Frouezh

Evit ar plant o devez ar frouezh div gefridi vras :

1. Derc’hel enno ha gwareziñ an had
2. Sikour da strewiñ an had
3. Dedennañ al loened a c’hallfe strewiñ an had

Gant al loened e vez debret ar frouezh ha ganto e vez strewet an had a adkaver en o c’haoc’h. Evel-se e sikouront ar plant d’en em ledañ, en un doare dieeun, ha gallout a ra ar re-se teurel frouezh en-dro, gwelloc’h-gwellañ.

Kalz frouezh zo bras o zalvoudegezh evit an dud, dre ma roont dezho boued pe danvez krai. Gallout a reont dont eus gwez (evel an avaloù pe an abrikez) pe eus plant geotennek (evel ar sukrin). Frouezh sec'h a reer eus ar re n’eus ket kalz a zour enno.

 

Sed amañ frouezh anavezet en hor bro : abrikez, alamandez, ananaz, aval, aval-ar-baradoz, aval-stoub, avoukez, bananez, datez, fiez, flamboez, greunadez, kaki, kastrilhez, kerez, kistin, kiwi, kraoñ-kokoz, kraoñ, kraoñ-kelvez, lus, mandarin, mangez, mesper, mouar, orañjez pe aouravaloù, pastekez, pechez, per, pechez, prun, rezin, sitron pe suravaloù, sivi, sukrin.

Evit ur seurt frouezh e kaver alies meur a ouenn. Da skouer evit an avaloù emañ ar seurtadoù Golden Delicious, Gala, Braeburn, Pink Lady, Granny Smith ; evit ar per emañ ar seurtadoù Conférence, Doyenné du Comice, Williams ; evit an orañjez Navel, Navelina, Jaffa.

Gant pep seurtad frouezh e vez ur blaz hag ur c’hwezh dibar ha ganto ivez ez eus talvoudegezhioù disheñvel a-fet magadur, hervez an elfennoù kimiek a gaver enno. Enno e kaver :

• Dour : ouzhpenn 80% ha betek 90% eus danvez ar frouezh zo graet a zour. Abalamour da se e talvez ar frouezh da zistanañ.
• Glukid : etre 5% ha 18% eus danvez ar frouezh zo glukid. Gallout a ra an dregantad-se bezañ kemm-digemm hervez ar seurtad hag hervez pegen darev eo ar frouezh. carbohidrats són generalment Sukrennoù eeun eo ar glukid-se peurvuiañ, evel ar fruktoz, ar glukoz…, sukrennoù zo aes da lonkañ ha da ziazezañ. Er frouezh n’int ket darev a-walc’h ne gaver ket kement anezho.
• Gwiennoù : war-dro 2% eus danvez ar frouezh zo gwiennoù boued. En o zouez kaver dreist-holl pektin ha hemikelluloz. E plusk ar frouezh, dreist-holl, emañ ar gwiennoù-se, met ar plusk-se a c’hall bezañ kontammet ivez, gant astuzlazherioù da skouer, fall evit yec’hed an dud.
• Vitaminoù : evel ar vitamin C pe re ar strollad B. Hervez ar c’hementad vitamin zo enno e c’haller dispartiañ ar frouezh e div familh vras :

1. Ar re zo stank enno ar vitamin C : enno e vez 50 mg a vitamin C e pep 100g a frouezh. E-touez ar frouezh-se e c’haller menegiñ ar sitron, ar sivi, ar sukrin, ar c’hiwi.
2. Ar re zo stank enno ar vitamin A : enno e kaver karoten e-leizh, evel en abrikez, ar pechez, ar prun...

• Halioù : elfennoù kimiek zo a gaver er frouezh, kaliom, magneziom, houarn, kalkiom… Pouezus eo an elfennoù-se evit ar frouezh, dreist-holl e-pad kresk an eskern en o c’hreiz. Kaliom eo an elfenn a gaver ar stankañ. E-barzh an abrikez, ar c’herez, ar bananez, ar rpun, ar pechez… e vez kaver ar muiañ.
• Talvoudegezh e kaloriennoù : dont a ra talvoudegezh ar frouezh, e kaloriennoù, eus ar c’hementad a sukr zo enno, etre 30-80 Kcal/100g. An darn vrasañ eus ar frouezh ne zegasont ket kalz a galoriennoù e-skoaz o fouez (war-bouez frouezh druz zo evel an avoukez).
• Protein ha druzoni : an elfennoù enno nitrogen (azot), evel ar protein hag al lipid, n’eus ket kalz anezho el lodennoù eus ar frouezh a vez debret, met a-wechoù e kaver ur c’hementad bras anezho er mein pe en eskern zo en o c’hreiz. Etre 0,1 ha 0,5% eus o bouedenn zo druzoni hag etre 0,1 ha 1,5% anezhi zo protein.
• Frondoù ha livegennoù : er frouezh e kaver ivez trenkennoù ha danvezioù frondus all a ro dezho o blaz hag o c’hwezh.