinniget gant an Amerikaned. Didimiom a oa bet kavet gant an daou skipailh avat : n'eus nag izotop stabil d'ar prometiom nag izotop hir a-walc'h e hanter-vuhez evit ma vije bet kavet e Firenze pe en Illinois, evel a ouzer abaoe 1945.
E 1945 neuze, gant skipailh ar fizikour amerikan Jacob A. Marinsky e Clinton Laboratories (Oak Rige National Laboratory hiziv an deiz) en Oak Ridge, Tennessee, e voe kevanaozet an elfenn 61 ; dre ma oa ar skipailh o plediñ a-zevri gant enklaskoù evit al lu ne voe ket embannet an dizoloadenn kent ar bloavezh 1947[2].
Eus Prometheüs, an Titan a roas an tan da vab-den, e teu anv an elfenn 61.
Perzhioù
kemmañEtre re an neodimiom ha re ar samariom eo perzhioù ar prometiom.
Kimiek
kemmañAbalamour da zistabilded an elfenn n'eur ket deuet a-benn da dermeniñ holl berzhioù kimiek ar prometiom.
Un nebeud kenaozadoù zo bet kevanaozet, evel Pm(OH)3, na c'haller ket dileizhañ en dour.
Un nebeud haloù zo bet kevanaozet ivez[3] :
| Delun | Liv | Teuzverk (°C) |
|---|---|---|
| PmF3 | Roz-mouk | 1338 |
| PmCl3 | Lavand | 655 |
| PmBr3 | Ruz | 624 |
Izotopoù
kemmañN'eus izotop stabil ebet d'ar prometiom ; prometium-145 eo an izotop stabilañ, gant un hanter-vuhez a 17,7 bloavezh.
| Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanad |
|---|---|---|---|
| 145Pm | kevanaozet | 17,7 bloavezh | 145Nd |
| 146Pm | kevanaozet | 5,33 bloavezh | 146Nd |
| 147Pm | louc'hoù | 2,6234 vloavezh | 147Sm |
Arver
kemmañPrometiom-147 hepken a vez arveret war tachennoù estreget an enklaskoù, er stummoù oksidet Pm(OH)3 pe gloridek PmCl3.
- Dre ma vann ar prometiom skinoù β gwan e vez arveret da fardañ livuzennoù treluc'hek n'int ket skinoberiek evel ma oa ar re a veze fardet gant radiom-226 gwezhall.
- Daspugneroù munut a farder gant prometiom, dre dreiñ ar skinoù β e tredan ; abaoe 1964 e vez kenderc'het hevelep daspugneroù a bad war-dro pemp bloavezh hag a vez arveret en eurieroù hag er binvioù elektronek bihan evit ar vuhez pemdez.
Notennoù
kemmañ- ↑ Wiley Online Library (de) Liamm oberiant 20 GEN 13
- ↑ Oak Ridge National Laboratory (en) Liamm oberiant 20 GEN 13
- ↑ (en) COTTON Simon, Lanthanides and Actinides Chemistry, John Wiley & Sons Ltd., 2006, (ISBN 978-0-470-01006-8)
Daveennoù
kemmañ- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
| Kimiezh | Elfennoù kimiek |
|---|
|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |