Osmanlı imperiyası üçün mənbəyə bax

← Osmanlı imperiyası

Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Aşağıdakı səbəblərə görə bu səhifəni redaktə etmək hüququnuz yoxdur:

Bu səhifə yalnız qeydiyyatdan keçmiş istifadəçilər onu redaktə edə biləcək şəkildə yarım-mühafizə edilir.

Bu səhifə nə üçün mühafizə edilib?

Məqalələr hər kəs tərəfindən redaktə oluna bilər, bəzən məşhur səhifələrdə vandalizmin qarşısını almaq üçün yarım-mühafizə etmək lazımdır.
Mühafizə etmə səbəbi mühafizə etmə qeydlərində göstərilir. Mühafizə etmə qeydlərində müvafiq qeydlər olmadıqda, səhifənin mühafizədən sonra adı dəyişdirilmiş ola bilər.

Nə edə bilərəm?

Əgər istifadəçi hesabınız varsa, ilk olaraq daxil olun. Əgər istifadəçi hesabınız yoxdursa, birini yarada bilərsiniz; 4 gün və 10 redaktədən sonra, siz yarımmühafizəli səhifələrdə redaktə edə biləcəksiniz.
Digər istifadəçilərlə müzakirə aparın

Sizin IP-ünvanınız bütün Vikimedia Fondu vikilərində bloklanmış diapazon daxilindədir.
Blok ‪Hasley‬ tərəfindən tətbiq edilib. Göstərilən səbəb: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .
- Blokun başlaması: 16:21, 18 dekabr 2022
- Blokun bitməsi: 16:21, 18 dekabr 2025
Cari IP-ünvanınız: 62.210.136.28. Bloklanmış diapazon: 62.210.0.0/16. Zəhmət olmasa, yuxarıda göstərilən bütün məlumatları edəcəyiniz müraciətlərə daxil edin.
Səhvən bloklandığınızı düşünürsünüzsə, əlavə məlumat və təlimatları Açıq proksilərə yox qlobal siyasətində tapa bilərsiniz.
Əks halda bloku müzakirə etmək üçün Meta-Wiki-də sorğu göndərin. Siz həmçinin stüardlar VRT sorğu növbəsinə (stewards@wikimedia.org) yuxarıdakı bütün təfərrüatlar daxil olmaqla e-məktub göndərə bilərsiniz.

Siz bu səhifənin məzmununu görə və köçürə bilərsiniz.

=== Osmanlının sonu: Cümhuriyyətə keçid ===
1876-cı ildə [[Əbdüləziz|Əbduləziz]] taxtdan endirilərək, yerinə [[V Murad]] keçirildi. V Muradın ruhi xəstəlikləri vardı. 90 gün sonra onun da yerinə [[II Əbdülhəmid]] keçdi. Serbiya Osmanlı Dövlətinə qarşı müharibə elan etdi. Sonra [[Monteneqro]] da bu müharibədə Serbiyaya qatıldı. Osmanlı orduları, Abdülkərim Nadir Paşa və Muxtar Paşa ordusundakı, Serbiya və Qaradağ ordularını məğlub etdilər. Serb ordusu, Cərnayəvin istəyi ilə Prins Milanı kral elan edərək, döyüşə yenidən başladı. Osmanlı ordusu, Serbləri təkrar məğlub etdi. Osmanlı Dövləti, Rusiyanin istəyinə əsasən döyüşləri dayandırdı. 23 dekabr 1876-cı ildə İstanbulda konfrans başladı. Həmin gün, Osmanlı Dövləti I Məşrutiyət elan etdi. Konfrans bir qərar qəbul etmədən dağıldı. Sonra 1877–1878-ci illər Osmanlı Rus döyüşü başladı. Döyüşlər, Balkanlarda və Anadolu cəbhəsində aparılırdı. Ruslar, Ayastefanos və [[Ərzurum]]a qədər irəlilədilər.

Öncə [[San-Stefano sülh müqaviləsi|San-Stefano]] (Yaşılköy), sonra da [[Berlin müqaviləsi (1878)|Berlin Anlaşmaları]] imzalandı. Abdülhəmid, Məclis-i Məbusani dağıdaraq idarəçiliyi əlinə aldı. Berlin Konqresi başlamamışdan öncə də İngiltərə Kipri işğal etdi. Avstriya Bosniya-Hersoqovinanı, Fransa Tunisi, İngiltərə də Misiri aldı. Cənubi Rumeli əyaləti də Bolgarıstana qatıldı (1885). Albay Bassos Ordusunda 10.000 yunan, Giridə hücuma keçdi. Girid müsəlmanları öldürülməyə başlandı. 1891-ci ildə Albay Bassos, adanı Yunan kralı adından ələ keçirdiyini elan etdi. Yunanıstan Rumeli sərhəddindən Osmanlıya hücum etdi və cavab olaraq Osmanlı Dövləti Yunanıstana qarşı müharibəyə başladı. Ədhəm Paşanın rəhbərliyi altında olan Osmanlı ordusu bir çox döyüşdə Yunan ordularını məğlub etdi. Yunanıstan sülh istəmək məcburiyyətində qaldı və 1897-ci ildə İstanbul sülhü imzalandı. Bir müddət sonra Girid də Osmanlı Dövlətindən ayrılmış oldu. Makedoniyada 1902-ci ildə etirazlar başladı. II Abdülhəmid, Hüseyin Hilmi Paşanı [[Saloniki]], [[Manastır vilayəti|Manastır]] və Kosovo müfəttişi təyin etdi. 1908-ci ildə Məşrutiyət yenidən elan edildi. Çox keçmədən də II Abdülhəmid taxtdan endirildi. Bu isə Osmanlı İmperiyasının yıxılması üçün atılan son addım oldu. [[İtaliya]], [[Trablusqarp vilayəti|Trablusqarpa hücum]] etdi. Oniki ada İtalyan donanması tərəfindən işğal edildi.

