Pascua xudía

Fecha y duración

Orixe bíblicu

Séder de Pésaj

Tabla de celebraciones nel primer mes según la Torá

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

Mesa preparada pa la celebración del Séder de Pésaj, con una Hagadá n'hebréu pa cada comensal.

La pascua xudía (hebréu: פֶּסַח pesaḥ, ‘saltu’) ye una festividá xudía que conmemora la lliberación del pueblu hebréu de la esclavitú d'Exiptu, rellatada nel Pentateucu, fundamentalmente nel Llibru d'Éxodu. El pueblu hebréu ve'l rellatu de la salida d'Exiptu como'l finxu que marca la conciencia de los descendientes de Jacob, cola so identidá entendida en términos de nación llibre y provista d'una Llei.^[1] Tamién se la llapada Pascua hebrea (pa estremala de la Pascua de Resurrección celebrada pol cristianismu).^[2]

La festividá ye unu de los trés Shalosh Regalim (Fiestes de Pelegrinaxe) del xudaísmu, yá que mientres la dómina en que'l Templu de Xerusalén esistía, acostumar a pelegrinar al mesmu y realizar ufriendes.

La festividá empieza nel día 15 del mes hebréu de Nisán, y dura siete díes (ocho na Diáspora, ante l'antigua dulda d'un error de cálculu de calendariu amiéstase un día extra p'asegurar el cumplimientu), y mientres la mesma ta prohibida la ingestión d'alimentos derivaos de ceberes (trigu, cebada, centenu, avena y espelta) lleldaos, llamaos n'hebréu Jametz (חמץ) (el raigañu de la pallabra indica «fermentadura»). Nel so llugar, mientres la festividá acostúmase comer matzá (מצה), o pan ácimo. Según la tradición, el pueblu xudíu salió d'Exiptu con muncha priesa y ensin tiempu de preparar, polo que nun hubo tiempu pa dexar leudar el pan pal camín, dando orixe a la tradición.

La festividá tamién recibe'l nome de Fiesta de la Primavera, yá que nel hemisferiu norte marca l'entamu de dicha estación. Yá que n'Israel les estaciones caloroses son les estaciones seques, a partir de Pésaj y hasta Sucot acostúmase orar pola rosada, y non pola agua (oraciones que s'acutar pal iviernu).

La festividá de Pésaj empieza'l día 15 del mes de Nisan, que xeneralmente cai nel mes d'abril del calendariu gregorianu. Pésaj ye la festividá de la primavera, polo que'l 15 de Nisan empieza na nueche de lluna llena dempués del equinocciu vernal. P'asegurase de que Pésaj nun empiece antes de la primavera, la tradición xudía indica que'l primer día de Nisan nun podía empezar hasta que la cebada tuviera madura, siendo este l'indicador del entamu de la primavera.^[3] Si la cebada nun tuviera madura, o asocedieren otros fenómenos^[4] yera indicación de que la primavera nun yera inminente, y declarábase un añu bisiestu, entrepolando un mes extra, el mes d'Adar II. A partir del sieglu 4 la fecha empieza a ser afitada matemáticamente más que poles condiciones climátiques reinantes.^[5]

Na Tierra d'Israel Pésaj ye una festividá de 7 díes, onde'l primeru y el postreru son consideraos díes festivos sagraos con cese de xeres, oraciones especiales y comíes festives (similares al Shabat). Los díes entemedios son llamaos Jol HaMo'ed ("Los díes hábiles de la festividá"). Na diáspora la festividá tien una duración d'ocho díes, onde los dos primeros y los dos últimos son consideraos díes festivos sagraos.

