LTE

Long-term evolution (LTE, azərb. uzunmüddətli təkamül‎) — telekommunikasiyada GSM/EDGE və UMTS/HSPA standartlarına əsaslanan mobil cihazlar və məlumat terminalları üçün simsiz genişzolaqlı rabitə standartı. Fərqli radio interfeysi və əsas şəbəkə təkmilləşdirmələrindən istifadə etməklə bu standartların tutum və sürətini yaxşılaşdırır.^[1][2] LTE həm GSM/UMTS şəbəkələri, həm də CDMA2000 şəbəkələri olan operatorlar üçün təkmilləşdirmə yoludur. LTE tezlikləri və diapazonları ölkədən ölkəyə fərqli olduğuna görə onun dəstəkləndiyi bütün ölkələrdə yalnız çoxzolaqlı telefonlar LTE-dən istifadə edə bilər.

Aşağıda 2019-cu ilin fevral və mart aylarında OpenSignal.com tərəfindən ölçülən 4G LTE əhatə dairəsinə görə ilk 10 ölkənin siyahısı verilmişdir.^[3][4]

Rütbə	Ölkə	Penetrasiya
1	Cənubi Koreya	97,5%
2	Yaponiya	96,3%
3	Norveç	95,5%
4	Honkonq	94,1%
5	ABŞ	93.0%
6	Niderland	92,8%
7	Tayvan	92,8%
8	Macarıstan	91,4%
9	İsveç	91,1%
10	Hindistan	90,9%

LTE standartı bir sıra müxtəlif diapazonları əhatə edir, onların hər biri həm tezlik, həm də diapazon nömrəsi ilə təyin olunur:

• Şimali Amerika – 600, 700, 850, 1700, 1900, 2300, 2500, 2600, 3500, 5000 MHz (bands 2, 4, 5, 7, 12, 13, 14, 17, 25, 26, 28, 29, 30, 38, 40, 41, 42, 43, 46, 48, 66, 71)
• Mərkəzi Amerika, Cənubi Amerika və Karib hövzəsi – 600, 700, 800, 850, 900, 1700, 1800, 1900, 2100, 2300, 2500, 2600, 3500, 5000 MHz (bands 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 12, 13, 14, 17, 20, 25, 26, 28, 29, 38, 40, 41, 42, 43, 46, 48, 66, 71)
• Avropa  – 450, 700, 800, 900, 1500, 1800, 2100, 2300, 2600, 3500, 3700 MHz (bands 1, 3, 7, 8, 20, 22, 28, 31, 32, 38, 40, 42, 43)^[5][6]
• Asiya  – 450, 700, 800, 850, 900, 1500, 1800, 1900, 2100, 2300, 2500, 2600, 3500 MHz (bands 1, 3, 5, 7, 8, 11, 18, 19, 20, 21, 26, 28, 31, 38, 39, 40, 41, 42)^[7]
• Afrika  – 700, 800, 850, 900, 1800, 2100, 2500, 2600 MHz (bands 1, 3, 5, 7, 8, 20, 28, 41)^{[mənbə göstərin]}
• Okeaniya (Avstraliya^[8][9] və Yeni Zelandiya^[10]) – 700, 850, 900, 1800, 2100, 2300, 2600 MHz (bands 1, 3, 5, 7, 8, 28, 40)

Nəticədə bir ölkənin telefonları digər ölkələrdə işləməyə bilər. İstifadəçilərə beynəlxalq rouminq üçün çox diapazonlu telefon lazımdır.

Avropa Telekommunikasiya Standartları İnstitutunun (ETSI) əqli mülkiyyət hüquqları (IPR) verilənlər bazasına əsasən, 2012-ci ilin mart ayına olan məlumata görə, 50-yə yaxın şirkət LTE standartını əhatə edən əsas patentlərə malik olduğunu bəyan etmişdir.^[11] Bununla belə, ETSI bəyannamələrin düzgünlüyünə dair heç bir araşdırma aparmışdır.^[11] Belə ki, "əsas LTE patentlərinin hər hansı təhlili ETSI bəyannamələrindən daha çoxunu nəzərə almalıdır".^[12] Müstəqil araşdırmalar göstərmişdir ki, telefon istehsalçılarından əldə edilən bütün gəlirlərin təxminən 3,3–5 faizi standart əsas patentlərə xərclənir. Bu, çarpaz lisenziyalaşdırma kimi aşağı tarifli lisenziya müqavilələrinə görə birləşmiş dərc edilmiş tariflərdən azdır.^[13][14][15]

