Riosa
Riosa[1] ye un conceyu d'Asturies y la única parroquia del mesmu. El conceyu allúgase nel monte central asturianu, y llenda al norte con Morcín, al este con Mieres, al sur con Ḷḷena y Quirós y al oeste de nuevo con Quirós. La cabeza'l conceyu ye La Vega.
| Riosa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Principáu d'Asturies | ||||
| Provincia | Provincia d'Asturies | ||||
| Partíu xudicial | Mieres | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu | ||||
| Capital | La Vega | ||||
| Alcaldesa de Riosa | Ana Isabel Díaz Fernández | ||||
| Nome oficial | Riosa (es) | ||||
| División |
ver
| ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°12′32″N 5°53′24″W / 43.2089°N 5.8901°O | ||||
 | |||||
| Superficie | 46.49 km² | ||||
| Llenda con | Morcín, Mieres, Ḷḷena y Quirós | ||||
| Demografía | |||||
| Población | 1755 hab. (2023) | ||||
| Densidá | 37,75 hab/km² | ||||
| Xentiliciu | |||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| ayuntamientoriosa.com | |||||
 | |||||
Xeografía
editarEl conceyu de Riosa ta formáu pola única parroquia de Riosa, tien un relieve peraccidentáu, rescamplando nel oeste la Sierra del Aramu colos picos del Barriscal (1.734 metros), el Xistras (1.773 metros) y sobre manera'l Gamonal, asitiáu en L'Angliru.
El so ríu principal ye'l Llamu, llamáu tamién Riosa, que naz nes pendientes del Aramu d'onde remanez una bayura de regatos que baxen de los sos montes. Sigue una orientación sur-norte y conflúi colos ríos Xuncar y Grandiella cerca de La Vega. Sigue'l so cursu en Morcín y desemboca nel ríu Caudal.
Mediu físicu
editarLa unidá de Riosa y Morcín compónenla una riestra de valles arrodiaos de montes; la Sierra del Aramu (oeste), el cordal del Monte Llisoriu (este) y ente dambos conceyos el Monsacru. Mientres zarren La Cardosa-La Utra y el ríu Caudal (norte) y el cordal de Les Segaes (sur).
Perteneciente a la Conca Central d'Asturies, la so formación xeolóxica data del Carboníferu (360-286 m.a.) periodu que correspuende al gran espardimientu de plantes terrestres (equisetos, felechos y ximnospermes primitives).
Nel hulleru aprovecháu en La Foz de Morcín surden potentes conglomeraos que tán basaos na presencia de pudingues, roques formaes por cantos rodaos de cuarcita embebíes nuna matriz arenosa. Estas pudingues son caracterizaes pola interestratificación de niveles de pizarra, arenisques y dellos carbones esplotables.
Llocalidaes
editar| Nᵘ | Nome
|
Población | % población Riosa
|
|---|---|---|---|
| 1 | Ablaneo
|
n/d
| |
| 2 | Cereceo
|
n/d | |
| 3 | Doñaxuande
|
n/d | |
| 4 | El Cabal
|
n/d | |
| 5 | El Caburnín
|
n/d | |
| 6 | El Coḷḷéu
|
n/d | |
| 7 | El Curuxeo
|
n/d | |
| 8 | El Fresneal
|
n/d | |
| 9 | El Güespe
|
n/d | |
| 10 | El Preu Lorto
|
n/d | |
| 11 | El Quentu
|
n/d | |
| 12 | El Quentu la Vara
|
n/d | |
| 13 | El Roteḷḷín
|
n/d | |
| 14 | El Teleno
|
n/d | |
| 15 | Envernaes
|
n/d | |
| 16 | Felguera
|
81 | 4,624,62% |
| 17 | Fresneo
|
n/d | |
| 18 | Grandieḷḷa
|
n/d | |
| 19 | L'Ablanosa
|
n/d | |
| 20 | L'Ará
|
n/d | |
| 21 | L'Azorera Purció
|
n/d | |
| 22 | L'Azorera les Yanes
|
n/d | |
| 23 | La Cantera
|
n/d | |
| 24 | La Casiḷḷina
|
n/d | |
| 25 | La Castañar
|
n/d | |
| 26 | La Cuba
|
n/d | |
| 27 | La Granxa
|
n/d | |
| 28 | La Marina
|
n/d | |
| 29 | La Pontialta
|
n/d | |
| 30 | La Reboḷḷa
|
n/d | |
| 31 | La Vara
|
n/d | |
| 32 | La Vega
|
366 | 20,8520,85% |
| 33 | La Xuncar
|
n/d | |
| 34 | La Ḷḷaneza
|
n/d | |
| 35 | Les Agüeres
|
n/d | |
| 36 | Les Gateres
|
n/d | |
| 37 | Les Texeres
|
n/d | |
| 38 | Les Yanes
|
n/d | |
| 39 | Ḷḷamo
|
11 | 0,630,63% |
| 40 | Los Caleyos
|
n/d | |
| 41 | Los Cuadros
|
n/d | |
| 42 | Murieḷḷos
|
n/d | |
| 43 | Nixeres
|
n/d | |
| 44 | Panderraíces
|
n/d | |
| 45 | Piedrafita
|
n/d | |
| 46 | Prunadieḷḷa
|
n/d | |
| 47 | Purció
|
n/d | |
| 48 | Rioseco
|
n/d | |
| 49 | Rozacaxil
|
n/d | |
| 50 | San Adriano
|
n/d | |
| 51 | Viḷḷamir
|
n/d |
Flora y fauna
editarNesti conceyu pue alcontrase la bayura de la fauna montés asturiana:
- Mamíferos: llobu, llebre, xabaril, corzu, xineta, melandru, llóndriga, algaire y esguil.
