Mamelucu

Esta práutica empezó nel Irán oriental cola dinastía samánida, que taba en constante conflictu fronterizu contra los entós pueblos tribales turcos d'Asia Central. Esti conflictu yera vistu dende'l puntu de vista islámicu como una yihad (guerra santa) contra estos turcos paganos. Nestes razies, probes en botín, los ghāzī (guerreros de la fe islámica) nun llograben más qu'esclavos turcos (prisioneros o mercaos a otros turcos), que poles sos aptitúes guerreres empezar a utilizalos nes fuercies samánidas. Estos primeros mamelucos turcos, iranizados y islamizados, resultaron ser de vital importancia poles sos aptitúes militares y llegaron a ocupar importantes puestos políticos d'enfotu nel réxime samánida. D'equí surdiríen los emires mamelucos Alp Tegīn y Sebük Tegīn, fundadores de la dinastía Gaznávida.

Un fechu similar asocedió nel corazón del Califatu Abásida, Bagdag, onde, nel sieglu IX, la guardia califal empezó a ser nutrida, gracies a la llealtá samánida, de mamelucos turcos, llamaos ghilman (sing. ghulam). Los ghilmam yeren entrenaos y educaos por cuenta del so amu y podíen ganar la so llibertá al traviés del so dedicáu serviciu. A ellos obligábase-yos a casase con muyeres esclaves turques, que fueron escoyíes pa ellos polos sos amos. Dellos ghilman paecen vivir vides célibes. Estos fueron introducíos mientres el reináu del califa Al-Mutásim (833-842), quien-yos demostró un gran favor y nellos confió'l so guardia personal. Llueu, estos esclavos militarizados, armaron faiciones dientro de la corte califal puxando y esixendo altos salarios polos sos servicios. Oponer a la población árabe nativa, y los consiguientes disturbios contra estos ghilman en Bagdag obligaron a Al-Mutásim a treslladar la so capital a Samarra en 836. Los ghilman rápido amontaron el so poder y la so influencia, y so los débiles gobernantes qu'asocedieron a Al-Mutásim, convertir en verdaderos soberanos, dando llugar a un casu similar a lo qu'asocedió nel Imperiu romanu cola Guardia Pretoriana: remontáronse delles vegaes mientres la llamada Anarquía de Samarra qu'empezó en 861, col asesinatu del califa Al-Mutáwakkil (fíu d'Al-Mutásim) polos sos guardias ghilman turcos. Esti asumiera'l poder sofitáu por dos xefes turcos, unu de los cualos foi asesináu. El so fíu y socesor, al-Muntasir (fíu d'una esclava griega), implicáu nel asesinatu del so padre, gobernó mientres seis meses antes de la so muerte, posiblemente envelenáu polos xefes militares turcos. Foi asocedíu por al-Musta'in (nietu d'Al-Mutasim). Divisiones dientro del lideralgu militar ghulam turcu dexaron a al-Musta'in fuxir a Bagdag en 865 col sofitu de dellos xefes turcos (Bugha al-Sharabi y Wasif al-Turki) y de los Tahiríes, pero'l restu del exércitu turcu escoyó en Samarra a un nuevu califa na persona d'al-Mu'tazz (segundu fíu d'Al-Mutawakkil) y sitióse de forma tarrecible a Bagdag, forzando la capitulación de la ciudá en 866. Al-Musta'in foi exiliáu y executáu. Al-Mu'tazz foi capaz y enérxicu, y trató de controlar a los xefes militares ghilman y escluyir a estos militares de l'alministración civil. Les sos polítiques fueron aguantaes, y en xunetu de 869 tamién foi depuestu y asesináu. El so socesor, al-Muhtadi (fíu del califa al-Wathiq), tamién trató de reafitar l'autoridá del califa, pero tamién foi asesináu en xunu de 870. Cola muerte d'Al-Muhtadi y l'ascensión d'al-Mu'tamid (tercer fíu d'Al-Mutawakkil), la faición turca liderada por Musa ibn Bugha al-Kabir, se alío col hermanu y rexente d'Al-Mu'tamid, el príncipe al-Muwaffaq, quien se convirtió nel home fuerte de la corte califal, poniendo fin a la anarquía. El primer sistema Mamelucu, puramente dichu, sería un esperimentu a pequeña escala d'Al-Muwaffaq, combinando la eficacia como guerreros con una fiabilidá ameyorada. El fechu de qu'en 892, al-Mu'tami volviera a Bagdag nun camudo nada, yá que los ghilman turcos fixeren lo mesmo pocu antes. Anque'l califatu abasí llogró una modesta recuperación nes décades siguientes, los problemes de la Anarquía de Samarra infligieron un gran y duraderu dañu a les estructures y al prestíu del gobiernu central abasí, afalando y facilitando los enclinos secesionista y rebalbu de les provincies del califatu. Unu d'estos ghilman de Bagdag, Ahmad ibn Tulun, independizando a Exiptu, fundaría una dinastía hereditaria, la de los Tuluníes, llevando a la disolución del califatu abasí a mediaos del sieglu X.

