Theodore Roosevelt

 

Los sos padres, Theodore Roosevelt Sr y Martha Bulloch, veníen de families aristocrátiques d'orixe holandés y vivíen holgadamente gracies a los ingresos proporcionaos pola so empresa d'importación y esportación. Mientres la so adolescencia sufrió asma. Esto provocó posiblemente la so obsesión pol exerciciu y la vida sana. Profesaba la fe calvinista.

En 1880, remata los sos estudios d'Historia na Universidá de Harvard y cásase con Alice Hathaway, fía d'un banqueru. Empieza a estudiar Llicenciatura en Derechu Derechu, pero abandonar al ser escoyíu pa l'Asamblea del Estáu de Nueva York de 1882 a 1884 pol Partíu Republicanu. La so madre y la so esposa muerren el mesmu día, esta postrera al dar a lluz a la so fía, Alice Roosevelt Longworth. Theodore retirar a una granxa de Dakota del Norte pa escaecer eses traxedies.

 

Mientres dos años va vivir como un cowboy d'Estaos Xuníos. «Nun puede suañase una vida más curiosa pa un mozu con bona salú que la d'un ranchu nesa dómina. Ye una vida verdaderamente prestosa y sana; enseñóme a ser independiente, aportunante y a adoptar decisiones con rapidez... Aprecié esti tipu de vida real y dafechu». Esti periodu foi bien importante p'algamar el maduror: «Nunca pudiera llegar a presidente ensin la esperiencia adquirida en Dakota del Norte».

En 1886, torna a Nueva York y reinicia la so carrera política, escribe tres llibros y vuélvese a cásase con Edith Kermit Carow. El presidente Benjamin Harrison nomar miembru d'una comisión sobre los funcionarios federales. Dirixe de siguío la prefeutura de policía de Nueva York en 1895. En 1897, el presidente William McKinley nomar secretariu axuntu pa l'Armada, puestu dende'l que prepara la Guerra contra España. Roosevelt actuó astutamente: acusó a España de la destrucción del acorazáu Maine en Cuba, ensin nenguna prueba. Sofitáu pol magnate de la prensa William Randolph Hearst, punxo a l'Armada n'estáu d'alerta ensin autorización del presidente McKinley.

Al españar en 1898 la guerra contra España, apúntase a la cabeza d'un reximientu de caballería, los Rough Riders ('Duros caballeros'), lo que-y dexa ganar se una desproporcionada reputación d'héroe. Roosevelt foi nomáu pa recibir la Medaya d'Honor, la máxima condecoración militar d'Estaos Xuníos, pero'l pidimientu foi tornada en delles ocasiones. En 2001, Roosevelt recibió la medaya a títulu póstumu, siendo l'únicu presidente en recibila.^[17]

Dempués de la guerra vuelve a entamar la so carrera política nel estáu de Nueva York, del que ye escoyíu gobernador nesi mesmu añu. Consigue enfrentase a los dirixentes del Partíu Republicanu lluchando contra la corrupción, y estos, pa desfacer d'él, proponer como candidatu a la vicepresidencia, un puestu d'escasa relevancia.

 

1901

• 14 de setiembre: el presidente McKinley muerre por cuenta de les firíes infligidas por un asesín anarquista. Conforme a les previsiones de la Constitución de los Estaos Xuníos, el vicepresidente Theodore Roosevelt pasa a ser el ventenu sestu presidente de los Estaos Xuníos d'América. Solo tien 41 años y la so llegada al poder desespera al so propiu partíu por cuenta de les sos idees sociales demasiáu avanzaes en dellos terrenes.
• 16 d'ochobre: cena con Booker T. Washington, el líder negru más importante de la dómina, foi'l primer afroamericanu en ser convidáu a una cena na Casa Blanca.

1902

• 29 d'abril: el Congresu vota, y Roosevelt robla una llei que prohibe la inmigración china dende Filipines (nesa dómina protectoráu d'Estaos Xuníos).

