Gregorio Aglipay

Si Aglipay namundag sa Batac, Ilocos Norte asin ilong nagdakula sa katatamnan nin tabako sa panahon na maribok na an pagkokolonya kan mga Espanyol sa Filipinas. Hararom an kulog-boot asin dismente sa gobyerno kolonyal huli kan mga pag'aabuso nangyayari sa sistema agrikultural asin huli man kan tinotolod niyang mga repormang radikal sa Simbahan katoliko.

Katorse anyos pa sana, siya pig'aresto ta dai naka'entrega kan tamang quota sa tabako. Dangan kadto, siya nagpasiring sa Manila. Duman nagkua siyang kurso sa ley sa pribadong pagpatokdo ki Julian Carpio.^[1] Pakalihis duwang taon, nag'entra sa Colegio de San Juan de Ledtran asin sa Unibersidad kan Santo Tomas. Kan matapos niya an kurso, siya naglaog sa seminaryo sa Ilocos Norte kan taon 1883 asin kan 1890, naordenan bilang sarong pading katoliko. Nadestino siya sa iba-ibang parokya sa palibot nin Luzon.

Apesar siya sarong padi, si Aglipay nag'ayon sa Mason siring kan dakul na mga Filipinong rebolusyonaryo.

Kan taon 1898, an Katipunan pinamamayohan nin duwang lider, si Andres Bonifacio asin Emilio Aguinaldo. Si Arsobispo Bernardino Nozaleda dinulok si Aglipay asin sinugo na kaulayon an duwang lider na ini sa pagtangro sainda nin autonomiya para sa Filipinas kun oontokon an rebelyon. Si Aguinaldo man sinubol si Koronel Luciano San Miguel ki Aglipay ngane maalok na magbali sa rebelyon. Alagad, kan si Aglipay nagbkiyahe paNorte, tyempong nagputok na an Gerang Filipino-Amerikano. Kan bumalik na siya sa Manila, an mga Amerikano palan inatake asin linaog na ini. Si Aglipay nagbali na logod sa rebolusyon, mala ta kan Oktobre 20, 1898 siya nanombrahan na Vicar Heneral Militar kan mga rebolusyonaryo. Sumunod na aldaw, si Aglipay nagpawarak nin sarong surat sa mga clerigo na hinohorot niya an mga ini na hagaron ki Santo Papa na magnombra na nin mga pading Filipino sa gabos na mga katongdan sa simbahan. Kan Mayo 5, 1899, si Arsobispo Bernardino Nozaleda pig'ekskomonikar si Aglipay sa Simbahan Katoliko.

Kan 1902 kan an Filipinas teritoryo na kan Estados Unidos, si Isabelo de los Reyes piglalakaw na an pagbilog nin sarong Filipinong simbahan. Kan Agosto 3, nagswestyon si de los Reyes na sarong Simbahan, suway asin independiente sa Simbahan Katoliko Romano dapat matogdas na, asin pigsonson niya sa kairiba na si Aglipay an gibohon na Obidpo Supremo. Kan enot, nangutiil si Aglipay sa alok ni de los Reyes ta saro siyang Katolikong deboto

Dinulok siya kan duwang pading Heswita, si Francisco Foradada asin Joaquin Villalonga ta gusto siyang mapapirma sa sarong dokumento na pinapanindogan niya an lealtad niya sa Simbahan Katoliko Romano. An sabi niya mapirma siya kun an Simbahan lakawon an kagustohan niyang madugangan na madugangan an pagnombra sa mga importanteng pwest an mga filipinong padi. Nahapot ni Foradada kun ano man daa ta gusto madagdagan an may mga katongdan na pading filipino ta orog nang mga aliwalas sa trabaho daa an mga filipinong padi asin daing kapinohan. An komentong ini naka'arat na gayo ki Aglipay asin sinasarabi na binuntol daa kani idtong si Foradada. Nangyari logod si Aglipay pinutol na niya an relasyon sa Simbahan Katoliko asin inako an alok ni de los Reyes na siya an mamayo sa naglitik na simbahan filipino.

Kan Enero 18, 1903, si Aglipay pignombrahan bilang Obispo Supremo kan Iglesia Filipina Independiente kan mga obispo sa Manila, Cavite, Nueva Ecija, Isabela, Cagayan, Pangasinan, asin Abra. Bago siya nanombrahan Obispo Supremo totoo, an katongdan na ini pig'alok ki Jorge Barlin, sarong katolikong padi alagad an huri nagsayuma.

Kan si Aglipay nagparabyahe asin nagparalibot sa iba-ibang nasyon, nadara siyang magsikwal kan doktrinang Trinidad asin nagin siyang Unitaryo. Alagad, an Simbahan Aglipayano habo mag'ako kan nahirang teolohiya niya. An pagka-Unitaryo niya sa pagtubod orog na naririraw sa saiyang sinurat na nobenaryo, an Pagsisiyam sa Birhen sa Balintawak, 1925 ^[2] asin an palis kaini sa Ingles, Novenary of the Motherland, 1926.Aglipay.

Si Aglipay nagdalagan para presidente sa Komunwelt na Filipinas kaiba si Norberto Nabong kan Partido Komunista nin Filipinas sa lpinagsarong tiket kan Republikano-Komunistang Partido kan 1935, alagad pareho sinda ilinampaso asin nadaog sinda ni Manuel L. Quezon asin Sergio Osmena kan Partido Nacionalista. Si Aglipay napangagom si D. Pilar Jamias y Ver kan 1939 ta tinutugot an pag'agom nin padi, pero siya nagadan pagsunod na taon, Septyembre 1, 1940.

Si Aglipay tinata'wan onra sa pagdulot saiya nin kapiyestahan na aldaw na Septyembre 5 sa kalendaryo liturhiko kan Simbahan Episkopal (E.U.).

• Mga heroeng Filipino^{[permanent dead link]}
• Opisyal na websayt kan mga Mason

• Retrato sinapi' sa: Cornejo's Commonwealth Directory of the Philippines. 1939 Encyclopedia Edition. Miguel R. Cornejo, A.B., Ll.B. p. 1580.