Луцк

Горад Луцк укр.: Луцьк Герб[d] Сцяг Краіна  Украіна Вобласць Валынская вобласць Каардынаты 50°44′52″ пн. ш. 25°19′28″ у. д.HGЯO Мэр Ігар Палішчук[d] Першая згадка 1085 Плошча 42 км² Вышыня цэнтра 174 ± 1 м Водныя аб’екты Стыр Насельніцтва ▼215 986 чал. (1 студзеня 2022)[1] Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 0332 Паштовыя індэксы 43000-499 Аўтамабільны код AC і КС / 03 КААТУУ 0710100000 Афіцыйны сайт visitlutsk.com Луцк на карце Украіны ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Луцк (укр.: Луцьк) — горад ва Украіне, адміністрацыйны цэнтр Валынскай вобласці. Насельніцтва — 215 тыс. чал. (2022).

Першая пісьмовая згадка датуецца 1085 годам. Да сярэдзіны XII ст. ў складзе Кіеўскай Русі, пазней ва Уладзіміра-Валынскім (Галіцка-Валынскім) княстве. У 1240 разбураны мангола-татарамі. 3 сярэдзіны XIV ст. у складзе ВКЛ. У XIV — сярэдзіне XX ст. цэнтр Луцкай рымска-каталідкай епархіі, у якую ўваходзілі тэрыторыя Валыні і паўднёвай Беларусі (да канца XVIII ст.).

Важнай дыпламатычнай і гістарычнай падзеяй для тагачаснага Луцка, як аднаго з галоўных гарадоў ВКЛ, быў з’езд еўрапейскіх манархаў у 1429 годзе. У 1432 годзе горад атрымаў магдэбургскае права.

Паводле Люблінскай уніі (1569) у складзе Польшчы, цэнтр Валынскага ваяводства. Гараджане падтрымалі паўстанне Налівайкі (1594—1596).У 1706 разбураны шведамі.

3 1795 у складзе Расійскай Імперыі, з 1797 года — павятовы горад Валынскай губерні. У І сусветную вайну каля Луцка рускія войскі прарвалі аўстра-германскі фронт (1916).

У 1918 годзе акупіраваны войскамі Германіі, у 1919 — Польшчы. Паводле Рыжскага мірнага дагавора 1921 года — у Польшчы. У 1924—1937 гадах у горадзе дзейнічала Брыгада КАП «Валынь».

3 1939 года ў складзе УССР, цэнтр Валынскай вобласці.

• 1979 год — 141 тыс. чал.
• 1989 год — 198 тыс. чал.
• 2001 год — 207 тыс. чал.
• 2010 год — 214 тыс. чал.
• 2015 год — 217 тыс. чал.

• 2022 год — 215 тыс. чал

Станам на 2024 год, агулам на тэрыторыі Луцка стала жыве 97 042 мужчыны (44.7 %) і 120 055 жанчын (55.3 %)^[3].

Насельніцтва па роднай мове (2023)^[4]

украінская мова	руская мова	iншыя мовы
98 %	1 %	1 %

Клімат Луцка ўмерана кантынентальны, з мяккай зімой і цёплым летам. Сярэднегадавая тэмпература паветра складае + 7,4 ° C, самая нізкая яна ў студзені (-4,9 °C), найбольшая — у ліпені (+18,0 °C).

У сярэднім за год у Луцку выпадае 560 мм атмасферных ападкаў, найменш — у сакавіку, найбольшая — у ліпені. У сярэднім за год у горадзе назіраецца 148 дзён з ападкамі; менш за ўсё іх (10) у жніўні, больш за ўсё (16) — у снежні. Штогод у Луцку ўтвараецца снежнае покрыва, аднак яго вышыня нязначная. Адносная вільготнасць паветра ў сярэднім за год складае 78 %, найменшая яна ў траўні (64 %), найбольшая — у снежні (89 %). Найменшая воблачнасць назіраецца ў жніўні, найбольшая — у снежні^[5].

