İmmanuel Kant
İmmanuel Kant (22 aprel 1724 – 12 fevral 1804) – Prussiya (alman) filosofu. Nəzərə almaq lazımdır ki, alman dilinin mürəkkəbliyi səbəbindən İmmanuel Kantın əsərlərində onun dəyərli fikirlərinin "gizləndiyi" cümlələr əslində uzun və qarışıqdır, həmin fikirləri aşkar etmək üçün cümlələri hörgü kimi açmaq lazım gələ bilər.
| İmmanuel Kant | |||
 | |||
| Doğum tarixi | 22 aprel 1724 | ||
| Doğum yeri | Köniqsberq | ||
| Vəfat tarixi | 12 fevral 1804 | ||
| Vəfat yeri | Köniqsberq | ||
| Dəfn yeri | Köniqsberq kafedralı | ||
| |||
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
A
redaktə- Axmaqlar öyrənmir, müdriklərə öyrədilməyə ehtiyac yoxdur, məktəb orta adamlar üçündür.
- Axmaqlıq dərmanı olmayan qüsurdur.
- Ağıl heç nə düşünə bilməz, hisslər isə heç nə düşünə bilməz. Yalnız onların birləşməsindən bilik yarana bilər.
- Ağıl ümuminin xüsusi ilə əlaqəsini görmək bacarığıdır.[1]
- Ağlabatan suallar vermək bacarığı artıq zəka və idrakın vacib və zəruri əlamətidir.
- Ağlımda maraq, şübhə və hörmət oyandıran iki şey var: Üzərimdə ulduz kimi parıldayan cənnət və içimdəki əxlaq qanunu.
- Ağlımın bütün maraqları, həm spekulyativ, həm də praktiki üç sualda birləşir: 1. Mən nə bilə bilərəm? 2. Mən nə etməliyəm? 3. Mən nəyə ümid edə bilərəm?
- Ailə həyatı ilə birləşən cütlük bir növ vahid mənəvi şəxsiyyətə çevrilməlidir.
- Amma bir nəfərin sağlığında belə ictimaiyyət qarşısında şübhə doğurmayan daimi bir dini qurumda birləşmək və bununla da bəşəriyyətin təkmilləşməyə doğru irəliləməsində bir zaman kəsiyini nəticəsiz etmək, beləliklə də zərərə işləmək. nəsildən — bu qəti qadağandır. İnsan özü üçün (və yalnız qısa müddətə) maariflənməni bilməli olduğu şeydə təxirə sala bilər, lakin nəsil üçün ondan imtina etmək bəşəriyyətin hüquqlarını pozmaq və tapdalamaqdır.
- Allahla danışmaq istəyi absurddur . Biz başa düşmədiyimiz biri ilə danışa bilmərik — və biz Allahı dərk edə bilmərik; biz yalnız Ona inana bilərik. Beləliklə, duanın istifadəsi yalnız subyektivdir.
- Allahın iradəsi yalnız xoşbəxt olmağımız deyil, özümüzü xoşbəxt etməkdir.
- Aydınlanma adamın öz ağıını istifadə etməyə cürət etməsidir.
- Azad iradə bütün əxlaq qanunlarının və onların nəzərdə tutduğu vəzifələrin unikal prinsipidir.
B
redaktə- Başqalarına öz məqsədlərinizə çatmaq üçün vasitə kimi yanaşmayın.
- Başqalarının etdiyi xətalara görə qəzəbləndikdə, onları yox, özümüzü cəzalandırmış oluruq.[2]
- Bədən məbəddir.
- Bədii gözəllik gözəl bir şeyi təmsil etməkdən ibarət deyil, bir şeyin gözəl təsvirindən ibarətdir.
- Bəşəriyyətin əyri ağacından heç vaxt düz bir şey düzəldilməyib.
- Bəşəriyyətin təkmilləşməsinin böyük sirri məhz təhsil problemindədir.
- Bəzi yanlış fikirlər var ki, onları təkzib etmək mümkün deyil. Aldanmış zehnə onu işıqlandıracaq bilikləri çatdırmaq lazımdır. Sonra xəyallar öz-özünə yox olacaq.
- Bilmək irəlini görmək, irəlini görə bilmək isə güclü olmaq deməkdir.
- Bilməyə cəsarət et! Zəkanızdan istifadə etmək üçün cəsarətli olun.
- Bir az səbr edin; böhtanlar uzunömürlü deyil. Həqiqət zamanın övladıdır; O, səni haqlı çıxarmaq üçün görünəcək.
- Biz Allahın varlığını sübut edə bilmərik.
- Biz insanların qəlbini, heyvalarla rəftarına görə öyrənə bilərik.
- Bizim bütün biliklərimiz hisslərlə başlayır, sonra dərkə doğru gedir və ağılla bitir. Ağıldan yüksək heç nə yoxdur.
- Bizlər sirlərlə dolu bir kainatda bir yuxunun yuxusunu görməkdəyik. Gerçəkdə bildiyimiz heç bir şey yoxdur. Bildiyimizi sandığımız şey yalnız hadisələrdir. O hadisələr ki, bilmədiyimiz bir varlıqla əsla bilməyəcəyimiz bir varlığın bir-birlərinə olan əlaqəsindən doğulmuşdur.
- Böcək olmağı qəbul edənlər, ayaqlar altında qalıb əzilməkdən şikayətlənməməlidir.
- Böyük insanlar üçün hörmət həmişə böyük sevgidən əvvəl gəlir.
- Bu dünyada təzəcə yaşamağa başlamış uşaqların o dünyadan danışmaqdan daha pozğun nə ola bilər?
- Bütün sahib olduğumuz məlumatın təcrübə ilə başladığına şübhə yoxdur.
- Bütün yaxşı kitabları oxumaq keçmiş əsrlərin ən yaxşı beyinləri ilə söhbət etmək kimidir.
Ç
redaktə- Çox sevən insan istər-istəməz sevgi mövzusuna qarşı kor olur, baxmayaraq ki, adətən gözlərinin işığı toydan səkkiz gün sonra ona qayıdır.
D
redaktə- Demokratiya mütləq despotizmi təşkil edir , çünki o, ümumi iradəyə zidd bir icra hakimiyyəti qurur. Hər kəsin fikri fərqli ola bilənin əleyhinə qərar vermək mümkün olduğu üçün hər kəsin iradəsi hər kəsin iradəsi deyil, ziddiyyətli və azadlığa müxalifdir.
- Daha yaxından baxın Kiçik də gözəl ola bilər.
- Dahilik elə işlər görməkdir ki, onları başqalarından öyrənmək və başqalarına öyrətmək mümkün deyil.[3]
- Din Allahın buyurduqlarını həyata keçirmək üçün bir vasitədir.
- Din bir, inamlar isə müxtəlifdir.
- Din bütün vəzifələrimizi ilahi əmrlər kimi tanımaqdır.
- Doqmanın ölümü əxlaqın doğulmasıdır.
- Dostluq — üzvlərini özümüz seçdiyimiz bir ailədir.
- Döyüş xalqların heyvanca var olma vəziyyətidir; barış isə insanca var oluş vəziyyətidir.
- Dünya nizamı özünün ölçüyəgəlməz möhtəşəmliyi, hər yerdən parlayan sonsuz rəngarəngliyi və gözəlliyi ilə bizi səssiz təəccübə gətirir. Əbədi və ciddi nizama müvafiq olaraq vahid ümumi qanundan necə gözəlliklərin, necə möhtəşəmliyin çıxdığını görəndə isə ağıl bir başqa cür heyrətlənir.[3]
- Dünyada iki çətin şey var — təhsil vermək və idarə etmək.
- Dünyadakı bütün yaxşı şeylər yalnız təhsillə ortaya çıxır.
- Düşüncələr məzmunsuz boşdur, ideyasız instinktlər kordur.
- Düşünmək — öz-özünlə danışmaq, özün-özünü eşitmək deməkdir…[3]
- Düşünməyə cəsarət et.
E
redaktə- Elə davran ki, davranışların prinsip halına gəlsin.
- Elm Allahın mövcud olmadığını sübut edə bilməz.
- Elm mütəşəkkil bilikdir. Hikmət mütəşəkkil həyatdır.
- Elm yalnız ona riyaziyyat daxil olduğuna görə elmdir.
- Elmin qapısı üzərində yazılıb:imanın yoxsa qapını açma.
