Bagyo

Para sa syudad sa Pilipinas, hilingon an Syudad nin Baguio.

An bagyo^[1] (gikan sa Sanskrito: वायु [vāyu]) sarong sistema nin klima na igwa nin sirkulasyon, nagdadalagan sa paagi kan init na ipinaluwas pag suminakat an mayumong duros.

An Bagyong Fengshen (Frank) na nagtao distruso sa nasyon na Filipinas kan taong 2008.

Sa Pilipinas, an pagbantay sa mga bagyo nakatuka sa Ahensya nin Atmosperiko, Heopisikal asin Astronomiko kan Pilipinas o PAGASA.

Naaapekto nin 20 beses lambang taon an bagyo sa Pilipinas. Igwang apat na tipo nin bagyo depende sa rikas kan duros kaiyan. An PAGASA iyo an nagtataong pangaran kan bagyo sa Filipinas asin mauutro an pangaran lambang 4 na taon. An World Meteorological Organization (Pankinaban na Organisasyong Meteyorolohikal) an nagpapangaran sa internasyunal na pangaran kan sarong bagyo.

Sa Filipinas, an pagbabantay kan mga bagyo iyo trabaho kan Administrasyon kan Filipinas sa Serbisyo nin Atmosperiko, Heopisiko asin Astronomiko o PAGASA.

Kun baga igwang mga nakatagama nang mga internasyonal na pangaran an mga bagyong mamumukna sa Sulnupang Pasipiko, igwa man sadiring nakatakdang pangaran nin mga bagyo an PAGASA. Igwa nin apat na listahan an PAGASA na nagriribay-ribayan kada taon, na minabalik sa enot na listahan makalihis an apat na taon. An lambang listahan, igwang duwampulo may limang pangaran na nauuyon sa makabagong Alpabetong Pilipino apwera sa Ñ, NG asin X, dangan igwa pang ekstra sampulong nakatagama kun bakasakaling magsobra sa 25 an mga bagyong naitala sa taong ini. Pag sobra na mapanraot an sarong bagyo, pighahali kaini an pangaran kadto sa listahang iyon asin niriribayan nin bago. Pigtatao lang kan PAGASA an pangaran kan bagyo kun ini nakalaog na sa Lugar na Responsibilidad kan Filipinas.

Paisi nin Bagyo sa Filipinas

Panginot na artikulo: Bagyo sa Filipinas

Kan enot, nababanga sa apat an mga Pampublikong Paisi nin signal kan Bagyo (Public Storm Warning Signal), puon Paisi Blg 1 sagkod 4. Alagad nin huli ta sa mga mapandistrusong bagyo na tumama sa Filipinas, arog kan bagyong Yolanda kadtong 2013, naaramang dae sakto an sistemang pinaiiral sa mga panahong kadto.^[2] Kaya kan taong 2015, pigdagdag an bagong lebel nin paisi, an Paisi Blg 5. Piggibo an pagbabagong nin nin huli ta sa pig-aasahang mas makusog pa an maarabot na bagyo gibo kan pankinabangang pag-iinit (global warming) asin kan pagbabago sa klima (climate change).

