Funafuti

Funafuti
Alministración
País insular	Tuvalu
Tipu d'entidá	atolón
Xeografía
Coordenaes	8°30′17″S 179°07′02″E / 8.50478°S 179.11736°E / -8.50478; 179.11736
Funafuti Funafuti (Oceanía)
Funafuti Funafuti (Tuvalu)
Superficie	2.4 km²
Demografía
Población	6025 hab. (2012)
Porcentaxe	51.09% de Tuvalu
Densidá	2510,42 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+12:00

Funafuti ye un atolón que forma la capital de Tuvalu, y al empar ye'l centru económicu del país. Tien una población de 6025 habitantes (2012)^[1] polo que ye l'atolón más pobláu del país. Ye una estrecha franxa de tierra que mide ente 20 y 400 metros d'anchu, arrodiando una gran llaguna de 18 quilómetros de llargu y 14 d'anchu. Con una superficie de 275 km², ye la llaguna más grande de Tuvalu. La superficie de los 33 castros ye de 2,4 km,^[2] menos del 1% del área total del atolón.

Dende Funafuti espórtense copra y otros frutos tropicales. L'atolón escarez de recursos naturales, polo que los habitantes de la zona dependen de l'agricultura de subsistencia y la pesca.

Según lleendes locales los fundadores de Funafuti (orixinarios de Samoa) fueron Telematua y los sos dos esposes, Futi (que significa banana) y Tupu (que significa "santu" o "abondosu"), la islla lleva'l nome de la esposa Futi, mientres funa ye un prefixu femenín.^[3]

L'ancestru fundador de Funafuti ye descritu como proveniente de Samoa.^[4][5]

El primer européu en visitar Funafuti foi Arent Schuyler de Peyster, de Nueva York, capitán del bergantín Rebecca, que saleaba so bandera británica.^[6] Arent Schuyler de Peyster saleó al traviés del sur de Tuvalu en mayu de 1819, acolumbrando Funafuti, que nomó como Isla Ellice, n'honor a un políticu inglés, Edward Ellice, miembru del Parllamentu por Coventry y dueñu de la carga de Rebecca.^[7]

La Espedición Exploratoria de los Estaos Xuníos, so la direición de Charles Wilkes, visitó Funafuti en 1841. Los Estaos Xuníos reclamaron Funafuti so la Llei d'Islles Guaneras del sieglu XIX hasta qu'un tratáu d'amistá foi robláu en 1979, teniendo efeutu dende 1983.

Alfred Restieaux foi un comerciante en Funafuti dende xunetu de 1881 hasta fines de la década.^[8][9] En 1892 el capitán Davis del HMS Royalist informó d'actividaes comerciales en caúna de les islles visitaes.^[10] El capitán identificó a John (tamién conocíu como Jack) O'Brien como unu de los comerciantes en Funafuti.

En 1894, el conde Rudolph Festetics de Tolna, la so esposa Elia (apellíu de soltera Haggin) y la so fía Blance Haggin visitaron Funafuti a bordu del yate -y Tolna.^[11][12] El conde pasó dellos díes fotografiando homes y muyeres de la llocalidá.^[13]

Les perforaciones en Funafuti, nel llugar qu'anguaño ye denomináu Parafusa de David, son la resultancia de perforaciones realizaes pola Sociedá Real de Londres col fin d'investigar si los rastros d'organismos d'agües pocu fondes pueden atopase na fondura del coral. Les perforaciones realizar en 1896, 1897 y 1898. El profesor Edgeworth David de la Universidá de Sydney foi miembru de la espedición en 1896 y lideró la espedición de 1897. Los fotógrafos de les espediciones rexistraron persones, comunidaes y escenes de Funafuti.

Harry Clifford Fassett, secretariu del capitán y fotógrafu, rexistró diveras persones y escenes de Funafuti mientres una visita del USFC Albatross cuando la Comisión Pesquera de los Estaos Xuníos taba realizando investigaciones hidrográfiques en 1900.

La Oficina Postal de Funafuti foi inaugurada alredor de 1911.^[14]

Envalórase que la población de Funafuti ente 1860 y 1900 yera d'alredor de 280 a 300 habitantes.

En 1972 Funafuti tuvo dientro de la trayeutoria del Ciclón Bebe. Foi un ciclón tropical qu'impactó a les islles Gilbert, Ellice y Islles Fixi. Avistáu per primer vegada'l 20 d'ochobre, el sistema intensificóse y ganó tamañu hasta'l 22 d'ochobre.^[15] El ciclón somorguió a Funafuti, esaniciando'l 90% de les estructures de la isla. Les fontes d'agua pal consumu humanu fueron contaminaes como productu de la fuercia de la nube y l'hinchente de les fontes d'agua fresco.