- Aves: aigla, utre, ferre, frangüesu, branín, tordu, pinzón, graya, calandra, andarón, perdiz.
- Reptiles: llancierta/llagartesa...
La bayura d'ecosistemes va dende les vegues y riberes del ríu, hasta montes calizos penriba de los 1.700m, lo qu'apuerta una gran variedá d'especies, bien conservaes pola ausencia d'impautos medioambientales y la vixencia de moos de vida tradicionales. Ello convirtió a esti territoriu en llugar frecuentáu por botánicos yá nel sieglu XIX, a la gueta de plantes pa usu medicinal.
Son perfrecuentes los topónimos de pueblos venceyaos cola foresta: La Figar, Figares, Les Texeres, Texeo, Ablaneo, Fresneo, La Carbayosa, La Pumar, La Mostayal, Prunadiella…
Nesti conceyu alcuéntrense especies asociaes a:
- Arboláu: faya, carbayu, castañal, ablanu, abeduriu, tilar, texu, acebu, fresnu, pládanu, alisu…
- Matos: ganzu, mostayu, espinera, miruéndanu, sanxuán, beleñu, cádaba…
- Flores: cardeña, zapatinos de la virxe y cardu madalenu.
- Plantes melecinales: té, tila, abeyera, xanzana, romeru, tomillu, manzanilla, ortiga, roderu, tarriellu, oriéganu...
Política
editarNel conceyu de Riosa, dende 1979, l'únicu partíu qu'algamó l'alcaldía ye FSA-PSOE. L'alcalde actual ye José Antonio Muñiz Álvarez, que gobierna dende 1991 (Ver Llista d'alcaldes de Riosa).
| Partíu | 1979 | 1983 | 1987[2] | 1991[2] | 1995[2] | 1999[2] | 2003[2] | 2007[2] | 2011[3] | 2015[2] |
| FSA-PSOE | 6 | 8 | 9 | 7 | 6 | 6 | 5 | 5 | 6 | 5 |
| PCE / IX-BA | 2 | 1 | 1 | 3 | 2 | 2 | 3 | 4 | 4 | 5 |
| CD / AP / PP | 2 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | 2 | 1 | 0 | |
| FAC | 1 | |||||||||
| UCD / CDS | 1 | 0 | 0 | |||||||
| URAS | 1 | 1 | ||||||||
| AA | 1 | 1 | 1 | 0 | ||||||
| Independientes | 2 | |||||||||
| Total | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 |
Historia
editarEl so allugamientu nel monte central asturianu na conca del ríu Caudal determinó les carauterístiques d'esti conceyu a lo llargo de tola so historia dende'l Neolíticu (6000 - 3000 e. C.).
Economía
editar| Númberu de trabayadores | Tantu por cientu | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| TOTAL | 295 | 100 | |||
| Agricultura, ganadería y pesca | 58 | 19,66 | |||
| Industria | 12 | 4,07 | |||
| Construcción | 16 | 5,42 | |||
| Servicios | 209 | 70,85 | |||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
| Usu | Superficie (km²) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tierres de llabrantíu | 0,12 | ||||
| Praderíes | 23,86 | ||||
| Terrenu forestal | 16,91 | ||||
| Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) | 5,60 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
| Ganaderíes de bovín | 160 | ||||
| Cabeces de ganáu bovín | 1.558 | ||||
| Cabeces de ganáu ovín | 132 | ||||
| Cabeces de ganáu cabrín | 0 | ||||
| Ganaderos con cuota llechera | 0 | ||||
| Quilos de cuota llechera | 0 | ||||
| Metros cúbicos de madera valtao | 295 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ «Espediente colos topónimos oficiales de Riosa». BOPA.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 «Direición Xeneral de Política Interior». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-11-14.
- ↑ «Eleiciones Llocales 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2019-07-08.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Riosa.
- Web del Ayuntamientu
- Federación Asturiana de Conceyos
- Visites virtuales del Consorciu de la Montaña Central d'Asturies
- Mines prehistóriques de cobre del Aramu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).