• 4G-LTE filtri
• Simsiz məlumat standartlarının müqayisəsi
• E-UTRA
• HSPA+
• Flat IP
• LTE-A
• LTE-A Pro
• LTE-U
• NB-IoT
• Şəbəkə simulyasiyası
• QCI
• Sistem arxitekturasının təkamülü
• VoLTE
• WiMAX
• 5G NR

• Agilent Technologies, LTE and the Evolution to 4G Wireless: Design and Measurement Challenges Arxivləşdirilib iyul 10, 2019, at the Wayback Machine, John Wiley & Sons, 2009 ISBN 978-0-470-68261-6
• Beaver, Paul, "What is TD-LTE?", RF&Microwave Designline, September 2011.
• E. Dahlman, H. Ekström, A. Furuskär, Y. Jading, J. Karlsson, M. Lundevall, and S. Parkvall, "The 3G Long-Term Evolution – Radio Interface Concepts and Performance Evaluation", IEEE Vehicular Technology Conference (VTC) 2006 Spring, Melbourne, Australia, may 2006
• Erik Dahlman, Stefan Parkvall, Johan Sköld, Per Beming, 3G Evolution – HSPA and LTE for Mobile Broadband, 2nd edition, Academic Press, 2008, ISBN 978-0-12-374538-5
• Erik Dahlman, Stefan Parkvall, Johan Sköld, 4G – LTE/LTE-Advanced for Mobile Broadband, Academic Press, 2011, ISBN 978-0-12-385489-6
• Sajal K. Das, John Wiley & Sons (April 2010): Mobile Handset Design, ISBN 978-0-470-82467-2.
• Sajal K. Das, John Wiley & Sons (April 2016): Mobile Terminal Receiver Design: LTE and LTE-Advanced, ISBN 978-1-1191-0730-9 .
• H. Ekström, A. Furuskär, J. Karlsson, M. Meyer, S. Parkvall, J. Torsner, and M. Wahlqvist, "Technical Solutions for the 3G Long-Term Evolution", IEEE Commun. Mag., vol. 44, no. 3, March 2006, pp. 38–45
• Mustafa Ergen, Mobile Broadband: Including WiMAX and LTE, Springer, NY, 2009
• K. Fazel and S. Kaiser, Multi-Carrier and Spread Spectrum Systems: From OFDM and MC-CDMA to LTE and WiMAX, 2nd Edition, John Wiley & Sons, 2008, ISBN 978-0-470-99821-2
• Dan Forsberg, Günther Horn, Wolf-Dietrich Moeller, Valtteri Niemi, LTE Security, Second Edition, John Wiley & Sons Ltd, Chichester 2013, ISBN 978-1-118-35558-9
• Borko Furht, Syed A. Ahson, Long Term Evolution: 3GPP LTE Radio and Cellular Technology, CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-7210-5
• Chris Johnson, LTE in BULLETS, CreateSpace, 2010, ISBN 978-1-4528-3464-1
• F. Khan, LTE for 4G Mobile Broadband – Air Interface Technologies and Performance, Cambridge University Press, 2009
• Guowang Miao, Jens Zander, Ki Won Sung, and Ben Slimane, Fundamentals of Mobile Data Networks, Cambridge University Press, 2016, ISBN 1107143217
• Stefania Sesia, Issam Toufik, and Matthew Baker, LTE – The UMTS Long Term Evolution: From Theory to Practice, Second Edition including Release 10 for LTE-Advanced, John Wiley & Sons, 2011, ISBN 978-0-470-66025-6
• Gautam Siwach, Amir Esmailpour, "LTE Security Potential Vulnerability and Algorithm Enhancements", IEEE Canadian Conference on Electrical and Computer Engineering (IEEE CCECE), Toronto, Canada, may 2014
• SeungJune Yi, SungDuck Chun, YoungDae lee, SungJun Park, SungHoon Jung, Radio Protocols for LTE and LTE-Advanced, Wiley, 2012, ISBN 978-1-118-18853-8
• Y. Zhou, Z. Lei and S. H. Wong, Evaluation of Mobility Performance in 3GPP Heterogeneous Networks 2014 IEEE 79th Vehicular Technology Conference (VTC Spring), Seoul, 2014, pp. 1–5.

• LTE homepage from the 3GPP website
• LTE Frequently Asked Questions
• A Simple Introduction to the LTE Downlink
• LTE-3GPP.info: online LTE messages decoder fully supporting Rel.14