El 28 d'ochobre de 1981 remató la construcción d'un muelle na vera occidental nel norte de Fongafale. Antes d'esa fecha, la carga tenía de ser llevada en botes o balses hasta Funafuti.^[16]

Funafuti ye un atolón que consta d'aproximao 30 islles, estes arrodien a la mayor llaguna de Tuvalu. Funafuti describióse comúnmente como una "cabeza" na so vista dende'l espaciu esterior, la so superficie terrestre mayor considérase como la parte frontera de supuesta cabeza, y la zona menor y más virxe como la cervical.

Esisten siquier 33 islles reconocíes nel atolón. La mayor ye Fongafale, siguida por Funafala. Siquier tres islles tán habitaes: Fongafale, Funafala nel sur, y Amatuku nel norte.^[17]

La llaguna (TeNamo en tuvaluano) del atolón Funafuti tien un llargor norte-sur de 24,5 km, y un llargor esti oeste de 17,5 km, con una área de 275 km², convirtiéndola na mayor llaguna de Tuvalu. Tien hasta 52 metros de fondura, pero tien delles roques somorguiaes y petones que s'atopen hasta namái 6 metros per debaxo de la superficie.^[18]

L'atolón tien dellos pasaxes con distintos graos de navegabilidad que lleven al interior de la llaguna. Los pasos tán ordenaos en sentíu horariu, empezando al sur del castru Fongafale. Los dos primeros dixebren claramente la parte sur del atolón Funafuti del restu.

• Te Ava Pua Pua, con una fondura mínima de 12,7 metros, ente los castros de Funamanu pel norte y Fale Fatu pel sur.
• Te Ava Fuagea, tamién conocíu como Ava Amelia, ye un pasaxe fondo y estrecho nel cantu sudoccidental del atolón, de 18,3 metros de fondura y 160 d'anchu, dixebrando la parte sur del atolón pel oeste, al sur del pasaxe Te Ava Papa y el castru nortizu de Fuafatu, y al norte del castru de Vasafua.
• Te Ava Papa, xusto al norte de Te Ava Fuagea.
• Te Ava Kum Kum, na metá de la vera occidental, al sur de Te Ava Tepuka Vili, ente los castros de Tepuka Vili Vili pel norte y Fualopa pel sur.
• Te Ava Tepuka Vili, una canal fondo y estrecho, ente los castros de Tepuka pel norte y Tepuka Vili Vili pel sur.
• Te Ava Tepuka y Te Avua Sari son dos pasos vecinos allugaos nel nordeste, ente los castros de Te Afualiku pol nordeste y Tepuka pol suroeste.
• Te Ava i te Lape ye la entrada favorita a la llaguna, anque tien una fondura de namái 5,8 metros, y un anchu d'apenes 500 metros. Atopar nel norte, ente los castros de Pava pel este y Te Afualiku pel oeste.

Funafuti tien un clima tropical lluviosu, carauterizáu por temperatures altes y precipitación bien alta mientres tol añu.

Parámetros climáticos permediu de Funafuti
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	30.7	30.8	30.6	31	30.9	30.6	30.4	30.4	30.7	31	31.2	31	0
Temperatura mínima media (°C)	25.5	25.3	25.4	25.7	25.8	25.9	25.7	25.8	25.8	25.7	25.8	25.7	0
Precipitación total (mm)	413.7	360.6	324.3	255.8	259.8	216.6	253.1	275.9	217.5	265.5	275.9	393.9	3512.6
Hores de sol	179.8	159.6	186	201	195.3	201	195.3	220.1	210	232.5	189	176.7	0
Humedá relativa (%)	82	82	82	82	82	82	83	82	81	81	80	81	0
Fonte: wetterkontor.de 13 d'agostu de 2013

Nel atolón de Funafuti viven en total 4492 persones (2281 homes y 2211 muyeres) y esisten 639 viviendes.^[19] Esisten 9 villes en tol atolón. La población d'elles, d'alcuerdu al censu de población de 2002, ye la siguiente:^[20]

• Fakaifou: 1007 habitantes
• Senala: 589 habitantes
• Alapi: 1024 habitantes
• Vaiaku: 516 habitantes

Inclúi la península de Tengako nel norte

• Lofeagai: 399 habitantes
• Teone: 540 habitantes
• Tekavatoetoe: 343 habitantes

• Funafala: 22 habitantes

• Amatuku: 52 habitantes

La islla más grande del atolón ye Fongafale. Alluga cuatro villes y llugares d'alcuentru pa la comunidá. Tausoalima Falekapule ye la casa de xunta tradicional en Funafuti - Tausoalima significa "mano d'amistá" y Falekapule significa "centru de xunta tradicional de la isla". Tamién s'atopa en Fongafale el Vaiaku Lagi Hotel y otres cases de güéspedes, según tamién esisten llares y viviendes particulares, construyíes de manera tradicional, principalmente de fueyes de palma, anque tamién esisten construcciones modernes feches con bloques de cementu.