La tradición indica que'l día extra respetar na Diáspora con cuenta d'iguar posibles errores de cálculu y diferencies col calendariu oficial que se decretaba en Xerusalén. Otres opiniones indiquen que'l día extra reparar pa dexar a persones que teníen de percorrer llargues distancies pa celebrar la festividá en comunidá, ente otres razones.^[6]

El preceptu de reparar la festividá de Pésaj atopar nel Levíticu, onde ye llamada la Fiesta de les Matzot (matzot ye'l plural de matzá, que significa pan ácimo o ensin leudar):

Nel mes primeru, a los catorce del mes, ente los dos tardes, Pésaj ye pa Dios. Y a los quince díes d'esti mes ye la fiesta solemne de los panes ensin lleldu a Dios; siete díes vais comer panes ensin lleldu. El primer día vais tener santa convocación; nengún trabayu de siervos vais faer. Y vais ufiertar a Dios siete díes ofrenda encendida; el séptimu día va ser santa convocación; nengún trabayu de siervu vais faer. (23:5)

Les regulaciones bíbliques pa la observancia de la festividá riquía que tou lo leudado fuera refugáu antes del principiu del 15 de Nisan.^[7] El 10 de Nisan estremábase un corderu o cabra ensin manches, que sirviría como sacrificiu pascual (Korbán Pésaj),,^[8] el cual yera sacrificáu a la fin del tapecer del 14 de Nisan en preparación pal 15, día en que sería comíu dempués de ser rustíu,^[9] ensin remover los sos órganos internos,^[10] y acompañáu de matzá (pan ácimo o ensin leudar) y yerbes amargoses, llamaes maror.^[11] Lo que nun fuera comíu hasta la salida del sol del día 15 tendrá de ser quemáu.^[12] El sacrificiu tendrá de ser realizáu solo nun llugar específicu designáu por Dios (pal xudaísmu en Xerusalén, pa los Samaritanos, nel Monte de Grizim).^[13]

Les regulaciones bíbliques relatives a la primer vegada que la festividá fuera reparada, ye dicir nel momentu del Éxodu d'Exiptu, tamién inclúi instrucciones sobre como la comida tendrá de ser comida: "cinxíos los vuesos llombos, el vuesu calzáu nos vuesos pies, y el vuesu cayáu na vuesa mano; y vais comer apresuradamente" (12:11).

El preceptu bíblicu de la festividá resalta la importancia de la recordación:

"Y tendrás de recordar que fuisti un esclavu n'Exiptu, y vas reparar estos preceptos" (16:12).
"Y esti día va ser pa ti un recordatoriu, y vas reparar una fiesta pa Dios, al traviés de les tos xeneraciones vas reparar una fiesta n'ordenanza eterna" (12:14).
Vas Recordar esti día, nel que salisti d'Exiptu, de la casa de la esclavitú, porque la fortaleza de la mano de Dios te sacó d'esi llugar (13:3).

El Séder de Pésaj, seder significa "orde" na so acepción como "procedimientu", polo que la frase completa se translitera como "orde pascual"; consiste en llevar a cabu una tradicional cena la primer nueche de la festividá (les dos primeres na Diáspora), llamada «Passover Seder» (סדר), mientres la cual rellátase la hestoria de la salida d'Exiptu qu'empieza col párrafu de "hai lajmah anya". Tamién se realicen dellos brindes nos que se presenten los elementos del Platu del Séder.

Y similarmente a como asocede con otres fiestes xudíes, la realización mesma de la celebración difier ente les tradiciones askenazí y sefardina, na que cada cual cunta cola so propia versión de haggadah (hebréu: סידור, el llibru d'oraciones).

Mes primeru:

El color moráu significa qu'anque nun sía sábadu, considérase sábadu yá que ye una santa convocación. El llibru Vayikra menta que los israelites nun teníen de faer trabayu nesti día.

