Nitratu

Nos nitratos ta presente'l anión NON₃^-. El nitróxenu n'estáu d'oxidación +V atopar nel centru d'un triángulu formáu polos trés osíxenos. La estructura ye estabilizada por efeutos mesoméricos.

 

Los nitratos inorgánicos formar na naturaleza pola descomposición de los compuestos nitrogenados como les proteínes, la urea, etc.. Nesta descomposición fórmase amoniacu o amoniu respeutivamente. En presencia d'osíxenu ésti ye aferruñáu por microorganismos de tipu nitrobacter a acedu nítrico qu'ataca cualquier base (xeneralmente carbonatos) qu'hai nel mediu formando'l nitratu correspondiente.

Otra fonte de formación ye al traviés de los óxidos de nitróxenu que se xeneren nes descargues llétriques de les nubes a partir del nitróxenu y del osíxenu del aire. Cola agua de l'agua de nuevu fórmase acedu nítrico qu'ataca los carbonatos y otros minerales básicos qu'atopa nel mediu pa formar los nitratos correspondientes.

Anguaño fórmense tamién cantidaes importantes d'óxidos de nitróxenu nos procesos de combustión a alta temperatura. Estos tresfórmense pol mesmu camín en nitratos que foi descritu pa los óxido de nitróxenu formaos naturalmente.

Los nitratos son una parte esencial de los abonos. Les plantes convertir de nuevu en compuestos orgánicos nitrogenados como los aminoácidos. Munches plantes atropen los nitratos nos sos partes verdes y si aprovéchense como alimentos cocíos esiste peligru de qu'otros organismos convertir en nitritos por amenorgamientu, que de la mesma producen nitrosamines que son canceríxenes. Por eso encamiéntase, por casu, non recalentar les espinaques que suelen tener un ciertu conteníu en nitratu.

Na naturaleza atopen cantidaes importantes de nitratu de sodiu (NaNO₃) en depósitos formaos por evaporación en Chile (nitratu de Chile). Incrustaciones formaes nos establos de ganáu de cutiu compónense de nitratu de calciu Ca(NON₃)₂. Xenerar a partir de la descomposición de la urea CO(NH₂)₂ de la orina de los animales que ye tresformáu microbiológicamente n'acedu nítrico y finalmente por reacción col cal de les parés nel sal atopao.

El nitratu de potasiu (KNO₃) forma parte esencial de la pólvora negra. Aprovéchase'l so poder oxidante pa tresformar el carbonu y l'azufre tamién presentes nel amiestu nos sos óxidos. La enerxía lliberada nel procesu fai que se calecer los gases y espándanse de manera esplosiva.

Los nitratos - como yá s'indicó - formen tamién parte esencial de munches formulaciones d'abonos. El nitratu natural, conocíu tamién como Nitratu de Chile, esplotar dende hai enforma tiempu nos salares del norte d'esti país y constituyía un importante productu d'esportación del mesmu, como puede inferise de l'antigua propaganda que reproduz la imaxe reproducida equí y que tamién apaez nel artículu sobre Santa Cruz de La Palma, hasta que'l desenvolvimientu en Noruega y otros países del nitratu artificial (llogrando'l nitróxenu direutamente del aire al traviés de medios electroquímicos) vieno competir y afectar esi comerciu d'esportación. Un compuestu especialmente útil nesti contestu ye'l nitratu d'amoniu. Desgraciadamente amás de ser un bon abonu descomponer de forma esplosiva a la de calecer y ye responsable d'una gran númberu d'accidentes. Entemecíu con petroleu ye utilizáu como esplosivu en minería. En condiciones más controlaes la descomposición del nitratu d'amoniu utilizar pa xenerar el óxidu de dinitrógeno. Esti aprovéchase como anestésicu y por casu pa espumar la nata batida vendida en llata.

El nitratu de plata ye un precursor importante pa los haluros de plata utilizaos como sales fotosensibles en fotografía.

Como entemediu los nitratos tán presentes nel procesu de nitrificación / desnitrificación que s'utiliza nes plantes depuradores d'agües residuales. Aprovéchase'l fechu que dellos microorganismos pueden amenorgar en condiciones anaeróbicas el nitratu direutamente a nitróxenu elemental. Asina s'esanicien los compuestos de nitróxenu de les agües onde produciríen problemes d'eutrofización. Los problemes de H₂S (acedu sulfhídrico) que se xeneren nes depuradores, fueses sépticas y redes de saneamientu, tamién pueden solucionase cola adición de nitratos.

Disoluciones de nitratos (cálcicu, sódicu y potásicu) tamién s'utilicen en baños de pasivación de superficies de metales según nel almacenamientu d'enerxía térmica en plantes solares de concentración. Esti últimu desenvolvimientu ye la gran novedá de les plantes solares térmiques, onde la enerxía sobrante va atropándose nesti tipu de sales, pa darréu producir eletricidá cuando la lluz del sol sume. El rangu de temperatura que pueden almacenar estos sales ta ente 131 °C y 560 °C. La investigación de nuevos nitratos (Nitratu cálcicu potásicu, Nitratu de litiu,...) van ameyorar les propiedaes d'estos sales.

Los nitratos conócense siquier dende la Edá Media. Col ácidu sulfúrico (entós de cutiu nomáu aceite de vitriolo) xenerar a partir d'ellos l'acedu nítrico necesariu na formulación de l'agua regia.

Cola introducción de la pólvora los pequeños xacimientos naturales yá nun yeren abondos y pasóse a un procesu de fabricación a partir de los escrementos humanu y animal. Estos vertíen sobre un llechu altu y bien ventiláu de material orgánico como rastroxos. Amás añadíense cantidaes de cal. Nestes condiciones xenérase, como yá descritu enantes, el nitratu de calciu. Este ye soluble n'agua y pudo ser estrayíu y llográu tres la evaporación del líquidu.

La adición de carbonatu potásicu, estrayíu de les cenices de madera, a una disolución del nitratu cálcicu bastiaba'l calciu en forma del so carbonatu (el cal) y el nitratu potásicu llograr tres evaporación del disolvente.

Los nitratos pueden llograse por dellos métodos:

1. Por actuación del ácidu nítrico sobre'l metal. Especialmente con ácidu concentráu nesti procesu pierden cantidaes importantes del ácidu por amenorgamientu del nitratu pa dar óxidos de nitróxenu.
2. Por neutralización d'una base col ácidu nítrico.
3. Por intercambiu del anión. Nesti procesu suelse emplegar el sulfatu soluble d'un metal y un equivalente de nitratu de bariu Ba(NON₃)₂. Bastia'l sulfatu de bariu y llógrase el nitratu deseyáu tres la evaporación del líquidu.

Los nitratos orgánicos son ésteres del ácidu nítrico con alcoholes. El nitratu orgánicu más conocíu ye, probablemente, la nitroglicerina, formada a partir d'un amiestu de glicerina, acedu nítrico y ácidu sulfúrico concentráu.

Utilizando la mesma entemez de reactivos menos concentráu sobre la celuolosa y tratando el productu xeneráu con un químicu X llógrase'l celuloide.

El nitratu de amilo (O₂NON(CH₂)₄CH₃) utilizar en medicina polos sos efeutos sobre'l sistema cardiovascular. La nitroglicerina demuestra efeutos paecíos por razón de que les formulaciones que s'usen en medicina nun son esplosivos. Na alministración de nitroglicerina, un potente vasodilatador, prefierse la vía sollingual, que evita considerablemente'l pasu pol fégadu.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Nitratu.
• Coleición de Nitratos dixitalizaos na Biblioteca Dixital Hispánica de la Biblioteca Nacional d'España.