- Etiraf etmək lazımdır ki, mənəvi cəhətdən əzəmətli xalqları sıxışdıran ən böyük bədbəxtliklər müharibə ucbatından yaranır, indiki və ya əvvəlki deyil, heç vaxt zəifləməyən və hətta gələcək müharibəyə hazırlığın daim artması səbəbindən. Buna dövlətin bütün qüvvələri, mədəniyyətinin bütün bəhrələri sərf olunur ki, bu da sonuncunu daha da zənginləşdirmək üçün istifadə oluna bilərdi; azadlıq hər yerdə çox ciddi şəkildə zədələnir və dövlətin ayrı-ayrı üzvlərinə qarşı ana qayğısı amansızcasına sərt tələblərə çevrilir, lakin bu, xarici təhlükəsizlik narahatlığı ilə əsaslandırılır.
- Evli qadın azad olur, kişi isə azadlığını itirir.
Ə
redaktə- Ədalət olmayan yerdə insan həyatı heç nədir.
- Ədalət sayılmayanda insanların həyatını dəyərli edə biləcək heç nə qalmır.
- Ədalət yox olanda insanların həyatına dəyər verə biləcək heç nə qalmır.
- Əgər insan Allahın iradəsinə tabedirsə, onda o, təbiətlə həmahəngdir.[3]
- Əgər kimsə bütləşdirilirsə və göylərə qaldırılırsa, onda digər adamlar arasında fərq itir, çünki yeganə meyar həmin bütə pərəstiş dərəcəsi olur.[3]
- Əgər nə vaxtsa daha yüksək səviyyəli bir varlıq bizim tərbiyəmizi ələ keçirsəydi, o zaman həqiqətən də insandan nə çıxa biləcəyini görərdilər.
- Əgər uşağı pisliyə görə cəzalandırsanız, yaxşılığa görə mükafatlandırsanız, o, mənfəət üçün yaxşılıq edər.
- Əxlaq insanın xarakterində olmalıdır.[3]
- Əxlaq özümüzü necə xoşbəxt edə biləcəyimiz haqqında deyil, özümüzü xoşbəxtliyə necə layiq edə biləcəyimiz haqqında təlimdir.
- Əxlaq təkcə xeyirxah amallar deyil, həm də xeyirxah niyyətlər fəlsəfəsidir.
- Əxlaqi rəftardan başqa, insanın Allah dərgahına rəğbət bəsləmək üçün edə biləcəyini düşündüyü hər şey mövhumat və dini axmaqlıqdır.
- Əxlaqi vicdanı olmayan din xurafat kimidir.
- Əxlaqın məna kəsb etməsi üçün əxlaqın əsasını mükəmməl yaxşı və ədalətli bir varlıq kimi qəbul etməliyik.
- Ən böyük insan axtarışı insan olmaq üçün nə etməli olduğunu bilməkdir.
- Əsl sevinc zəhmətdən sonrakı istirahətdir.
F
redaktə- Fərd ölməyə məhkumdur, bəşər övladı — olümsüzdür.[3]
- Fəlsəfə məhz onun hüdudlarını bilməklə mövcuddur.
- Fəlsəfənin işi qadağalar qoymaqdan ibarət deyil. Fəlsənin məqsədi ortaq ağlın təlqin etdiklərini həll etməkdən ibarətdir.
- Fikirləri yox, fikirləşməyi öyrənmək lazımdır.[3]
- Filosof ağılın sənətkarı deyil, insan təfəkkürünün qanunvericisi, idealların müəllimidir.
G
redaktə- Gənclərin hissləri çoxdur, zövqü isə azdır.
- Gənclik zamanı günlər qısa, illər uzun, qocalıq zamanı isə günlər uzun, illər qısa olur.
- Gözəl yalnız zövqə aid olan bir şeydir.
- Gözəllik anlayışlar olmadan hamını cəlb edən şeydir.
- Gözəllik əxlaqi xeyirin rəmzidir.[3]
- Gözəllik məqsədsiz məqsədəuyğunluq formasıdır.
- Güc istər-istəməz ağılı korlayır.
- Güclü insan zəif insana qalib gələ bilər, amma unutmamalıdır ki, hər zaman ondan da güclü bir insan var.
