Noviercas

Noviercas
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Soria
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Noviercas (es)	Pedro Jesús Millán Pascual
Nome oficial	Noviercas (es)[1]
Códigu postal	42132
Xeografía
Coordenaes	41°42′41″N 2°02′06″W / 41.711388888889°N 2.035°O / 41.711388888889; -2.035
Noviercas Noviercas (España)
Superficie	85 km²
Altitú	1097 m
Llenda con	Torrubia de Soria, Almenar de Soria, Pinilla del Campo, Hinojosa del Campo, Ólvega, Soria, Borobia y Ciria
Demografía
Población	165 hab. (2023) - 88 homes (2019) - 68 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.19% de provincia de Soria
Densidá	1,94 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Noviercas ye una llocalidá y tamién un conceyu de la provincia de Soria, partíu xudicial de Soria, comunidá autónoma de Castiella y Llión, España. Pueblu de la Contorna del Moncayo.

Dende'l puntu de vista xerárquicu de la Ilesia católica forma parte de la diócesis d'Osma la cual, de la mesma, pertenez a l'archidiócesis de Burgos.

Tien un área de 91,56 km², ta asitiáu al este de la provincia de Soria, bien cercanu cola llende de la provincia de Zaragoza.El so horizonte queda cinxíu a tola redonda poles estribaciones del Maderu, Toranzo, Trabáu, Cardejón y Tajahuerce. Al fondu, tres el Maderu y Toranzo acolúmbrase la pimpana mole del Moncayo. Pol estrechu que dixebra a los dos primeres ábrese pasu'l ríu Araviana, d'antiguo llamáu Torrambril, por una paraxa de gran guapura.

Ye un pueblu ricu n'historia. Hai constancia de qu'equí hubo yá asentamientos humanos hai más de 4000 años como atestigüen los restos líticos y de cerámica campaniforme del pobláu neolíticu de La Losilla a menos d'un quilómetru de distancia de la llocalidá.

El nome de Noviercas, de clara procedencia llatina, indica que los romanos tuvieron pequí y amás dexáron dellos restos arqueolóxicos: fonte romana, cercu funerariu, etc.

El monumentu más icónico de Noviercas ye la so pimpana torre árabe del sieglu X dende onde puede acolumbrase tol territoriu. Dexaba la comunicación col restu de les torres de la contorna.

Tres reconquistar cristiana, Noviercas pasó a ser una aldega perteneciente a la Comunidá de Villa y Tierra de Soria hasta la so independencia d'ésta al se-y concedíu'l títulu de villa pol rei Carlos I en 1537.

De la dómina medieval tamién son dos de les famoses lleendes que se tresmitiríen de xeneración en xeneración hasta llegar a los nuesos díes. La primera ye la de los Siete Infantes de Lara que nos cunta que tres una traición fueron asesinaos y soterraos pequí. La otra ye la que nos cunta que doña Urraca, reina de Castiella, abellugar na torre noviercana cuando foi refugada pol so home Alfonso'l Batallador. Lleendes con una base histórica que quiciabes dalgún día non bien llonxanu pueda demostrase la so veracidá.

Al traviés de la fábrica de la so enorme ilesia tamién podemos sacar datos de la so historia.Empezar a construyir nel sieglu XVI n'estilu góticu tardíu. Nel sieglu XVII fixo l'ampliación barroca y darréu nel XVIII añadióse-y la portada neoclásica. El so gran tamañu fainos pensar qu'estes centuries fueron d'un gran dinamismu económicu y demográficu.

Noviercas ye tamién tierra de poetes. Equí nació en 1598, anque ye pocu conocíu, Fray Francisco de Jesús, que nel so retiru en Las Batuecas (Salamanca) compondría más de 25000 versos de tema mariana convirtiéndose n'unu de los más prolíficos poetes místicos del Sieglu d'Oru español.

Pero si por daqué ye conocida la villa de Noviercas ye pol gran poeta románticu del sieglu XIX, Gustavo Adolfo Bécquer. Dempués de casase con Casta Esteban pasó equí llargues temporaes y equí nacieron el primeru y el terceru de los sos fíos. Puede visitase el Muséu de Bécquer dientro de la Casa de la Cultura, con una escelente esposición permanente en redol al cuadru que pintó'l so hermanu Valeriano Bécquer nes eres del pueblu llamáu “El Baille” y los traxes típicos de la dómina fielmente recreaos en dichu muséu.Inda se caltién la casa onde vivió, anguaño en procesu de restauración.

A 1 de xineru de 2010 la población xubía a 185 habitantes, 98 homes y 87 muyeres.^[2]

Gráfica d'evolución demográfica de Noviercas ente 1900 y 2010

Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.      Población según el padrón municipal de 2010 del INE.