• 12 de mayu: Roosevelt exerz d'árbitru nel conflictu ente 100 000 mineros de Pennsylvania en fuelga mientres más de tres meses y los sos patronos. La fuelga prosigue hasta ochobre, fecha na que Roosevelt consigue pa ellos un aumentu de salariu d'un 10 %^[18] y una llimitación de la duración de la selmana llaboral. Les mines de carbón yeren nesa dómina cruciales pal desenvolvimientu de la economía d'Estaos Xuníos.

• 20 de mayu: les tropes d'Estaos Xuníos retirar de Cuba, país nel que s'establez el primer gobiernu nacional.

• 28 de xunu: vótase la llei que financia la construcción de la Canal de Panamá.

• 2 de setiembre: Roosevelt pronuncia un discursu sobre política esterior, nel qu'utiliza una fórmula que se fixo famosa: «Hai que falar selemente al empar que se sostién un gran garrote» (Doctrina del Big Stick).

1903

• 14 de febreru: Roosevelt crea'l Ministeriu de Comerciu y Trabayu (que más palantre dixebraría).

• 14 de marzu: Roosevelt crea la primer reserva natural d'aves en Pelican Island, Florida.

• 3 de payares: el gobiernu de Roosevelt espera que Colombia apruebe'l tratáu Herrán-Hay pa construyir una canal por Panamá pero Colombia refugar el 12 d'agostu, sumándose esto a otros problemes internos que llevaron a los panameños a declarar la separación de Colombia y fundar la República de Panamá. Perú foi'l primer país en reconocer a Panamá y extraoficialmente Estaos Xuníos reconocen a la nueva república de Panamá el 6 de payares. Panamá unvia'l so negociador Philippe Bunau-Baniella quien nun sigue instrucciones y axusta un nuevu tratáu que dexa'l control de la zona de la canal a Estaos Xuníos a perpetuidad, previu pagu de 10 millones de dólares y un arriendu añal de 250 000 $ qu'igualmente -y tocó recibir al Gobiernu Colombianu de nun refugar el Tratáu Herrán-Hay. La cantidá d'elementos en xuegu, la política d'Estaos Xuníos, la rapidez con qu'asocedieron los fechos, dio pie a la lleenda negra o colombiana, según la cual Estaos Xuníos fomentó que Panamá se dixebrara de Colombia.^{[ensin referencies]}

1904

• 11 de febreru: Roosevelt declara la neutralidá de los Estaos Xuníos na guerra ente Rusia y Xapón.

• 26 de xunu: el Partíu Republicanu designa a Roosevelt candidatu a les eleiciones presidenciales.

• 8 de payares: Roosevelt vence nes eleiciones presidenciales al demócrata Alton B. Parker. La votación del Colexu Eleutoral amuesa una clara división ente los estaos del sur, favorables al Partíu Demócrata, y los estaos del centru y norte, favorables al Partíu Republicanu.

• 6 d'avientu: nel so discursu añal nel Congresu de los Estaos Xuníos, Roosevelt pronuncia'l Corolariu Roosevelt qu'amplía la doctrina establecida pol presidente James Monroe (escontra 1823) al conxuntu del mundu occidental, al afirmar que los Estaos Xuníos intervendríen en cualquier asuntu d'importancia qu'afectara a los sos intereses.

 

1905

• 21 de xineru: aplicando la doctrina intervencionista, los Estaos Xuníos invaden y tomen el control del gobiernu de la República Dominicana.

• 1 de febreru: Roosevelt crea'l Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos.

• 4 de marzu: invistidura de Theodore Roosevelt pa un segundu mandatu presidencial.

• 6 de setiembre: termina la guerra ente Rusia y Xapón. Roosevelt, que realizó llabores d'intermediación en dichu conflictu, recibe'l Premiu Nobel de la Paz el 10 d'avientu de 1906.

1906

• 16 de xineru: apertura de la Conferencia d'Alxecires n'España, na que Roosevelt trata d'exercer llabores d'arbitraxe nel conflictu ente Francia y Alemaña sobre Marruecos.

• 8 de xunu: Roosevelt promulga los primeros dieciocho monumentos nacionales de los Estaos Xuníos, protexendo espacios naturales.