H
redaktə- Heyvanlara qarşı amansız olan, insanlarla rəftarında da sərt olur. İnsanın ürəyini heyvanlarla rəftarı ilə qiymətləndirə bilərik.
- Həmişə fəzilətdən danışan pozğundur.
- Hər bir hərəkətinizin bütün insanlar üçün sanki qanun olacağı kimi davranın.[4]
- Hər qorxaq yalançıdır, amma əksinə deyil.
- Hər nə qədər inanmasam da Tanrının varlığını qəbul etmək lazımdır.
- Hər təbiət elmində riyaziyyat qədər həqiqət var.
- Həyat sevgisi həqiqəti sevmək deməkdir.
- Həyatın müxtəlif çətinliklərinə qarşı bu üç şey hədiyyə edilmişdir: ümid, yuxu və gülmək.
- Həyatınızı elə yaşayın ki, sanki hər bir hərəkətiniz universal qanuna çevriləcək.
- Həyəcan korluqdursa, ehtiras bütün müalicə vasitələrini rədd edən bir xəstəlikdir. Bu, mənəvi islah etməyə imkan verməyən bir sehrdir.
- Hörmət istəsək də, istəməsək də ləyaqətdən imtina edə bilməyəcəyimiz bir xəracdır; biz bunu təzahür etdirməyə bilərik, amma daxilən bunu hiss etməyə bilmirik.
- Hörmət olmadan əsl sevgi yoxdur.
- Hiyləgərlik çox məhdud insanların düşüncə tərzidir və göründüyü ağıldan çox fərqlidir.
- Hüquqa görə vətəndaşa ayrılmaz şəkildə aid olan üç hüquqi atribut var. Bunlar:
- Hər bir vətəndaşın razılıq və ya razılıq verdiyi qanundan başqa heç bir qanuna tabe olmamaq hüququ kimi konstitusiya azadlığı;
- Vətəndaş bərabərliyi, vətəndaşın özünə münasibətdə xalq arasında heç kəsi üstün saymamaq hüququ kimi…; və
- Siyasi müstəqillik, cəmiyyətdə mövcudluğunu və davamını başqasının ixtiyari iradəsinə deyil, birliyin üzvü kimi öz hüquq və səlahiyyətlərinə borclu olmaq hüququ kimi.
X
redaktə- Xarakter prinsipial olmaq bacarığından ibarətdir.
- Xarakter – prinsiplərlə hərəkət etməyi bacarmaqdır.[5]
- Xeyirxahlıq bir vəzifədir. Bunu tez-tez yerinə yetirən və xeyirxah məqsədinin uğur qazandığını görən, nəhayət, fayda verdiyini həqiqətən sevməyə gəlir. Buna görə də "Qonşunu özün kimi sev" deyildikdə, bu, "Hər şeydən əvvəl sev və sevgi ilə (sonrası) ona yaxşılıq et" demək deyil; lakin: "Qonşuna yaxşılıq et ki, bu xeyirxahlıq səndə insan sevgisi yaradacaq.
- Xoşbəxtlik ağılın deyil, təxəyyülün idealıdır.
- Xoşbəxtlik ideal səbəb deyil, düşünülmüşdür.
- Xoşbəxtliyin qaydaları: ediləcək bir şey, seviləcək bir şey, ümid ediləcək bir şey.
İ
redaktə- İdeya, ciddi şəkildə desək, müəyyən bir ağıl anlayışı deməkdir və ideal bir ideyaya adekvat olan vahid bir varlığın ideyasıdır.
- İdrak məxluqda elə bir qabiliyyətdir ki, özünün bütün qüvvələrinin tətbiqinin qaydaları və məqsədlərini təbii instinktlərdən daha uzağa genişləndirir və öz imkanlarına sərhəd tanımır.
- İnanc fikir və bilik arasında vasitəçidir.
- İnanca yer vermək üçün məlumatı bir kənara qoydum.
- İncil sivilizasiyamızın yarandığı mənbədir.
- İnsan ağlını rədd edə bilmədiyi, lakin həll edə bilməyəcəyi suallar var.
- İnsan azaddır, o zaman başqasına deyil, qanuna tabe olmalıdır.
