Islles Chafarines

Islles Chafarines
Situación
País	España
Ciudá autónoma	Melilla
Tipu	archipiélagu
Asitiáu en	mar Mediterraneu
Coordenaes	35°11′00″N 2°26′00″W / 35.183333333333°N 2.4333333333333°O / 35.183333333333; -2.4333333333333
Islles Chafarines Islles Chafarines (España)
Datos
Altitú media	137 m
Superficie	0,525 km²
Fusu horariu	UTC+01:00

Les islles Chafarines son un archipiélagu español del mar Mediterraneu. Con una estensión de malpenes 0,75 km², ta allugáu a 4 km de la costa del Norte d'África, frente al cabu l'Agua y a 27 milles náutiques al este de Melilla. Fórmenlu les islles d'Isabel II, del Congresu y del Rei Francisco, y son un territoriu protexíu coles figures xurídiques de Refuxu Nacional de Caza (dende 1982) y Zona Especial de Proteición d'Aves (dende 1989).

Conocíes dende la dómina de los romanos (apaecen nel Itinerarium Antonini del sieglu III) nun tuvieron, por embargu, ocupaes por naide hasta que los españoles les tomaron nel sieglu XIX. Primero d'eso, y dende la conquista de Melilla (1497), foron usaes, además de como refuxu ocasional de delincuentes, como cantera polos habitantes d'esa ciudá. Sicasí, nun foron reconocíes oficialmente hasta 1743. Nesi añu el marqués de la Victoria, xeneral de l'Armada, arribó a ellas nel navíu San Fernando y esploroles. Dempués, demientres el sitiu de Melilla pol sultán marroquín Muley Mohamed (1774-1775), la flota española guardose nelles.

Nel sieglu XIX, tres de la conquista d'Orán pelos franceses, España tentó d'aumentar la so presencia nel Norte d'África. Dientro de los sos esfuercios llamó la atención del gobiernu l'archipiélagu de les Chafarines. Esti, que llevaba sieglos dando abellugu a los barcos que taben na so rodiada y topaben con un temporal, pareció-yos estratéxicamente importante como llugar d'afondamientu pa los barcos de guerra y pa protexer la ciudá de Melilla. Dempués de delles misiones esploratories y de pidir a la Real Academia de la Historia un informe sobre la propiedá de les islles, el gobiernu español decidióse, ante les noticies de que Francia taba pensando n'ocupales, a tomar les islles.

Pa eso el xeneral Narváez, presidente del Conseyu de Ministros, pidió'l 10 d'avientu de 1847 una Real Orden que mandaba incorporales al territoriu español. Preparose una espedición a la carrera y asina, na madrugada del 4 de xineru de 1848, y al mandu del xeneral Francisco Serrano y Domínguez, salió del puertu de Málaga un convoi con cuatru barcos de guerra (Piles, Vulcano, Isabel II y Flecha) y otros p'acarretar 550 soldaos y los sos pertrechos y provisiones.

A les 9 de la mañana del 6 de xineru de 1848, pocos díes enantes de que llegara una flota francesa dende Orán y al mandu del almirante Muchez, el xeneral desembarcó y tomó posesión del archipiélagu. Tres esploralu, dexó al mandu de la guarnición al coronel de carabineros Vicente Llardulla y coló pa España. Pesie al desacuerdu francés cola so ocupación, esta convirtióse en definitiva nel tratáu conocíu como paz de Tetuán, robláu el 26 d'abril de 1860.

El calter de puertu d'abellugu del archipiélagu quedó otra vuelta probáu en 1905. El 7 de marzu d'esi añu la segunda escuadra rusa del Pacíficu, que foi sorprendida por un temporal, pidió permisu pa que los sos dieciséis barcos fondearan. D'aquella Rusia taba en guerra col Xapón, y el gobiernu español, que yera neutral, dió-yos el permisu.

Per esos años tomó forma definitiva el vieyu proyeutu de facer un puertu nel archipiélagu. Planeáu yá na década de 1860, nun va ser hasta 1906 cuando entame la so construcción. Nun acabaría hasta 1911, namái trés años primero de qu'un temporal lu valtara'l 12 de marzu de 1914. Nun se reconstruyó enxamás.

Demientres la guerra del Rif (1911-1927) la islla d'Isabel II agospió un hospital p'atender los soldaos heridos nella, y na islla del Congresu hebo un presidiu pa los rebeldes de les cabiles. Nun yeren estes actividaes nueves na islla, que yá fora llugar d'apresamientu d'independentistes cubanos ente 1880 y 1898, y tamién zona de cuarentena pa barcos que veníen d'América con pasaxeros con enfermedaes contaxoses.

La población de les islles amenorgó muncho al finar la guerra y entá más dempués del fin del protectoráu español en 1956, y anguaño yá nun queden más qu'un pequeñu destacamentu militar y una base científica. Dacuendu lleguen a les islles, tres pidir permisu al Ministeriu de Defensa, científicos (biólogos, xeólogos o botánicos) y arqueólogos pa escavar el xacimientu d'El Zafrín.