L'edificiu más prominente nel atolón Funafuti ye'l Fetu Ao Lima de la Ilesia de Tuvalu. Otros sitios d'interés son los restos d'aeronaves que s'estrellaron en Funafuti mientres la Segunda Guerra Mundial. La pista d'aterrizaxe foi construyida mientres dicha guerra y anguaño ye l'Aeropuertu Internacional de Funafuti, que sirve como llugar d'aterrizaxe pa los vuelos provenientes dende Islles Fixi según tamién ye usáu como centru deportivu y recreacional.^[21]

Funafuti, al ser la capital de Tuvalu, ye sede de los poderes alministrativos. El Parllamentu de Tuvalu (Palamene o Tuvalu en tuvaluano) ta allugáu en Fongafale xunto con departamentos del gobiernu y axencies gubernamentales, incluyendo la Oficina Filatélica de Tuvalu.^[22]

La capital de Tuvalu dacuando ye mentada namái como Fongafale o Vaiaku, sicasí, l'atolón de Funafuti nel so conxuntu ye oficialmente la capital.

Funafuti ye unu de los ocho distritos eleutorales en Tuvalu, y escueye a dos miembros del Parllamentu. Dempués de les eleiciones xenerales de 2010, los sos representantes actuales son Kausea Natano y Kamuta Latasi. Dambos fueron exitosamente reelectos.^[23]

Resultaos de les eleiciones de 2010

Candidatu !Votos	Porcentaxe !Resultáu
Kausea Natano	436	42%	Electu
Kamuta Latasi	302	29%	Electu
Samuelu Teo	289	28%

Al recibir una inyeición bien importante en 2000, Tuvalu y la so capital Funafuti tres la cesión de la llicencia d'emisión, que-y fuera concedida un añu antes pola Unión Internacional de Telecomunicaciones pal so usu d'Internet, foi ayudada por una empresa estauxunidense en cuenta de 50 millones de dólares en 12 años. El Gobiernu de Tuvalu recibe un millón de dólares cada 3 meses y tien el 20% de la empresa que xestiona'l dominiu.tv.

La venta de sellos postales, principalmente destináu al coleicionismu filatélicu, ye tamién una importante fonte d'ingresu pa la so economía. Por cuenta de l'alloñanza del atolón, el turismu nun apurre munchos ingresos, envalórase qu'un centenar de turistes visita añalmente Tuvalu, cuasi tolos visitantes son los funcionarios de gobiernu, trabayadores, organizaciones non gubernamentales, funcionarios o consultores.

L'edificiu más famosu ye la Ilesia de Tuvalu, ente otres atraiciones atopen los restos d'unos aviones estauxunidenses que s'estrellaron en Funafuti mientres la Segunda Guerra Mundial, cuando les fuercies estauxunidenses usaron Funafuti mientres la defensa de la Islles Gilbert y les Islles Márxal. La islla más grande ye Fongafale onde hai cuatro ciudaes, en Vaiaku alcuéntrase'l parllamentu "Fake En Fono", que pertenez a Fongafale. Anque Vaiaku ye referida dacuando como la capital del país, oficialmente la capital del país ye l'atolón.

El Pulaka (dacuando llamáu de taro) ye la principal fonte d'hidratos de carbonu, cultivar en grandes fueses per debaxo de la capa natural del suelu. El pexe ye la principal fonte de proteínes. El pan y los plátanos son platos suplementarios. A lo último, el cocu ye utilizáu polos sos zusmios en bébores y alimentos pa faeles más sabroses. Suelse comer carne de gochu con fateles (o partes de la danza pa celebrar ciertos acontecimientos).

L'estilu de música más famosu y tamién de baille ye'l fatele, ta influyíu por melodíes y harmonía. Pero los dos principales bailles tradicionales de Tuvalu son los fakanu y fakaseasea. D'éstes, la fakanu sumió, anque sobrevive la fakaseasea, realizada namái por persones mayores.