- İnsan əhliləşdirilmiş heyvan kimi sürünün deyil, pətəkdəki arılar kimi komanda işinin bir hissəsi olmalıdır.
- İnsan iki dünyanın övladıdır.[3]
- İnsan ilk dəfə "mən" dediyi gündən sevimli nəfsini lazım olan yerdə önə çıxarır, eqoizmi qarşısıalınmaz şəkildə irəliyə can atır.
- İnsan intizamlı olmalıdır, çünki o, təbiətcə xam və vəhşidir.
- İnsan nadir hallarda işıqda qaranlıq, xoşbəxtlikdə bəla haqqında, razılıq içində iztirab haqqında düşünür və əksinə, həmişə qaranlıqda işıq, bəlada xoşbəxtlik, yoxsulluqda firavanlıq haqqında düşünür.
- İnsan öz yaxın ətrafından, digər insanlardan hətta zəhləsi də getsə, onlarsız yaşaya bilməz.[3]
- İnsan özünü qurd edirsə, tapdalananda şikayət etməməlidir.
- İnsanı heyrətləndirən və heyran edən iki şey var ki, bunlardan biri başımızın üstündəki ulduzlu səma, o biri isə daxilimizdəki əxlaqi qanundur.[3]
- İnsanın anlaşılmazlıqdan qaynaqlanan pisliklərə qəzəblənməsinə ehtiyac yoxdur, o, onlara xor baxa bilər.
- İnsanın daxilində hiss etdiyi məhkəmə onun vicdanıdır
- İnsanlar işığı görməz, işıqla görər.
- İnsanlığa həmişə məqsəd kimi yanaşın , heç vaxt bir vasitə kimi davranmayın.
- İntihar Allah qadağan etdiyi üçün iyrənc deyil, iyrənc olduğu üçün Allah onu haram edir.
- İstənilən insan biliyi intuisiya ilə başlayır, anlayışlara keçir və ideyalarla bitir.
- İş həyatdan zövq almağın ən yaxşı üsuludur.[3]
- İşıqlanma, insanın ağılını özünün istifadə etməyə başlamasıdır.
K
redaktə- Kəbin həyatında birləşmiş cütlük sanki vahid əxlaqi şəxsiyyət yaratmalıdır.
- Kişi sevəndə qısqanır; qadın hətta sevməyəndə də qısqanır, çünki, onun digər qadınlar tərəfindən ələ keçirilən pərəstişkarları onun pərəstişkarları dairəsindən çıxır.
Q
redaktə- Qadının cəsarəti öz namusuna və sevgisinə görə şərə qalib gəlməkdə səbirli olması, kişidə isə şəri yox etmək üçün israrlı və qısqanc bir istəkdir.
- Qanun vermək səlahiyyəti yalnız dahiyə verilir.
- Qanunda insan başqalarının hüquqlarını pozduqda günahkar sayılır. Etikada o, yalnız bunu düşündüyü halda günahkardır.
- Qəzəb anında təyin edilən cəza heç bir səmərə vermir.
M
redaktə- Maarifçilik insanın öz üzərinə götürdüyü himayədən azad olmasıdır. Qəyyumluq insanın öz idrakından başqasının göstərişi olmadan istifadə edə bilməməsidir. Səbəb ağılsızlıqda deyil, başqasının göstərişi olmadan ondan istifadə etmək üçün qətiyyət və cəsarətin olmamasında olduqda, bu vəsiyyətçilik öz üzərinə düşür. Sapere aude! "Öz ağlından istifadə etmək üçün cəsarət et!"- maarifləndirmənin şüarı budur.
- Məcburi yalana güzəştə getmək olar, lakin ona haqq qazandırmaq olmaz.
- Mədəni ağıl ləzzət və səadət dalınca getdikcə, insan həqiqi məmnunluqdan bir o qədər uzaqlaşır.
- Məhəbbət ehtirası və ya həddindən artıq ambisiya müdrik insanları axmaq edib.
- Məlumat təcrübəylə başlar amma təcrübədən doğulmaz.
- Mənə elə gəlir ki, hər bir ər yaxşı yeməksiz musiqidənsə musiqisiz yaxşı yeməyi üstün tutur.
- Mənə maddə ver, mən də sənə dünyanın ondan necə əmələ gəlməsini göstərim.