Луцк ёсць важным цэнтрам прамысловасці. У раёне размешчаны заводы па вытворчасці аўтамабіляў, абутку, падшыпнікаў, мэблі, станкоў і электронікі, а таксама ткацкія заводы, сталеліцейныя заводы і хімічны завод.

Сярод іх самымі вялікімі з’яўляюцца:

• АТ «ВГП» — вытворчасць санітарна-гігіенічных вырабаў.
• ЛуАЗ — аўтамабільны завод, які ўваходзіць у групу «Багдан»^[6].
• SKF — вытворчасць падшыпнікаў, ушчыльненняў, сістэм змазкі і змазачных сістэм, прадуктаў для тэхнічнага абслугоўвання, мехатроніка, сілавых трансмісій і спадарожных паслуг па ўсім свеце.
• Modern-Expo Group — адзін з найбуйнейшых вытворцаў і пастаўшчыкоў абсталявання (металічныя стэлажы, высокія стэлажныя сістэмы, касы, абсталяванне для грамадскага харчавання, халадзільнае абсталяванне, POS-абсталяванне і сістэмы навядзення) для рознічнага гандлю і складскога выкарыстання ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе^[7].

Таксама Луцк з’яўляецца сталіцай вэб-распрацоўкі на Drupal.

Па горадзе курсуюць маршрутныя таксі і тралейбусы.

Праз Луцк праходзяць некаторыя нацыянальныя і міжнародныя аўтадарогі, ёсць міжгародняя сувязь з Масквой, Кіевам, Львовам і іншымі вялікімі гарадамі.

У горадзе размяшчаецца найбуйнейшая ў Валынскай вобласці пасля Ковеля чыгуначная станцыя^[8].

Вышэйшыя навучальныя ўстановы Луцка:

• Валынскі нацыянальны ўніверсітэт імя Лесі Украінкі
• Луцкі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт
• Валынскі інстытут эканомікі і менеджменту
• Адкрыты міжнародны ўніверсітэт развіцця чалавека «Украіна» (луцкі інстытут)
• Міжрэгіянальная акадэмія кіравання персаналам (луцкі філіял)

Навучальныя ўстановы Луцка прафесійна-тэхнічнай адукацыі:

• Валынскі каледж Нацыянальнага ўніверсітэта харчовых тэхналогій
• Валынскі каледж культуры і мастацтваў імя Ігара Стравінскага
• Каледж тэхналогій, бізнесу і права Усходнееўрапейскага нацыянальнага ўніверсітэта імя Лесі Украінкі
• Луцкі педагагічны каледж
• Луцкі медыцынскі каледж

У Луцку дзейнічаюць наступныя тэатры:

• Валынскі акадэмічны абласны ўкраінскі музычна-драматычны тэатр імя Т. Г. Шаўчэнкі^[9]
• Валынскі акадэмічны абласны тэатр лялек
• Валынская абласная філармонія

Таксама ў горадзе працуюць:

• Валынскі краязнаўчы музей^[10]
• Музей Валынскай іконы^[11]
• Валынскі рэгіянальны музей украінскага войска і ваеннай тэхнікі
• Аптэка-музей^[12]
• Луцкі мастацкі музей
• Музей археалогіі Валынскага нацыянальнага ўніверсітэта імя Лесі Украінкі
• Музей сучаснага ўкраінскага мастацтва Корсакаў

З 1994 годзе ў Луцку праводзіцца Міжнародны фестываль «Палескае лета з фальклорам» (укр.: «Поліське літо з фольклором»)^[13]. Фестываль закліканы спрыяць выхаванню эстэтычнага густу і павагі да народных традыцый у дзяцей і моладзі. За пятнаццаць гадоў існавання фестывалю ў ім прынялі ўдзел 7836 удзельнікаў, у тым ліку 99 замежных калектываў з 47 краін свету і 102 калектывы з Украіны.