• 29 de xunu: Roosevelt sofita una llei que da al gobiernu federal poderes pa controlar les tarifes ferroviaries. Esta llei llinda la competencia ente les distintes compañíes y torga que s'establezan tarifes preferenciales a los grandes grupos industriales.

• 30 de xunu: Roosevelt robla la Llei de Pureza de los alimentos y les Drogues qu'autoriza al gobiernu federal a inspeicionar les empreses d'alimentación y farmacéutica y qu'obliga a los fabricantes a especificar la llista d'ingredientes.

• 23 d'agostu: el presidente cubanun solicita la intervención de les tropes d'Estaos Xuníos tres una serie de disturbios. Roosevelt unvia al exércitu n'ochobre.

• 9 de payares: Roosevelt realiza dos tales visites oficiales a Puertu Ricu y Panamá pa inspeicionar los trabayos na canal. Ye la primer visita oficial qu'un presidente de los Estaos Xuníos lleva a cabu nel estranxeru.

• 12 d'avientu: Roosevelt noma a Straus ministru de comerciu y trabayu. Ye'l primer representante de la minoría xudía que llogra un cargu nel gobiernu de los Estaos Xuníos.

 

1907

• 20 de febreru: Roosevelt robla una llei alrodiu de la inmigración que-y dexa torgar la llegada de xaponeses.

• 22 d'ochobre: produzse una llerza financiero por causa de les grandes oscilaciones de la Bolsa de valores. Roosevelt torna d'un viaxe de manera precipitada pa intervenir, pero la medrana a una nueva depresión ye constante.

• 16 de payares: almitir a Oklahoma como estáu de la Unión; ye'l 46º estáu.

• 16 d'avientu: Roosevelt unvia a l'Armada de los Estaos Xuníos a realizar una xira per tol mundu que duró hasta febreru de 1908. Los barcos son recibíos con entusiasmu en numberosos puertos y los Estaos Xuníos lleven a cabu una exhibición de la so potencia militar.

1908

• 20 de xunu: Roosevelt crea'l Parque Nacional de Mesa Verde.

Al rematar el so segundu mandatu, Roosevelt, fiel a los sos compromisos, nun se vuelve presentar. Viaxa a África pa realizar un safari y torna dempués de mercar más de 3000 animales.

En política esterior, Theodore Roosevelt abogó pol espansionismu d'Estaos Xuníos , pasando a controlar les posesiones españoles nel Caribe y nel océanu Pacíficu. Socatró una revuelta en Panamá pa consiguir la separación d'esi país que con anterioridá se xunió a la Gran Colombia en 1822 y décades dempués convirtióse nun departamentu autónomu de Colombia. L'oxetivu de dicha insurrección yera construyir la canal y que quedaría baxu control de los Estaos Xuníos. Roosevelt, fervosu defensor de la Marina, cuntaba que el pasu al traviés del ismu de Panamá yera fundamental pa poder crear una marina fuerte y cohesionada.

Mientres el periodu de la so presidencia, l'exércitu de los Estaos Xuníos estableció en 1903 en Cuba la base de Guantánamo, según lo convenío nel Tratáu ente Cuba y Estaos Xuníos, con unes condiciones tan ferriales que nin siquier el gobiernu comunista de Fidel Castro pudo llograr la so devolución al país. Tamién intervieno na República Dominicana en 1904 y ocupó Cuba en 1906.

Roosevelt instituye un corolariu a la doctrina del presidente James Monroe al afirmar que los Estaos Xuníos teníen d'intervenir pa defender los sos intereses nel conxuntu del mundu. Intervieno personalmente nel arbitraxe del conflictu ente Francia y Alemaña sobre Marruecos y nel que se produció ente Rusia y Xapón, lo que lu sirvió pa llograr el Premiu Nobel de la Paz.