- Mənəviyyat bizə xoşbəxt olmağı deyil, xoşbəxtliyə necə nail olmağı öyrədir.
- Mərdliyin üç əlaməti var: sözünün üstündə durmaq, boş yerə lovğalanmamaq və sorğu-sualsız əfv etmək.
- Mərifət insanın özünün günahkar olduğu yetkinlikdən uzaqlaşmasıdır. Yetkinlik insanın öz ağlını başqalarının göstərişi olmadan istifadə edə bilməməsidir. Yetkinlikdə günah var, əgər onun səbəbi ağıl yox, qərar və qərarın olmamasıdırsa, başqalarının göstərişi olmadan istifadə etmək cəsarətidir.
- Məzmunsuz düşüncələr boşdur, anlayışsız intuisiyalar kordur.
- Musiqi duyğuların dilidir.
- Müdrik insan fikrini dəyişə bilər; axmaq — heç vaxt.
- Müharibə pisdir, çünki öldürməkdən daha çox pis insan yaradır.
- Müharibənin özü üçün heç bir xüsusi həvəsləndirməyə ehtiyac yoxdur: görünür, bu, insan təbiətinə aşılanır və hətta nəcib bir şey hesab olunur, insanı qazanc susuzluğu ilə deyil, ambisiya ilə aparır; bu ona gətirib çıxarır ki, hərbi şücaət nəinki müharibə zamanı (doğrudur), həm də müharibənin səbəbi kimi (Amerika vəhşiləri, eləcə də cəngavərlik dövründə avropalılar arasında) böyük əhəmiyyət kəsb edir. və çox vaxt müharibə yalnız bu şücaəti göstərmək üçün açılır; buna görə də daxili ləyaqət müharibənin özündə görünür, belə ki, hətta filosoflar da müharibəni bəşər övladını ucaldan bir şey kimi tərifləyir, yunanların məşhur kəlamını unudurlar: Müharibə pisdir, çünki onları məhv etməkdən daha çox pis insanlar yaradır
- Mütləq məna kəsb etməyən iki şey, biri musiqi, digəri isə yumordur.
N
redaktə- Naşükürlük əclaflığın özüdür.
- Nazlı qadın qadınlıq sərhədini pozur, kobud inadkar sifət isə kişiliyin sərhəddini pozur.
- Nə qədər çox məşğul olsaq, bir o qədər güclü hiss edirik, bir o qədər çox yaşayırıq, həyatdan bir o qədər də xəbərdar oluruq.
- Nəzəriyyəsiz təcrübə kordur, təcrübəsiz nəzəriyyə isə sadəcə intellektual oyundur.
Ö
redaktə- Ömürlərinin uzadılmasına əhəmiyyət vermədikləri zaman ən uzun yaşayırlar.
- Öz ağlınızdan istifadə etmək üçün cəsarətli olun.
- Özünü soxulcana çevirən, sonradan adamlar onun üstünə bassa şikayət edə bilməz.
S
redaktə- Səmimi olmağı vəd edə bilərəm; tərəfsiz olmağı əsla.
- Sivilizasiya azadlığa doğru dərk olunan hərəkətdir.
- Sual versəniz ki, biz indi işıqlı bir dövrdə yaşayırıq, o zaman cavab belə olacaq: yox, amma biz maarif dövründə yaşayırıq.
- Sürətlə öz siyasi süqutuna yaxınlaşan xalqın taleyini yalnız dahi şəxs dəyişə bilər.
Ş
redaktə- Şeir insan duyğularının zahirə təzahürünü təmin edən bir yoldur.
- Şərəf üçün böyük həvəs qədim zamanlardan bəri bir çox müdrikləri axmaqlara çevirmişdir.
- Şərin də öz qəhrəmanları var. Əməlsiz fikir bir xəstəlikdir.
- Şübhəsiz ki, bütün biliklərimiz təcrübədən başlayır.
- Şübhəsiz və saf sevinclərdən biri də işdən sonra istirahət etməkdir.
T
redaktə- Tanrı zahiri varlıq deyil, içimizdə yaşayan əxlaqi əlaqədir.
- Tarix inkişafın başlıca amili, tərəqqini təmin edən ziddiyyətlərdir. İnsan həyatı üçün zəruri olan bütün dəyərləri qazanmaq insanın özünün xüsusi işidir.