L'archipiélagu de les Chafarines (nomaes Ya`fariyya, en árabe y Takfarinas en bereber) s'asitia na zona meridional del mar d'Alborán (35º 11' N 2º 26' W), a 27 milles náutiques al este de Melilla y a 2,5 al norte del cabu l'Agua (Ras el Ma), na costa marroquina. Les islles tán separtaes del continente africanu per una plataforma continental plana y poco fonda (10-15 m) que recibe los aportes sedimentarios del ríu Muluya. D'orixe volcánicu, fórmenlu trés islles, nomaes del Congresu, d'Isabel II y del Rei Franciscu. Tán, sacante la segunda d'elles, despoblaes.

Congresu ye la islla más occidental, la mayor (22,5 ha) y la de más altor, tando'l so puntu cimeru a 137 m sobro'l nivel de la mar nel colláu del Ñeru de les Aigles. Isabel II (15,9 ha; 35 m d'altor máximu) ye la d'enmediu. Ta a un quilómetru de l'anterior y a unos 175 m de la del Rei Francisco, que ye la más oriental, más pequeña (12,7 ha) y de menor altor (31 m nel so puntu cimeru) de les trés.

El so nome vién-y al archipiélagu de la torna de la pallabra árabe Al Y'far, que significa lladrón, y que-y deriva del so calter de llugar d'abellugu de pirates y delincuentes primero de que foran conquistaes pelos españoles. Aparte d'esi nome, l'archipiélagu recibe otros en diferentes cartes marines: Yezirat Meluia, Yezirat Quebdan, Shaffarin, Yasfárin, Zafarin, Quebdana, Farines, Chiafarina, Aljafarinas, islles de Maluia... Nos itinerearios xeográficos llatinos apaecíen col nome de Ad tres Insulae.

Magar que llegaron a vivir nelles cuasi mil persones a primeros del sieglu XX, anguaño les islles nun tienen población civil estable. Tá acuartelada nelles (concretamente na islla d'Isabel II) un destacamentu de 30 militares del Terciu Gran Capitán de la Lexión Española, y hai tamién una estación biolóxica del Organismu Autónomu Parques Nacionales del Ministeriu del Mediu Ambiente.

La islla d'Isabel II caltién dellos edificios interesantes:

• La Ilesia de la Purísima Concepción, construyida a mediaos del sieglu XIX n'estilu clásicu. Ye de nave única y unos 250 metros cuadraos de superficie, y llevantáronla ente 1851 y 1853 n'honor de la Virxe de la Concepción dempués de que'l vicariu interinu de la ilesia parroquial de Melilla, Bartolomé de Fuentes, consagrara l'archipiélagu a esa virxe'l mesmu día de la so ocupación. Rehabilitada en 1951, malpenes-y quedaren d'aquella el teyáu y el retablu del edificiu orixinal. Anguaño ta enforma abandonada.
• La torre de la Conquista, edificiu defensivu de la mesma dómina que la ilesia.
• El faru, llevantáu a entamos del sieglu XX.

Ye nella, tamién, na que ta'l puertu. Y na que se conserven dellos elementos d'arquiteutura militar (casetes pa la guardia, torres de vixilancia) y dos vieyos cañones d'artillería de costa.

Na islla del Congresu, d'accesu perabegosu y que foi usada como presidiu pa los rifeños apresaos nes guerres marroquines, ta'l xacimientu d'El Zafrín, un pobláu neolíticu del V mileniu e.C., de tipu cardial, nel que s'atoparon bien de restos arqueolóxicos, principalmente cerámicos, que pueden vese nel Muséu de la Ciudá Autónoma de Melilla.

Finalmente, caltiénense entá (son visibles na semeya qu'ilustra esti artículu) los restos del cai del puertu que xunía les islles d'Isabel II y del Rei Francisco, na que ta'l cementeriu civil del archipiélagu. El cai, diseñáu pel inxenieru Manuel Becerra, foi valtáu per un temporal el 13 de marzu de 1914.

Nes Chafarines pueden atopase nueve de los once invertebraos marinos que tán en peligru de desaniciamientu n'España, y tamién el segundu grupu más numberosu d'España de pardela cenicienta (Calonectris diomedea) y la segunda colonia mayor de gaviotes d'Audouin (Larus Audouinii) del mundu, con dos mil pareyes reproductores. La presencia d'estos dos tipos de páxaros, y tamién de aigles pescadores, ficieron que foran declaraes ZEPA.

Nelles vivió tamién la cabera población española de foques monxu (Monachus monachus); la última d'elles, un machu nomáu Peluso, morrió nos años 90 del sieglu XX. Hai delles especies de plantes interesantes (Posidonia oceanica, Dendrophylia ramea), pexes variaos, bien d'equinodermos (pepinos de mar, ofiures, estrelles de mar espinoses, oricios...) y, en tierra, el llargatu conocíu como eslizón de Chafarines (Chalcides parallelus).

Pela so bayura de riqueza animal y vexetal el archipiélagu ye, dende xunetu de 2006, Llugar d'Importancia Comunitaria dientro de la rede Natura2000.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Islles Chafarines.
• (castellán) Islles Chafarines. Geología de un archipiélago deseado por todos. Artículu de la revista Tierra y Tecnología (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• (castellán) El Refuxu Nacional de Caza de les islles Chafarines na web del Ministeriu de Mediu Ambiente Archiváu 2008-03-11 en Wayback Machine
• (castellán) Islles Chafarines na Revista Ibérica