PSWS	Duros(KPH)	Estado kan Dagat	Distruso sa istraktura	Distruso sa tanuman
#1	30 - 60 kph Pig-aasahan sa laog kan 36 oras nin enot na paglathala	Langkaw nin alon: 1.25 - 4.0 metro	Kadiit lang an distruso sa mga istrakturang maluya an pagkakagibo	Kadiit na mga poon nin batag an nagtagilid Naputol an mga sanga kan mga sararadit na puno Pwedeng madistruso an mga palay lalo na pag ini nasa yugto na kan pamumurak
#2	61 - 120 kph Inaasahan sa loob ng 24 oras mula sa unang paglathala	Langkaw nin alon: 4.1 - 14.0 m Posible ang daluyong sa baybayin	Igwang kadiit na distruso sa mga istrakturang maluya an pagkakagibo Nabungkal an pirang mga suanoy o lumaong yerong atop Igwang distruso sa mga billboard ason karatulang igwang maluluya an pagkakagibo	Kadaklan sa mga poon nin batag, magin an pirang mga poon nin mangga, ipil-ipil asin kaparehas na poon an natumba Nagtagilid an pirang mga poon nin niyog Igwang dakulang distruso sa mga paroy asin mais Igwang distruso an mga palumpong
#3	121 - 170 kph Pig-aasahan sa laog nin 18 oras puon sa enot na paglathala	Langkaw nin alon: > 14.0 metro Posible an mga daluyong sa mga baybayon	Halawigan na distruso sa mga istrakturang maluluya an pagkakagibo Igwang kadiit na distruso sa mga istrakturang may mas mapusog an pagkakagibo	Haros gabos nin poo nin batag an pwedeng matumba Pirang mga darakulang poon arog kan akasya, manga, asbp an pwede matumba o mabakri Pwedeng matumba an mga hybrid na poon nin niyog Igwang grabeng distruso sa mga palumpong
#4	171 - 220kph Pig-aasahan sa laog nin 12 oras puon sa enot na paglathala	Langkaw nin alon: > 14.0 m Posible an daluyong na may langkaw na 2-3m sa mga baybayon	Grabeng distruso sa mga istrakturang gibo sa magaang mga materyales Pirang mga istraktura na katamtaman an pagkakagibo an nabungkagan nin atop asin igwang mga nagsuko na pader sa pipira kaini, igwang grabeng distruso sa mga pintuan asin bintana Pirang mga istraktura na pusog an pagkakagibo an pwedeng diit an distruso Gabos na mga billboard/karatula an nawasak	Lubos na distruso sa tanuman nin batag Kadaklan sa mga darakulang poon an nabagsak Pwedeng magkaigwa nin grabeng distruso sa tanuman nin niyog Grabeng distruso sa tanuman nin paroy asin mais
#5	> 220kph Pig-aasahan sa laog nin 12 oras gikan sa enot na paglathala	Langkaw nin alon: > 14m Posible an bahod na igwang langkaw na haros sa 3 metro sa mga baybayon	Halawigang distruso sa mga istrakturang maluluya an gibo dangan iyo man sa mga igwang katamtamang gibo Pwedeng magkaigwa nin matinding distruso an mga istrakturang igwang mapusog na gibo Grabeng distruso sa imprastraktura nin kuryente asin komunikasyon	Ito ay dulot ni Gab Briones Kadaklan sa mga halalangkaw na poon an natumba Pagkaputol asin pagkatumba kan mga poon nin niyog Pirang puno asin tinanom lang an nakatindog na sana

Panluwas na takod

United States National Hurricane Center – Norteng Atlantika, Subangang Pasipiko
United States Central Pacific Hurricane Center – Sentral na Pasipiko
Japan Meteorological Agency – Solnopang Pasipiko
India Meteorological Department – Kadagatang Indyano
Météo-France – La Reunion – Sur na Kadagatang Indyano gikan 30°E pasiring 90°E
Indonesian Meteorological Department – Sur na Kadagatang Indyano gikan 90°E pasiring 125°E, norte kan 10°S
Australian Bureau of Meteorology – Sur na Kadagatang Indyano asin Sur na Kadagatang Pasipiko gikan 90°E pasirin g 160°E
Papua New Guinea National Weather Service – Sur na Pasipiko subangan kan 160°E, norte kan 10°S
Fiji Meteorological Service – Sur na Pasipiko solonpan kan 160°E, norte kan 25° S
MetService New Zealand – Sur na Pasipiko solnopan kan 160°E, sur kan 25°S

Toltolan

↑ "Bagyo, unos, sigwa". English, Leo James. Tagalog-English Dictionary (Talahulugang Tagalog-Ingles). 1990.
↑ PAGASA Modifies Public Storm Warning System Archived 2015-07-09 at the Wayback Machine.. Websityo kan PAGASA. Pigbukasan 9 Hunyo 2015.

Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[JETE-1] "Bagyo, unos, sigwa". English, Leo James. Tagalog-English Dictionary (Talahulugang Tagalog-Ingles). 1990.

[psws2015-2] PAGASA Modifies Public Storm Warning System Archived 2015-07-09 at the Wayback Machine.. Websityo kan PAGASA. Pigbukasan 9 Hunyo 2015.

[1]

[2]