Dempués de la fragmentación del califatu abasida, los esclavos militares, conocíos como mamelucos o ghilman, convertir na base de poder militar en tol mundu islámicu. El Califatu fatimí d'Exiptu arrampuñó a encomalo de les sos families a adolescentes armenios, turcos, sudaneses y coptos pa ser entrenaos como soldaos-esclavos, que formaríen el gruesu del so exércitu y, de cutiu, los cuadros de la so alministración. El poderosu visir Badr al-Jamali, por casu, foi un mamelucu d'orixe armeniu. Otru exemplu foi'l xeneral fatimí Jawhar as-Siqilli, el fundador d'El Cairu, que yera un mamelucu d'orixe sicilianu o eslavu. N'Irán ya Iraq, la Dinastía búyida utilizó esclavos turcos a lo llargo del so imperiu, como'l rebelde al-Basasiri, quien eventualmente introdució a los selyúcides del sultán Tugrïl Beg en Bagdag, dempués d'intentar una fallida rebelión xiina en 1055. Cuando los posteriores abasidas recuperaron el control militar sobre Iraq, tamién confiaron nos ghilman d'orixe turcu.

L'Imperiu corasmio (1077-1231/1256), foi un fiel exemplu d'estáu mamelucu; la so dinastía foi fundada por Anūsh Tegīn Gharchāī, un antiguu esclavu turcu de los sultanes selyúcides, que foi nomáu emir (gobernador) de Corasmia. El so fíu, Qutb ud-Dīn Muhammad I, convertir nel primer sah hereditariu de Corasmia.

Otru estáu mamelucu foi'l Sultanatu de Delhi, fundáu en 1210 nel norte de la India pol xeneral gúrida Qutb al-Din Aybak, un esclavu d'orixe turcu qu'a la muerte del so señor, el sultán Mu`izz ad-Dîn Muhammad Guri, independizóse dando entamu a un réxime de mamelucos, denominaos de los reis esclavos. Esti réxime, a diferencia del mamelucu exipciu, disponía d'un territoriu apocayá conquistáu pol Islam, y onde, poro, la mayoría de la población yera d'otra relixón (la hindú); aparte, yera d'una cultura y llinguaxe predominantemente persa, diametralmente opuestu al exipciu, onde los sos súbditos yeren, na so mayoría, árabes musulmanes.

La esclavitú militar siguió emplegándose en tol mundu islámicu hasta'l sieglu XIX. Nel Imperiu otomanu, El devşdime o "recueya" de mozos esclavos pal Cuerpu de jenízaros, duró hasta'l sieglu XVII, ente que los rexímenes basaos en mamelucos espolletaron nes provincies otomanes del Llevante y d'Exiptu hasta'l sieglu XIX.

Pero'l casu de mayor importancia sería l'exemplu dau n'Exiptu mientres el sieglu XIII.

 

Los mamelucos d'Exiptu proveníen d'Ucraína y Rusia meridional. Nun principiu, yeren del pueblu turcu Kipchak o Cumano, y más tarde de poblaciones guerreres d'El Cáucasu, na so mayoría circasianos. El comerciu de mamelucos del Mar Negru taba al cargu de los mercaderes xenoveses.

Llegáu a Exiptu, y una vegada almitíu nuna escuela (Hilqa o Tibaq) que la so misión consistía en convertilo en mamelucu, el nuevu cautivu pasaba a tar so un instructor que sería'l responsable de la so formación militar (al-furusiya), y so la so supervisión sometíase-y a un ensayamientu especialmente rigorosu. Los mamelucos vivíen dientro de les sos guarniciones y pasaben el so tiempu ente ellos. Los sos entretenimientos incluyíen eventos deportivos como competiciones de tiru con arcu y presentaciones d'habilidaes de combate montaes a lo menos una vegada a la selmana. L'entrenamientu intensivo y rigoroso de cada nuevu recluta ayudó a asegurar la continuidá de les práutiques mameluques.

Una vegada recibida la instrucción militar pol sultán o los sos xefes, pasaben de ser esclavos a homes llibres, magar suxetos por llazos que recuerden les fórmules de servilismu del sistema feudal européu. Ente los mamelucos taben los pertenecientes a una elite especial, la del cuerpu de mamelucos reales, quien fueren mercaos, instruyíos y lliberaos por el mesmu sultán, y teníen una guarnición na ciudá del El Cairu.