Foi un detractor de les intervenciones humanitaries.^[19] Al respective de les falcatrúes cometíes polos belgues nel Congo Belga, Roosevelt repitió'l so sofitu al rei Leopoldu II, qu'Estaos Xuníos -y confirió mientres el mandatu de Chester A. Arthur,^[20] diciendo en 1906 que "yera una lliteral imposibilidá física intervenir" y llamó "babayu" a la campaña favorable a la intervención.^[19]

 

Roosevelt yera partidariu d'un fuerte poder federal, capaz de regular l'actividá económica del país. Atacó a les grandes empreses privaes y la so política económica taba contra'l monopoliu, a les qu'acusaba de llograr enormes beneficios en desterciu de los consumidores, y empecipia procedimientos contra los grandes capitalistes del ferrocarril, del petroleu y de la industria agroalimentaria. L'entamu formal d'esta cruzada contra los trusts industriales producir nun llargu discursu de más de 30 páxines que pronuncia na Cámara de Representantes.

Theodore Roosevelt comprometer a consiguir que se respete'l acta Sherman. Tamién intervién p'arbitrar el conflictu ente los mineros en fuelga y la patronal; esti fechu dexa que consigan una xornada de 8 hores y unos salarios más xustos pa los trabayadores, lo que se llamó un alcuerdu equitativo». Roosevelt pertenez a la corriente progresista y dellos conflictos, como'l que-y enfrentó al banqueru J. P. Morgan diéron-y esa reputación na historia.

Roosevelt ye'l primer presidente que s'esmolez de manera efectiva pol caltenimientu de los espacios naturales y pola fauna. Creó les bases del sistema de Parques Nacionales, de Monumentos Nacionales y de Montes Nacionales lo mesmo que de les Reserves Naturales, faciendo pasar estos terrenes al control federal. De la mesma, en 1902, el National Reclamation Act (o Newlands Act) daba al gobernador federal los poderes supremos pa la construcción de preses o pa los proyeutos de regación. Créase una nueva axencia federal, el Reclamation Service pa collaborar colos científicos. La xestión de l'agua pasa a control federal, lo que ye especialmente relevante na parte oeste del territoriu. En total fueron más d'un millón de km² los que pasaron a ser controlaos y protexíos pol gobiernu federal. Mientres el so mandatu creáronse los parques de Crater Lake, Wind Cave y Mesa Verde.

 

1912

• 7 d'agostu: Roosevelt, descontentu cola política desenvuelta pol so socesor, William Howard Taft, trata de consiguir la nominación del Partíu Republicanu pa volver presentase a les eleiciones. El Partíu vuelve escoyer a Taft y Roosevelt decide xunise a un partíu reformista acabante crear, el Partíu Progresista. Consigue meyores resultaos que Taft, pero la división nel Partíu Republicanu dexa al candidatu demócrata, Woodrow Wilson, ganar les eleiciones.

• La nueche del 14 d'ochobre: Mientres se preparar pa dar un discursu en Milwaukee, foi víctima d'un atentáu nel cual recibió un disparu nel pechu. Con una costiella rota y cola bala dientro del so pechu, Roosevelt aportunó en dar el so discursu d'una hora enantes de dexar que lo treslladaren al hospital.

Tres esta derrota Roosevelt siguió llevando una vida aventurera que lu llevó a diversos llugares del mundu, destacar ente los sos viaxes la Espedición científica Roosevelt-Rondon, gracies a la cual consiguió qu'un ríu, enantes esploráu y bautizáu pol esplorador brasilanu Cândido Rondon como Ríu de la Dulda, y depués por él xunto a este en Brasil ente 1913-1914, güei lleve nel so honor el nome de ríu Roosevelt tal que foi rebautizado dende entós.

Al españar la Primer Guerra Mundial (1914-1918), Roosevelt pronunciar en favor del sofitu a Gran Bretaña (lo que'l presidente Wilson nun fixo hasta 1917).

1918

• Anque'l partíu progresista fundáu por él tenía munchos votantes, Roosevelt abandonar por cuenta de les poques oficines que tenía pa establecese como partíu permanente n'Estaos Xuníos (principalmente en California), y tornó al partíu republicanu.

