Kronikenn Nürnberg

Kronikenn Nürnberg, skrivet e latin gant Hartmann Schedel, gant un droidigezh alamanek gant Georg Alt, a zo unan eus al levrioù kentañ moullet anavezet-mat. E 1493 e voe savet, hag ur skouer eus an henvoulladur eo.

Evel kustum d'ar mare-se ne oa bajenn titl ebet. An dud desket war al latin a ra Liber Chronicarum (Levr kronikennoù) anezhañ, rak ar gerioù-se a weler e digoradur roll-gerioù an embannadur latin. An alamanegerien a ra Die Schedelsche Weltchronik (Schedel's World History) anezhañ, da enoriñ an aozer.

E lod brasañ ar skouerennoù e voe dornlivet ar skeudennoù ur wech moullet al levrioù.

Istor ar bed gant skeudennoù eo ar pezh a gaver er Gronikenn, ha rannet eo e seizh marevezh :

• Marevezh kentañ: eus ar Bed Krouet d'al Liñvadenn Veur
• Eil marevezh: betek ganedigezh Abraham
• Trede marevezh: betek ar Roue David
• Pevare marevezh: betek an dalc'hidigezh e Babilon
• Pempvet marevezh: betek ganedigezh Jezuz Krist
• C'hwec'hvet marevezh: betek 1490 (al lodenn hirañ eo)
• Seizhvet marevezh: ur sell ouzh fin ar bed hag ar Varnedigezh Diwezhañ

Embannet e voe evit ar wech kentañ e latin d'an 12 a viz Gouere 1493 e Nürnberg. Ken abred hag an 23 a viz Kerzu 1493 e teuas ar stumm alamanek er-maez. War-dro 1400- 1500 skouerenn e latin hag etre 700 ha 1000 skouerenn en alamaneg a voe embannet. E-barzh un diell eus 1509 e c'haller lenn e chomas diwerzh 539 skouerenn e latin ha 60 skouerenn alamanek. War-dro 400 skouerenn e latin ha 300 skouerenn en alamaneg a zo c'hoazh anezho hiziv an deiz^[1]. Ar skeudennoù brasañ a voe gwerzhet ivez evel engravadurioù distag, peurliesañ e oant livet gant dourlivaj. Kalz eus skouerennoù al levr a zo livet, ha gwall zisheñvel eo an doare ma'z int bet livet : d'ar mare-se e veze roet a labour-se da arbennigourien. Skouerennoù' zo a zo bet livet kalz diwezhatoc'h ha re all a zo bet divodet ha gwerzhet evel skeudennoù kinklañ. Moullet hag embannet e voe gant Anton Koberger, hag eñ paeron Albrecht Dürer.^[2]

Gant stal-labour Michael Wolgemut e voe savet ar 1809 koadengravadur. Arzour brudetañ Nürnberg e oa d'ar mare-se. Sebastian Kammermeister ha Sebald Schreyer a baeas ar raktres, dr eur gevrat deiziet d'ar 16 a viz Meurzh 1492, daoust ma oa bet lañset ar raktres bloavezhioù a-raok. Wolgemut hag e vab-kaer, Wilhelm Pleydenwurff e anv, a voe goulennet ganto pourveziñ ar skeudennoù e 1487-1488. Ur gevrat all a voe d'an 29 a viz Kerzu 1491, enni anv eus pajennaozañ an testennoù hag ar skeudennoù.

Etre 1486 ha 1489 e teskas Albrecht Dürer gant Wolgemut, ha marteze e kemeras perzh e sevel skeudennoù' zo a-raok ma vijent roet d'an arbennigourien ( "formschneider" en alamaneg) hag a droc'h ar bloc'hadoù koad ma oa bet treset warno, pe peget tresadennoù. Un dresadenn eus an tablenn gant Wolgemut, ha deiziet e 1490, a gaver er British Museum.

Lod brasañ ar skeudennoù ma weler kêrioù, emgannoù ha rouaned a voe implijet meur a wech, evel ma veze graet alies d'ar mare-se, ha ne voe ket degaset kalz kemmoù d'an testennoù ivez. En holl e voe savet 645 kaodengravadur disheñvel. Bras eo al levr, hag unan eus ar c'hoadengravadurioù a zo tamm-pe-damm 342 x 500mm dezhañ.<ref"Giulia Bartrum"/> Nürnberg eo ar gêr nemeti a weler skeudennet war div bajenn, hep testenn ebet. Skeudenn Venezia zo diazezet war ur c'hoadengravadur all kalz brasoc'h ha savet e 1486 gant Erhard Reuwich el levr beajiñ kentañ a voe skeudennet, hag a zo anvet Sanctae Perigrinationes (1486). Al levr-se ha re all a voe implijet pa oa tu d'hen ober, ha skeudennoù' zo a voe implijet betek 11 gwech. Skeudenn Firenze a zo diazezet war un engravadur gant Francesco Rosselli^[3].

Ouzhpenn 400 skeudenn eus Kronikenn Nürnberg a gaver e Kerandafar

Muioc'h a restroù diwar-benn

Kronikenn Nürnberg

a vo kavet e Wikimedia Commons.

• Skouerenn Beloit College, gant skeudennoù
• Kartenn ar bed (koadengravadur orin)
• Skeudennoù all eus skouerenn nann-livet ar Metropolitan Museum : Roma, Nürnberg, sent
• Skeudennoù eus ur stumm nann-livet dalc'het er State Library of Victoria
• Skouerenn latin livet ha klok er Bayerische Staatsbibliothek