Atomo

An atomo (Ingles: atom) iyo an pinakasadit na yunit nin ordinaryong materya na minabilog sa sarong elementong kimikal. An lambang solido, likido, gas, asin plasma iyo pigbibilog nin neutral o pig-iyonisang mga atomo. An mga atomo iyo saraditon na maray, asin tipikal na yaon sa 100 pikometro an laba. Saditon sinda na sa paghula kan saindang kaugalian sa paagi nin klasikal na pisika —kun sain halimbawa, sinda iyo mga bolang pang-tennis—iyo bakong posible huli sa epektong quantum.

Atomo
Sarong ilustrasyon nin atomong elyo, na nagdedepiktar sa nukleyus (kulay rosas) asin an electron cloud distribution (kulay itom). An nukleyus (ibabaw-tuo) sa elyo-4 iyo sa reyalidad bolang simetriko asin may pagkaparehas sa electon cloud, alagad para sa mas komplikadong nukleyi dae ini pirming nangyayari. An itom na linya iyo sarong angstrom (10−10 m o 100 pm).
Klasipikasyon
Pinakasadit na nabibistong dibisyon nin sarong elementong kimikal
Karakter
Rango nin kagabatan	1.67×10−27 hasta 4.52×10−25 kg
Elektrikong kargo	mayo (neutral), o kargo nin ion
Rango nin diyametro	62 pm (He) hasta 520 pm (Cs)
Komposisyon	Mga elektron sagkod sarong kompaktong nukleyus nin mga proton asin neutron

An kada atomo iyo pigbibilog nin sarong nukleyus sagkod saro o mas dakol na mga elektron na nakapalibot sa nukleyus. An nukleyus iyo igwang saro o mas dakol na mga proton asin mga neutron. An kasarosarong atomo na mayo nin neutron iyo an pinakabistong baryente nin idrohino. Mas halangkaw sa 99.94% nin sarong atomong gabat an yayaon sa nukleyus. An mga proton iyo igwang positibong elektriko na kargo, an elektron igwang negatibong elektriko na kargo, asin an neutron mayo kaini. Kun an numero nin mga proton asin elektron iyo parehas, an atomo iyo may elektrisidad na neutral. Kun an atomo iyo may mas halangkaw o mas dikit na elektron kaysa sa proton, an atomo igwa nin kabilugang negatibo o positibong kargo – na inaapod na mga ion.

An mga elektron nin sarong atomo iyo napaparani sa mga proton sa sarong atomikong nukleyus sa paagi nin elektromagnetikong pwersa. An mga proton sagkod neutron sa nukleyus iyo nagraranihan huli sa nukleyar na pwersa. An pwersang ini iyo harus mas makusog kaysa sa elektomagnetikong pwersa na minasuway sa kada mga positibong kargo na proton. Sa irarom nin mga arug kaining sirkumstansya, an nagpapasuway na elektromagnetikong pwersa iyo nagigin mas makusog kaysa sa nukleyar na pwersa. Sa kasong ini, an nukleyus nagsusuruwayan asin nagwawalat nin mangiba-ibang mga elemento. Ini iyo sarong porma nin pagkalapang nukleyar.

An numero nin mga proton sa nukleyus iyo an atomikong bilang asin pigtatawan kaini nin depinisyon kun sain an elementong kimikal iyo nabibilang. Halimbawa, an maski arin na atomo na igwang 29 na proton iyo tanso. An numero nin mga neutron iyo nagtatao nin depinisyon sa isotopo kan sarong elemento. An mga atomo iyo pupuwede makisugpon sa saro mas dakul na mga atomo sa paagi nin sugpong kimikal ngarig makabilog nin kompuwestong kimikal arug nin mga molekula o kristal. An abilidad kan mga atomo na makisugpon o makisuway iyo responsable sa harus nin mga pagbabagong pisikal na maoobserbahan sa kapalibotan. An kimika iyo an displina na minaadal sa mga pagbabagong ini.