Самым папулярным камандным відам спорту сярод гараджан з’яўляюцца футбол. Мясцовая каманда называецца ФК «Валынь» (укр.: ФК «Волинь»), які быў заснаваны ў 1960 годзе^[14]. У горадзе размешчана некалькі стадыёнаў («Авангард», «Верэсневе», «Падшыпнік» і інш.), функцыянуе вялікая колькасць клубаў і секцый, штогод праводзяцца розныя спаборніцтвы.

У чэрвені 2012 года ў Луцку прайшоў чэмпіянат Еўропы па сумо^[15].

Луцкі замак, XIII—XIV стст. абарончае збудаванне, сімвал горада. У адной з веж размешчаны музей званоў. На тэрыторыі замка музей старажытнай кнігі, карцінная галерэя, раскопкі Кафедральнай царквы Іаана Багаслова (вул. Кафедральная, 1).

Пакроўская царква, адзін з найбольш старажытных храмаў, пабудаваны ў XIII—XV ст. князем Вітаўтам. Царква рэканструявана ў 1873-76 гг. у царкве да 1962 г. знаходзілася старажытная ікона Валынскай Маці Божай (вул. Даніла Галіцкага, 12).

Свята-Траецкі кафедральны сабор, 1752—1755 гг. першапачаткова быў каталіцкім кляштарам бернардзінцаў. Перабудаваны ў сабор у 1877—1879 гг., праект архітэктара Паўла Гіжыцкага.(пл. Тэатральная).

Кляштар дамініканцаў, 1390 г., спачатку драўляны, у XVIII ст. перабудаваны ў камені. У 1847 г. зачынены расійскімі ўладамі. Цяпер тут працуе Валынская духоўная семінарыя УПЦ МП (вул. Драгаманава).

Крыжаўзвіжанская царква, 1619 г. — ранні ўзор перабудовы драўлянага збудавання ў каменнае. У 1702 г. у царкоўным падзямеллі пахаваны паэт Браткоўскі (вул. Данііла Галіцкага, 2).

Кафедральны сабор Святых апосталаў Пятра і Паўла, 1639 г., першапачаткова храм будаваўся як езуіцкі касцёл пры манастыры. Пасля пажару кафедральнага касцёла ў 1781 г.сюды пераносіцца кафедра каталіцкага біскупа. Цяпер гэта дзеючы рымска-каталіцкі кафедральны сабор Луцкай дыяцэзіі (вул. Кафедральная, 6).

Дом архітэктара Галаваня — архітэктурны помнік, які размешчаны на тэрыторыі гісторыка-культурнага запаведніка «Стары Луцк» на беразе Стыры (вул. Кафедральная).

Дом-музей памяці Лесі Украінкі — менавіта ў гэтым доме з 1890 па 1891 год жыла вядомая валынская і ўкраінская паэтка (вул. Драгаманава, 23).

Дом-вулей — самы доўгі ў свеце жылы дом, яго даўжыня складае каля 2775 метраў (33 мікрараён, праспект Саборнасці і вул. Моладзі).

Дом Пятра I — жылы дом у якім спыняўся маскоўскі цар Пётр I падчас візіту ў Луцк у 1709 годзе. Рэдкі ўзор каменнага жылога дома, які паўтарае планіроўку народнага жытла — «хаты на дзве паловы» (вул. Лесі Украінкі, 2).

• Любарт — валынскі князь
• Ларыса Аляксеева — беларуская оперная спявачка
• Анатоль Цімашчук — украінскі футбаліст
• Лявонцій Леанідавіч Бражэўскі (нар. 1963) — беларускі архітэктар.

• Луцк // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Терський С. В. Лучеськ X—XV ст. — Львів, 2006.— 252 с.

• Турыстычны сайт Луцка Архівавана 4 жніўня 2012.
• Афіцыйны сайт Луцка
• Гарадскі даведнік і анлайн карта Луцка