Emirelezh Treuzjordania

Da vare an Impalaeriezh otoman e oa an darn vrasañ eus Treuzjordania e vilayet (proviñs) Siria ; a-viskoazh e oa pobl Treuzjordania an Norzh desachet gant Siria, pa oa hini ar Su tost da Arabia, ma oa rouantelezh hachemit an Hedjaz. E-kerzh ar Brezel-bed kentañ e c'hoavezas Emsavadeg Veur an Arabed a-enep an Impalaeriezh otoman, hag e Treuzjordania pergen e voe emgannoù. Gant harp an ofiser kembreat Lawrence Arabia e c'hallas cherif Mekka kas an emsavadeg da bennvat, ar pezh a vuanaas diskar an Impalaeriezh otoman.

Pa voe echu gant ar Brezel-bed kentañ, ha da heul an emglevioù kuzh Sykes-Picot (1916), e voe dasparzhet trevadennoù an Alamaned hag an tiriadoù otoman d'ar Gevredidi gant Kevredigezh ar Broadoù^[1].

•   Bro-C'hall a voe mestrez war Liban ha Siria.
•   Ar Rouantelezh-Unanet a voe mestrez war Mezopotamia ha Palestina.

 

D'ar 7 a viz Meurzh 1920 e Damask e voe krouet Rouantelezh Arab Siria (hachemit) gant Kuzul Vroadel Siria ; Treuzjordania an Norzh a oa un darn vras eus ar rouantelezh nevez, tra ma oa Su ar vro en Hedjaz.
Diskaret e voe rouantelezh kentañ Siria gant ar C'hallaoued goude o zrec'h en Emgann Maisaloun, nepell diouzh Damask, d'an 23 a viz Ebrel 1920 : ne voe Stad ebet ken e Norzh Treuzjordania betek ma teuas cherif Mekka dre ar Su gant ul luadig a 300 den da gemer Ma'an, ur gêr e Su an tiriad (sellit ouzh ar gartenn), d'an 20 a viz Du 1920 ; e miz Meurzh 1921 e voe an darn vrasañ eus Treuzjordania dindan beli ar cherif Abdallah.
Er miz-se end-eeun e voe dalc'het Kuzuliadeg Kaero, ma voe divizet envel breur ar cherif, Faisal ben Hussin, da roue Iraq hag ar cherif e-unan da emir Treuzjordania ; div Stad a voe krouet neuze, ha Treuzjordania ne vije ket endalc'het gant ar Stad yuzev a oa war-nes bezañ krouet ivez war glann gornôgel ar stêr Jordan.

D'an 11 a viz Ebrel 1921 e stalias an emir Abdallah ben Hussein e c'houarnamant en Emirelezh Treuzjordania, dindan evezh ar Rouantelezh-Unanet.
D'ar 15 a viz Mae 1923 ez anzavas an R-U e oa Emirelezh Treuzjordania ur Stad renet gant an emir Abdallah ben Hussein ; fuloret e voe ar sionourien abalamour ma oa disrannet Treuzjordania diouzh Palestina, ar pezh a grenne war ar Stad yuzev a vennent sevel er Reter Nesañ^[2].
D'an 23 a viz Mae 1923 e voe distaget an Emirelezh diouzh ar Rouantelezh-Unanet, ha d'ar 25 a viz Mae diouzh Palestina.
E 1925 e voe lakaet proviñsoù Ma'an hag Aqaba, a oa e rouantelezh Hedjaz betek neuze, en Emirelezh gant an emir Abdallah, ar pezh a grouas un digor strategek war ar Mor Ruz dre borzh Aqaba.
E 1928 e voe sinet ur feur-emglev etre an R-U hag an Emirelezh : dizalc'h e oa ar Stad arab, met ar Rouantelezh-Unanet a vire soudarded war an tiriad evit skoazellañ an Emirelezh da stourm ouzh aloubadegoù pobladoù eus Norzh Arabia Saoudat a-vremañ er Su d'an tiriad ; an R-U ivez a rae war-dro an aferioù estren ha war-dro ul lodenn eus kellidsteuñv ar Stad. Ken abred ha miz Ebrel 1928 e voe embannnet ur vonreizh hag ur Parlamant a 21 ezel a voe dilennet e miz C'hwevrer 1929.

D'an 22 a viz Meurzh 1946 e voe sinet ur feur-emglev gant ar Rouantelezh-Unanet hag Emirelezh Treuzjordania, a roas he dizalc'hiezh da Dreuzjordania ; daou viz diwezhatoc'h, d'ar 25 a viz Mae 1946, e voe lakaet an emir Abdallah ben Hussein da roue gant Parlamant an Emirelezh, a gemmas hec'h anv e Rouantelezh Hachemit Jordania.

1. ↑ Emglevioù Sykes-Picot (fr)
2. ↑ The Making of Transjordan (en)

• Roll rouaned Jordania

g • ka • ke

Stadoù Azia

 

Stadoù Azia

Afghanistan • Arabia Saoudat • Armenia² • Azerbaidjan¹ • Bahrein • Bangladesh • Bhoutan • Brunei • Egipt³ • Emirelezhioù Arab Unanet • Filipinez • India • Indonezia⁵ • Iran • Iraq • Israel • Japan • Jordania • Jorjia¹ • Kambodja • Kazac'hstan¹ • Kiprenez² • Kirgizstan • Korea an Norzh • Korea ar Su • Koweit • Laos • Liban • Malaysia • Maldivez • Mongolia • Myanmar • Nepal • Oman • Ouzbekistan • Pakistan • Qatar • Rusia¹ • Republik Pobl Sina • Republik Sina (Taiwan) • Singapour • Siria • Sri Lanka • Tadjikistan • Thailand • Timor ar Reter⁴ • Turkia¹ • Turkmenistan • Viêt Nam • Yemen

Stadoù ha n'int ket anavezet: Nagorno-Karabac'h²

Tiriadoù gant ur statud ispisial: Hong Kong • Makao • Palestina

1. En Europa evit un darn. 2. En Azia e-keñver douaroniezh met a vez sellet outi evel un tamm eus Europa evit abegoù istorel ha sevenadurel. 3. En Afrika evit ar braz. 4. Lakaet a-wechoù en Oseania. 5. En Oseania evit un darn.