Los sultanes teníen el mayor númberu de mamelucos, pero los emires tamién podíen tener la so propia fuercia de mamelucos. Munchos mamelucos xubieron a posiciones altes en tol imperiu, incluyendo'l comandu del exércitu. De primeres el so estatus permaneció non hereditariu y torgar puramente siguir el papel de vida del so padre. Sicasí, col tiempu, en llugares como Exiptu, les fuercies mameluques venceyar coles estructures esistentes de poder y llograron una significativa cantidá d'influencia sobre eses estructures.

N'Exiptu, los mamelucos xeorxanos calteníen el so llingua materna. Yeren conscientes de la política de la rexón d'El Cáucasu y recibíen frecuentes visites de los sos padres o otros parientes. Tamién unviaben regalos a los sos familiares o unviaben dineru pa construyir estructures útiles (una torre defensiva o, inclusive, una ilesia) nes sos aldegues natives en Xeorxa.

La so igual procedencia, l'usu por ellos de la mesma llingua distinta de los territorios onde s'instalaben, la so mesma condición militar, el so reconocíu prestíu nel arte de la guerra y la hestoria personal de cada unu, similar a los sos compañeros, fixéron-yos convertise nun poder en sí mesmu que nun tardó en formar el so propiu sultanatu.

El so papel foi crucial a la de protexer Siria (que reconquistaron), Exiptu y Palestina del Imperiu mongol, lo mesmo que de espulsar a los cruciaos cristianos. Caltuvieron la custodia de les ciudaes santes de La Meca y Medina ya instaláronse en El Cairu. Nun escorrieron a les ilesies coptes nin a les comunidaes xudíes, anque fueron guardianes del Islam nel conxuntu social. El final de la dinastía llegó cola derrota en 1517 ante Selim I, sultán del Imperiu otomanu, pero yá con anterioridá la perda del control del tráficu comercial con Asia —de resultes de les nueves rutes establecíes por Portugal al traviés del Cabu de Bona Esperanza— amenorgaren la so capacidá económica. Los mamelucos quedaron apostraos al puestu de beys como gobernadores o en segundos niveles de l'alministración, anque nuevamente diríen recuperando la so importancia hasta que, oficiosamente, controlaben Exiptu nel momentu de la conquista por Napoleón en 1798.

Sol sultán Saladín y los sos socesores de la dinastía ayubí d'Exiptu, el poder de los mamelucos d'orixe turcu diría n'aumentó pasu ente pasu. Pal añu 1200, l'hermanu de Saladino, al-Adil I, consiguió controlar tol sultanatu ganando y matando o encarcelando a los sos hermanos y sobrinos. Con cada victoria al-Adil I incorporó'l séquitu de mamelucos derrotáu al so propiu. Esti procesu repitir cola muerte del sultán al-Adil I, en 1218, y na muerte del so fíu y socesor, al-Kamil en 1238. Los ayubíes atopáronse cada vez más acorrexaos pol creciente poder de los emires mamelucos, qu'actuaben de manera semi-autónoma como atabegs rexonales, y llueu-y los arreyó nel interior de la corte del propiu sultanatu.

En 1240, el sultán as-Salih (fíu d'Al-Kamil), en deponiendo al so hermanu al-Adil II, disponer a utilizar masivamente mamelucos d'orixe turcu provenientes del mar Negru, en fracasando utilizando como mercenarios al exiliáu exércitu del Imperiu corasmio, y ante l'amenaza latente de los cruzaos cristianos y de los mongoles. En xunu de 1249, la Séptima Cruzada encabezada por Lluis IX de Francia desembarcó n'Exiptu y tomó Damietta, mientres as-Salih taba combatiendo a los sos primos en Siria. Les tropes exipcies de primeres retiráronse, motivando al sultán a colgar más de cincuenta emires como desertores.

Cuando'l sultán exipciu as-Salih Ayyub morrió en Mansura en payares de 1249, el poder pasó al so fíu, al-Muazzam Ghayath-al-Din Turan Shah (que s'atopaba nel norte de Siria per orde del so padre) y, como rexente n'Exiptu (hasta la llegada del so fíu), a la so esposa favorita, l'armenia Shajar al-Durr. Esta tomó'l control del sultanatu y, col sofitu mamelucu, llanzó un contraataque contra los cruzaos. Les tropes de los emires mamelucos bahríes Saif-ad-Din Qutuz, Fajr-al-Din Yusuf, Rukn-al-Din Baibars al-Bunduqdari y Faris-al-Din Aqtai al-Jemdar ganaron a les tropes de Lluis IX. El rei francés retrasó'l so retiru demasiáu tiempu y foi prindáu (al pie de los sos homes) polos mamelucos en marzu de 1250. Finalmente, Lluis IX aportó a un rescate de 400.000 livres tournois (150.000 de los cualos nunca fueron pagos) y retiróse al so país.