1919

• El 6 de xineru, nel so llar en New York, Theodore Roosevelt morrió mientres dormía. El vicepresidente Marshall dixo: «La muerte tenía que lleva-y lo dormíu, porque si Roosevelt tuviera despiertu, esistiría una engarradiella». Cuando lo llevantaron del so llechu, atoparon un llibru debaxo de la so cama.

Roosevelt foi un escritor prolíficu, y trató temes que van dende la política esterior hasta la importancia de los parques nacionales. Roosevelt tamién yera un vidueñu llector de poesía. El poeta d'Estaos Xuníos, Robert Frost dixo d'él, «foi de la nuesa especie. Citó la poesía pa mi. Sabía poesía.»^[21]

Como editor de la revista Outlook tuvo accesu selmanal a una gran audiencia educada. En total Roosevelt escribió unos 18 llibros (en delles ediciones), incluyendo la so Autobiografía,^[22] The Rough Riders,^[23] Historia de la Guerra Naval de 1812^[24] y otros de temes d'interés como la ganadería, esploraciones científiques y la vida montesa. Siendo'l so llibru más ambiciosu una narración en cuatro volúmenes The Winning of the West, na que rellaciona l'orixe de la nueva «raza» d'Estaos Xuníos (l'actual población de los Estaos Xuníos) coles condiciones de la frontera a lo llargo de los sieglos XVII, XVIII y principios del XIX.

 

Theodore Roosevelt ta consideráu polos ciudadanos d'Estaos Xuníos como unu de los sos presidentes más importantes debíu en gran parte a qu'impulsó munches lleis progresistes. Roosevelt inauguró'l 18 de marzu de 1911 una presa cerca de Phoenix, nel estáu d'Arizona, que lleva'l so nome y qu'entá anguaño ye la presa de mayor tamañu de los Estaos Xuníos. Ye unu de los cuatro presidentes esculpíos nel granitu del Monte Rushmore xunto a George Washington, Thomas Jefferson y Abraham Lincoln. El portaviones de propulsión nuclear de la Marina d'Estaos Xuníos CVN-71 lleva'l so nome, USS Theodore Roosevelt y cuenta con un monumentu nacional na Isla Theodore Roosevelt en Washington D.C.

Inclusive una cita de la plataforma de Partíu Progresista de 1912 de Roosevelt foi citada como un epigrama por Julian Assange, fundador de WikiLeaks, nel so manifiestu de 2006: «Detrás del aparente Gobiernu siéntase entronizado un gobiernu invisible, nun debiendo nenguna llealtá y nun reconocer nenguna responsabilidá a la xente. Pa destruyir esta invisible Gobiernu, eslleir l'alianza impía ente negocios corruptos y la política corrupta ye la primer xera de l'habilidá política del día».^[25][26]

• Presidentes de los EE. XX.
• Seth Bullock
• Franklin D. Roosevelt

• Lacroix, Jean-Michel. Histoire des États-Unis, Paris, BUO, 2006.
• Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). Charles Edward Magoon: The Panama Years. Río Piedras, Puertu Ricu: Editorial Plaza Mayor. ISBN 1-56328-155-4. OCLC 42970390.
• Mellander, Gustavo A. (1971). The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers. OCLC 138568.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Theodore Roosevelt.
•   Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Theodore Roosevelt.
• President Theodore Roosevelt, 1901 n'inglés) Archiváu 2009-01-20 en Wayback Machine.

Presidentes de los Estaos Xuníos d'América
Washington | J. Adams | Jefferson | Madison | Monroe | J.Q. Adams | Jackson | Van Buren | W. Harrison | Tyler | Polk | Taylor | Fillmore | Pierce | Buchanan | Lincoln | A. Johnson | Grant | Hayes | Garfield | Arthur | Cleveland | B. Harrison | Cleveland | McKinley | T.R. | Taft | Wilson | Harding | Coolidge | Hoover | F.D.R. | Truman | Eisenhower | J.F.K. | L.B.J. | Nixon | Ford | Carter | Reagan | G.H.W. Bush | Clinton | George W. Bush | Barack Obama | Donald Trump | Joe Biden