- Tarix insanın zehnini tam inkişaf etdirməsi üçün lazımdır . Bir insan ömür boyu buna qadir deyil.
- Təbiət qanunlarının öyrənilməsi — elm adlanır.
- Təbii sadəliyə malik bir insanın qəddar olmaq üçün şirnikləndiriciləri azdır.
- Təcrübə başa düşülən qavrayışdır.
- Təfəkkür öz qanunlarını təbiətdən almır, onları təbiətə şamil edir.[3]
- Təhsil elə bir sənətdir ki, onun tətbiqi bir çox nəsillər tərəfindən təkmilləşdirilməlidir.
U
redaktə- Uşaqlar bu gün üçün deyil, gələcək üçün, bəşər övladının ən yaxşı vəziyyəti üçün tərbiyə edilməlidir.
- Uşaqları öyrədərkən vacib bir məsələyə diqqət etmək lazımdır: elmlər uşaqların yaşına uyğun olmalıdır; əks təqdirdə — onların ruhlarında təkəbbürlük toxumu səpilər.
- Uşaqlarınıza ən dəyərli töhfəniz ağıldır, qalanını özləri də əldə eləyə bilərlər.[3]
Ü
redaktə- Üzündəki şən ifadə tədricən daxili aləmdə əks olunur.
V
redaktə- Vərdişləriniz nə qədər çox olsa, azadlığınız da bir o qədər az olar.[3]
- Vəzifə qanunlara hörmətlə hərəkət etmək zərurətidir.
- Vəzifə! Uca, əzəmətli sözsən… İnsanı özündən yuxarı qaldıran da məhz budur.
- Volter deyirdi ki, "bizə həyatın çoxsaylı çətinliklərini tarazlaşdırmaq üçün iki şey verdi: ümid və yuxu". Gülüşünü əlavə etməli idi
Y
redaktə- Yalan danışmaq pis şeydir; yalanla pislik birləşərsə, fəlakət olar.[6]
- Yalan insanın alçaldılması və sanki insanlıq ləyaqətinin məhv edilməsidir.
- Yalanın ən böyük düşməni həqiqətdir.
- Yalnız bir həqiqi din var, lakin imanın bir çox növü ola bilər.
- Yalnız kişi və qadın arasında əsl dostluq ola bilər, çünki bu yeganə bağlılıqdırki, aralarında paxıllıq və rəqabət yoxdur.
- Yalnız özünü tanıma cəhənnəminə enmək möminliyə yol aça bilər.
- Yaşadığım müddətdə xoşbəxt yaşamaq lazım deyil; amma lazımdır ki, mən yaşadığım müddətcə namuslu yaşayım.
- Yer kürəsinin xalqlarının daha dar və ya daha geniş icması indiyə qədər inkişaf etdiyi üçün bir yerdə hüquqların pozulması bütün dünyada hiss olunduğu üçün kosmopolit hüquq ideyası fantastik, yüksək səviyyəli və ya şişirdilmiş bir anlayış deyil. O, ümumən bəşəriyyətin ictimai hüquqları və bununla da əbədi sülhün reallaşması üçün zəruri olan mülki və beynəlxalq hüququn yazılmamış məcəlləsini tamamlayır.
Z
redaktə- Zaman, səssiz bir mişardır.
İstinadlar
redaktə- ↑ Aforizmlər və hikmətli sözlər. Bakı, 2005, səh.32
- ↑ Ağıla və qəlbə işıq saçan sözlər. Bakı, 2014. səh.380
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 Xəlilov, Səlahəddin (2012). Aforizmlər: seçilmişlərdən seçilmişlər.. Bakı: Çaşıoğlu. p. 560. https://www.felsefedunyasi.org/files/254_2rx4ze1lzc.pdf.
- ↑ Brayan Treysi. Bəhanələrə yox! daxili intizamın gücü. Bakı, 2013.səh.47
- ↑ Ziyəddin Məhərrəmov. "Bir bahar küləyi", Bakı, "Nurlan", 2012.
- ↑ Buludxan Xəlilov. Dil-söz çələngi. Bakı, "Elm-təhsil" nəşriyyatı, 2012,