↑ Pa un alderique alrodiu de estos aspeutos, veanse los conteníos del Llibru d'Éxodu y esquícense les perabondoses esplicaciones y exéxesis, tanto xudíes como cristianes, que fueron desenvueltes a partir del rellatu bíblicu. Pa un alderique avera de la tema, consúltese l'artículu tituláu "People of Israel" ('pueblu d'Israel', entendíu como sinónimu tantu de 'israelita' como de 'pueblu xudíu'), considérese sicasí que se trata d'un testu non editáu de 1906, polo que'l mesmu presenta ciertes inexactitudes incluyendo aquelles propies de la dómina en que foi redactáu; en particular: « "Israel" is the national name of the people who are known racially as "Hebrews." », onde "racialmente" respuende a una noción decimonónica totalmente especulativa y mesma d'esos tiempos. Considerando'l contestu en que la citada oración manifiéstase, queda claro que'l so sentíu referir a la idea de que '"Israel" ye'l nome nacional de quien [yá dende antes] son conocíos como los "hebreos"'. Esto ye, el Am Israel (עם ישראל—Pueblu d'Israel), términu que pal xudaísmu designa a los israelites, entendiéndose por ellos a tolos descendientes de Jacob, yá sían del tiempu d'antaño o de cualesquier de los tiempos subsiguientes, de manera tal de llegar a entender tamién a tol pueblu xudíu actual (עם ישראל חי).
↑ http://www.ucsc.cl/blogues-academicos/pascua-judia-pacua-cristiana/ ; http://feriadosargentina.com/pascua-judia
↑ Jones, Stephen (1996). Secrets of Time.
↑ "los frutos nun crecieren afechiscamente, les agües d'iviernu nun se detuvieren, los caminos pa los pelegrinos de Pésaj nun s'ensugaren, y los palombos nuevos nun tuvieren plumes"- Spier, Arthur (1952). The Comprehensive Hebrew Calendar. New York: Behrman House, Inc.., p. 1
↑ "In the fourth century,... the patriarch Hillel II... made public the system of calendar calculation which up to then had been a closely guarded secret. It had been used in the past only to check the observations and atestigües of witnesses, and to determine the beginning of the spring season." - Spier 1952, p. 2
↑ De Lange, Nicholas (2000). An Introduction to Judaism. New York, N.Y.: Cambridge University Press. p. 97
↑ 13:7
↑ 12:3
↑ 12:6
↑ 12:9
↑ Exodus 12:8
↑ 12:10
↑ 16:2,16:5
↑ Levíticu 23:5
↑ Levíticu 23:8

Pésaj^[14]

Ázimos^[15]

[1] Pa un alderique alrodiu de estos aspeutos, veanse los conteníos del Llibru d'Éxodu y esquícense les perabondoses esplicaciones y exéxesis, tanto xudíes como cristianes, que fueron desenvueltes a partir del rellatu bíblicu. Pa un alderique avera de la tema, consúltese l'artículu tituláu "People of Israel" ('pueblu d'Israel', entendíu como sinónimu tantu de 'israelita' como de 'pueblu xudíu'), considérese sicasí que se trata d'un testu non editáu de 1906, polo que'l mesmu presenta ciertes inexactitudes incluyendo aquelles propies de la dómina en que foi redactáu; en particular: « "Israel" is the national name of the people who are known racially as "Hebrews." », onde "racialmente" respuende a una noción decimonónica totalmente especulativa y mesma d'esos tiempos. Considerando'l contestu en que la citada oración manifiéstase, queda claro que'l so sentíu referir a la idea de que '"Israel" ye'l nome nacional de quien [yá dende antes] son conocíos como los "hebreos"'. Esto ye, el Am Israel (עם ישראל—Pueblu d'Israel), términu que pal xudaísmu designa a los israelites, entendiéndose por ellos a tolos descendientes de Jacob, yá sían del tiempu d'antaño o de cualesquier de los tiempos subsiguientes, de manera tal de llegar a entender tamién a tol pueblu xudíu actual (עם ישראל חי).

[2] ttp://www.ucsc.cl/blogues-academicos/pascua-judia-pacua-cristiana/ ; http://feriadosargentina.com/pascua-judia

[3] Jones, Stephen (1996). Secrets of Time.

[4] "los frutos nun crecieren afechiscamente, les agües d'iviernu nun se detuvieren, los caminos pa los pelegrinos de Pésaj nun s'ensugaren, y los palombos nuevos nun tuvieren plumes"- Spier, Arthur (1952). The Comprehensive Hebrew Calendar. New York: Behrman House, Inc.., p. 1

[5] "In the fourth century,... the patriarch Hillel II... made public the system of calendar calculation which up to then had been a closely guarded secret. It had been used in the past only to check the observations and atestigües of witnesses, and to determine the beginning of the spring season." - Spier 1952, p. 2

[6] De Lange, Nicholas (2000). An Introduction to Judaism. New York, N.Y.: Cambridge University Press. p. 97

[7] 13:7

[8] 12:3

[9] 12:6

[10] 12:9

[11] Exodus 12:8

[12] 12:10

[13] 16:2,16:5

[14] Levíticu 23:5

[15] Levíticu 23:8

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]