[[Trablusqarp vilayəti|Trablusqarp]] və On iki ada İtaliyaya verildi. Osmanlı orduları, dörd Balkan dövləti qarşısında məğlubiyyətə uğradı. Balkan dövlətləri Çatalcaya qədər gəldilər. 30 may 1913-cü ildə Londonda imzalanan anlaşmaya görə; Midya-Ənəz xətti Osmanlı Dövlətinin sərhəddi oldu. Ədirnə, Bolqarıstanda qaldı. Girid də əldən çıxdı. Bir müddət sonra Osmanlı Dövləti, [[Kırklareli]] və [[Ədirnə]]ni geri aldı. Balkan döyüşlərindan sonra, [[Birinci dünya müharibəsi]] başladı. Osmanlı Dövləti, Almaniyanın tərəfində Fransa, İngiltərə və Rusiyaya qarşı döyüşə başladı (11 noyabr 1914). Döyüş 4 il davam etdi. Anadoluda Ruslara, İraq, Suriya, Fələstin və Misirdə İngilislərə qarşı döyüşdü. Almaniya, Avstriya və Bolgarıstan ilə birlikdə Osmanlı Dövləti də, İngiltərə-Fransa qarşısında məğlub oldu. 30 oktyabr 1918-ci ildə [[Mudros müqaviləsi]] imzalanaraq döyüşlərə son verildi. Bu arada [[V Mehmed Rəşad]] öldü və yerinə [[VI Mehmed Vahideddin]] sultan oldu. Bu zaman düşmənlər İstanbula soxuldu. Qars erməni hərbi dəstələri, Ərdahan gürcü hərbi dəstələri, Antalya İtaliya, İzmir Yunanıstan, Urfa, Antep, Maraş və Adana Fransa tərəfindən işğal edildi. İstanbuldakı Məclisi Məhbusan (Osmanli parlamentinin aşağı palatası) Missaki Milli (Milli And) aktını qəbul edərək dövlətin bütövlüyünün milli hüdüdlar çərçivəsində toxunulmaz olduğunu bəyan etdi. Sevr muqaviləsinin ratifikasiyasını rədd eden parlament üzvlərinin həbsini qərara alan Britaniya işğal rejimi kütləvi tədbirlərə əl atmağa başladığı anda Məclis üzvləri Anadoluya keçərək, mübarizəyə Mustafa Kamal Paşanın öndərliyində Ankaradan davam etdilər. 23 aprel 1920-ci ildə Böyük Millət Məclisi toplandı. Əldə qalan torpaqların müdafiəsi və qorunmasını Məclis öz üzərinə götürdü. TBMM yeni dövlət yaratmaq məqsədilə yaradılmamışdı, İstanbuldakı şərtlərin uyğunsuzluğu səbəbindən Anadoluya keçən Məclis üzvlərinin formalaşdırdığı Ankara parlamenti simvolik anlamda sultanın, real kontekstde millətin maraqlarının müdafiəsini həyata keçirən qurum idi. 1921-ci il Konstitusiyası Sultan barədə heç bir müddəa nəzərdə tutmasa da, hüquqi baxımdan siyasi sistemdə monarxın qalma ehtimalını tam istisna etmirdi, lakin Mustafa Kamal hakimiyyətin bütün ünsürləri üzərində nəzarətə sahib olduqdan sonra, mərhələli əsasda konstitusiyalı monarxiyadan cümhuriyyətə keçid prosesini surətləndirdi. 1 oktyabr 1922-ci ildə TBMM səltənəti qalıdırmaqla padşahlığı ləğv etdi. Yalnız xəlifə ünvanını saxlayan Osmanlı ailəsinin rəisi bu ünvandan 1924-cü ildə məhrum edildi. 1922-ci ildə TBMM tərəfindən təyin edilən və formal əsasda belə heç bir siyasi hakimiyyəti olmayan Xəlifə II Əbdülməcidin dini hakimiyyəti iki il sonra parlament qərarı ilə ləğv edildi, Osmanlı Xanədanının bütün üzvlərinin ölkədən xaric edilməsi haqqında qanun çıxarıldı və Osmanlı sultan ailəsinin bütün üzvləri Türkiyə dövlətini tərk etdilər. Osmanlıların səltənəti bir tək sülalədən gələn tarixin ən uzun ömürlü səltənəti olmuşdur.

Osmanlı Dövlətinin qurucusu olan Osman Bəyin idarə etməyə başladığı tarix 1281-ci il tarixindən səltənətin ləğv edildiyi tarix olan 1922-ci ilə qədər tam 641 il səltənətləri davam etmişdir. Osmanlılar ayrıca Yavuz Sultan Səlimin 1517-ci ilində xəlifəlik almasından 1924-cü ilədək xəlifəliyin ləğvinə qədər 407 il Müsəlmanların xəlifəsi funksiyasını daşımışdır. Ancaq o da həqiqətdir ki, xəlifəlik və ya səltənət II Əbdülhəmidin taxtdan endirilməsi ilə təsirini tamamən itirmiş bir hala gəlmişdi. Bu vəziyyəti nəzərə alsaq, Osmanlıların xəlifəliyi 393 il davam etmişdir və II Əbdülhəmid ilə sona çatmışdır. II Əbdülhəmid, [[Əbu Bəkr]]dən sonra 98-ci xəlifə, bu gün son xəlifə olaraq bildiyimiz Abdülməcid isə 101-ci xəlifədir.

Osmanlı imperiyası səhifəsinə qayıt.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Osmanlı_imperiyası"

Osmanlı imperiyası üçün mənbəyə bax

Naviqasiya menyusu

Axtar