En xunu de 1996, el Área de Caltenimientu de Funafuti foi creáu a lo llargo del cantu occidental del atolón, entendiendo seis islote. Tien una área de 33 km², entiende'l 20% de los petones de Funafuti ya inclúi petones, llagunes, canales, océanu y hábitats. Los seis castros tán despoblaos, polo que'l monte latifoliado nativu y les sos sableres de sable de coral atópense dientro del área protexida y ye tamién llar de los cámbaros de cocu, aves marines y tortúes. Una variedá de pexes de colores puede vese fácilmente al traviés de la llaguna azul claro, ente que los petones de coral apurren una escelente "snorkeling" pal bucéu. Los castros contienen dientro del área un 40% de los montes nativos de fueya ancha, ellí allúguense importantes poblaciones d'aves marines y nel llugar les tortúes verdes pueden añerar.

La superficie terrestre de los seis castros del área de caltenimientu ye de 8 hectárees (0,08 km²). Los castros nel área de caltenimientu, de norte a sur, con área envalorada n'hectárees:

• Tepuka Vilivili: 3 hectárees
• Fualopa: 2 hectárees
• Fuafatu: 0,2 hectárees
• Vasafua: 0,5 hectárees
• Fuakea: 1,5 hectárees
• Tefala: 1 hectárea

L'accesu al Área de Caltenimientu de Funafuti ye por bote; atopar a 15 quilómetros de Fongafale, cruciando la llaguna del atolón.

Esisten dos escueles primaries, la Escuela Primaria Nauti y la Escuela Primaria Adventista del Séptimu Día. La Ilesia de Tuvalu opera la Escuela Secundaria Fetuvalu.^[24][25][26] El Centru d'Estensión de la Universidá del Pacíficu Sur en Funafuti opera un programa por que los alumnos que llogren cumplir con ciertos requerimientos puedan siguir los sos estudios terciarios fora de Tuvalu. El Institutu d'Entrenamientu Marítimu de Tuvalu ta allugáu nel castru Amatuki.

En Funafuti alcuéntrase tamién la Biblioteca y Archivu Nacional de Tuvalu, que tien llibros y documentos que sobrevivieron de l'alministración colonial, según los archivos del gobiernu de Tuvalu.

L'Hospital Princesa Margarita ye l'únicu hospital esistente en Tuvalu. Aprove los servicios médicos pa toles islles del país, y cuenta con 50 cames.^[27]

Práuticamente tolos medios de comunicación tuvaluanos tienen les sos oficines na capital. Funafuti ye la sede de Tuvalu Media Corporation, la organización pública de radiodifusión de Tuvalu. Tien una radioemisora en FM y otra en AM.^[28]

El principal periódicu editáu en Funafuti ye Tuvalu Echoes, fundáu en 1984 y publicáu de manera quincenal n'inglés y tuvaluano.^[29]

L'Aeropuertu Internacional de Funafuti alcuéntrase allugáu na capital tuvaluana. Los vuelos tán disponibles dos vegaes a la selmana escontra Suva al traviés de Pacific Sun, l'aereollinia rexonal de Fiji Airways. Pacific Sun opera turbopropulsores ATR 42-500 de 42 asientos ente Suva y Funafuti. El códigu del aeropuertu de Funafuti ye FUN.^[30]

Puesto que Funafuti ye un atolón, los barcos de carga pueden ingresar a la llaguna y atracar nes dependencies portuaries de Fongafale.

Unu de los mayores eventos deportivos de Funafuti ye'l "Festival Deportivu del Día de la Independencia", realizáu añalmente en Fongafale cada 1 d'ochobre. L'eventu deportivu más grande del país son los Xuegos de Tuvalu, que son realizaos cada añu dende 2008 con equipos provenientes de caúna de les islles.^[31]

El fútbol ye'l deporte más practicáu nel atolón. Dos equipos de la División-A, primer división del país, provienen de Funafuti, estos son el Nauti FC y el Football Club Tofaga. Amás, na capital tuvaluana esiste l'únicu estadiu nel que se pue práuticar esti deporte, l'Estadiu Deportivu de Tuvalu, onde s'apuesten toles competiciones y entrena la seleición de fútbol de Tuvalu, que compite nos Xuegos del Pacíficu.

• 
  Ametralladora instalada na mariña.
• 
  Avión Hercules neozelandés aterrizando nel Aeropuertu Internacional de Funafuti.
• 
  Sablera en Fongafale.
• 
  Duty free del Aeropuertu Internacional de Funafuti.
• 
  Castru Fualifeke.
• 
  Zona más estrecha de Funafuti.
• 
  Cai principal de Funafuti.
• 
  Cai principal de Funafuti, vista escontra'l sur.
• 
  Sablera en Funafuti.
• 
  Serviciu Meteorolóxicu de Tuvalu.
• 
  Vertideru en Funafuti.
• 
  Mariña de Funafuti escontra l'Océanu Pacíficu.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Funafuti.

• Funafuti n'OpenWeatherMap
• Área de Caltenimientu de Funafuti