• Ilesia parroquial católica de los Santos Xustu y Pastor. A empiezos del sieglu XVI empezar a construyir l'actual ilesia n'estilu góticu tardíu posiblemente sobre los restos d'una primitiva ilesia románica que se quedaría pequeña ante'l fuerte aumentu demográficu d'esta dómina. Nun nos queda nenguna muerte d'ello sacante la formosa pila d'agua bendito -anque esiste una anotación al marxe nun llibru parroquial que diz que foi treslladada en 1858 dende'l despobláu de Los Cabezuelos-. La ilesia de Noviercas ye muncho más grande que cualesquier de les de la contorna. Nel sieglu XVI álzase la primitiva fábrica gótica que vemos anguaño na parte de tras y nel sieglu XVII constrúi l'ampliación n'estilu barrocu acompañada d'un cambéu na orientación del edificiu. La so planta consta d'una sola nave partida en cinco tramos que remata nuna cabecera rectangular y capiyes a los llaos que faen les vegaes de naves llaterales. A la obra gótica correspuende'l segundu tramu de la nave, los dos últimes capiyes del llau de la epístola, la capiya qu'al llau del evanxeliu comunica col tramu central de la nave y el cuerpu baxu de la torre que s'alza de siguío d'esta última dependencia. La reforma del sieglu XVII emplegó nes cubiertes bóvedes de yesería, subdividíes en numberoses formes xeométriques y cúpula nel tramu del cruceru, acovecida al esterior por un cimborrio de planta cuadrada. La inscripción "añu 1867" enserta na galería porticada que s'alza nel frente meridional de la ilesia, alviértenos de la dómina en que se llevó a cabu la renovación del edificiu. Nes capiyes llaterales nel llau derechu podemos destacar el retablu del calvariu (posiblemente l'altar mayor de l'antigua fábrica gótica) y la tabla de la flagelación, los dos d'estilu renacentista.
• Torrexón de Noviercas. Si por daqué conozse a Noviercas, amás de por la estancia de Bécquer, ye pol so arrogante y bien calteníu torrexón árabe. Ye quiciabes una de les muestres más antigües y meyores que queden na península d'esi tipu de fortificaciones. Destaca sobre'l restu del caserío de la villa de Noviercas pol so altor, 23,5 metros, y la so solidez. La entrada ta asitiada a 3,5 m del suelu na fachada sur en forma d'arcu de ferradura árabe. Los trés cuartes partes de baxo seríen d'esta dómina, finales del sieglu X, anque tamién hai dalgún historiador que lu adelantra nun sieglu y otros que la retrasen hasta la siguiente centuria. La parte final de riba colos matacanes y almenes correspondería a una reforma de finales del sieglu XIV a principios del XV, cuando s'utilizó nos enfrentamientos de los reinos de Castiella y Aragón. Dende la terraza podíen ponese en comunicación les diverses torres o talayes d'esta parte de la Marca media na dómina musulmana que'l so cuartel xeneral taba en Medinaceli. Ta arrodiada d'una tosca muralla alredor d'ella que s'aprovechó como paré trasera de les cases que la arrodien. Gran parte d'ella sumió por esti motivu anque en dalguna casa inda puede vese dalgún restu. Atopar nun escelente estáu de caltenimientu. Restaurar hacia l'añu 1975 y darréu en 1998 pasó a ser el puntu de partida de la denomada "Ruta de los torrexones" con una escelente esposición permanente que puede visitase in situ.

Nel so términu ya incluyíos na Rede Natura 2000 los siguientes llugares:

• Llugar d'Interés Comuñal conocíu como Quejigares y encinares de Sierra del Maderu, ocupando 386 hectárees, el 5 % del so términu.^[3]

La villa de Noviercas celebra les sos fiestes patronales nel últimu fin de selmana d'agostu mientres cinco díes. Lo más destacao son tornar y verbenes na Plaza Mayor.Tamién son importantes les peñes, popularmente llamaes "terrizos" , onde s'agasaya a los visitantes con vinu y piescos y axúntense los sos miembros pa comer y cenar.

La siguiente fiesta n'importancia ye la romería a la Virxe del Remediu que se celebra en Mayu'l sábadu anterior a la festividá de l'Ascensión y que los noviercanos denominen fiesta de la "lletanía". La ermita ta asitiada a siete km del pueblu y ellí treslládense pa celebrar festividá, comiendo nel campu nuna bella paraxa.

Nos últimos años tamién se recuperó los festexos d'antroxu o de los "quintos" gracies a l'actividá de l'asociación cultural Nueva Elevada, en fecha variable, un sábadu del mes de febreru.

Otres celebraciones son la Feria del Moncayo, a finales de setiembre y San Isidro'l 15 de Mayu

Naturales de la llocalidá de Noviercas:

• Fray Francisco de Jesús: poeta místicu del sieglu XVII, nació en Noviercas en 1599. Entró na orde de los carmelites y fixo'l so oficiu relixosu en Valladolid en 1633. Al añu siguiente retirar al desiertu de Las Batuecas (Salamanca) onde pasó más de cuarenta años y morrió en 1682. Ye un individuu carauterizáu pol retiru y aislamientu del mundu con una producción lliteraria desconocida pero pervalible y fecunda. Ye un eruditu n'historia eclesiástica, profana y mitolóxica, lo que demuestra que al ingresar nel Carmelo a los 32 años tenía una formación brillosa nos estudios científicu y lliterariu. En 1950 atopáronse les sos obres poétiques manuscrites autógrafas en dos tomos nel archivu de los carmelites descalzos de Segovia compuestes por más de 20.000 versos. Esi mesmu añu publicó la obra completa que fuera escrita ente 1647 y 1648.
• Gustavo Adolfo Bécquer: En Noviercas nacieron el primeru en 1862, Gregorio, y el terceru en 1868, Emilio, de los sos trés fíos. La so muyer, Casta Esteban, anque nacida en Torrubia de Soria, en Noviercas tenía bienes ente los que taba una casa, onde vivieron munches temporaes y nacieron los dos fíos citaos enantes. Anguaño esta casa ta restaurándose.
• Valeriano Domínguez Bécquer: hermanu del anterior. D'oficiu pintor, tamién pasó delles temporaes en Noviercas. Hai dos cuadros pintaos por él nesta llocalidá, El baille, nel Muséu del Prado, y Procesión, en propiedá de la Diputación de Soria.
• Marcelino Solís Jadra, doctor en Civil y Canónicu cola tesis Naturaleza y calter de los Concordatos; exame de los celebraos ente España y la Santa Sede (1876)

• Bienes d'interés cultural de la provincia de Soria
• Conceyos de la provincia de Soria
• Llocalidaes d'entidá menor de la provincia de Soria
• Provincia de Soria

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Noviercas.