Periodu Bahrí (1250-1389)

 

Col asesinatu del sultán Turan Shah,(1250), llegó al poder, la instigadora del crime, la vilba del al-Salih, Shajar al-Durr col sofitu de los emires mamelucos, ente ellos Aqtai, Qutuz y Baibars. Poco dempués, la presión política d'un líder masculín fizo que Shajar casóse con unu de dichos xefes, l'emir Izz-al-Din Aybak, y, depués, resignó'l mandu nel so home. D'esta manera, Aybak proclamóse primer sultán mamelucu d'Exiptu y fundó la dinastía Bahrí. Pa llexitimar el so poder frente a los ayubíes de Siria, el sultán Aybak unvió al emir Aqtai, que ganó al exércitu del sultán ayubí de Siria An-Nasir Yusuf en Gaza n'ochobre de 1250 y, como xeneral de Aybak, desempeñó un papel crucial na derrota final de An-Nasir Yusuf na batalla de Kora. En 1253, al traviés de la mediación de dellos emires, llegar a un alcuerdu ente Aybak y an-Nasir Yusuf, que dio a los exipcios el control sobre Gaza, Xerusalén, Naplusa y la mariña d'al-Sham. En 1254, otru cambéu de poder asocedió n'Exiptu, cuando Aybak mató al emir Faris-ad-Din Aqtai, el líder natural de los mamelucos bahríes. Dalgunos d'estos mamelucos, ente ellos Baibars al-Bunduqdari y Saif-al-Din Qalawun al-Alfi, fuxeron escontra Siria con an-Nasir Yusuf, persuadiéndolo a romper l'alcuerdu ya invadir Exiptu. Aybak escribió a an-Nasir Yusuf alvirtiéndo-y del peligru d'estos mamelucos que s'abellugaron en Siria, y aportó a concede-y dominios territoriales na mariña, pero an-Nasir Yusuf negar a espulsalos y devolvió-yos los dominios que Aybak concediéralu. Más tarde, en 1257, Aybak foi asesináu, por instigación de Shajar al-Durr, y na llucha pol poder que siguió, l'emir viceregente Qutuz depunxo al fíu y socesor de Aybak, Alí, executó a Shajar al-Durr y asumió'l poder.

Nesos momentos, acurríase un gran peligru sobre Oriente Mediu: un gran exércitu mongol foi unviáu pol Gran Kan Möngke (coles mesmes en guerra contra la China Song), al mandu del so hermanu menor Hulagu, cola misión de destruyir la secta de los nizaríes; depués la subyugación de los luros, un pueblu del sur d'Irán; la sumisión o aniquilación del Califatu abasí; el sometimientu o destrucción de los Estaos de la dinastía ayubí en Siria; y, finalmente, la sumisión o eliminación de los mamelucos d'Exiptu. En 1856 aniquiló a los nizaríes, abellugaos en fortaleces montascoses y sometió a los luros. A fines de 1857, Hulagu invadió Iraq pa someter el califatu abasí. Al llegar a Bagdag solicitó que la ciudá rindiérase, pero'l califa al-Musta'sim negóse. Entós Hulagu asedió la ciudá, que se rindió'l 10 de febreru de 1258, dando llugar a una masacre que duró una selmana. Al-Musta'sim, por orde de Hulagu, foi executáu cola mayor parte de los sos parientes. Depués de la so victoria en Bagdag, en 1260, los mongoles xunieron les sos fuercies cola de los sos vasallos cristianos na rexón, como'l reinu armeniu de Cilicia y los francos lideraos por Bohemundo VI de Antioquía. Xuntos conquistaron Siria, hasta entós dominiu de la dinastía ayubí; tomaron Alepo y, el 1 de marzu de 1260, empobinaos pol xeneral Kitbuqa (llugarteniente de Hulagu), Damascu, que, al igual que Bagdag, foi un bañu de sangre. Esta invasión definitivamente destruyó la dinastía ayubí, que foi incapaz de detener l'acometida mongol. El postreru gobernante ayubí, An-Nasir Yusuf, morrió a manes de Hulagu en 1260. La muerte de Möngke obligó a Hulagu y a la mayoría del so exércitu a retirase escontra Mongolia, dexando apenes 10.000 caballeros mongoles en Siria sol mandu de Kitbuqa pa ocupar el territoriu conquistáu que llegaba hasta la fortaleza d'Ajlun, al oriente del ríu Xordán. Los mongoles realizaron nueves incursiones escontra'l sur, camín d'Exiptu, llegando a llugares tan alloñaos como Ascalón y Xerusalén, y establecióse una guarnición mongola de cerca de mil soldaos en Gaza. Tamién s'estableció otra en Nablus. Como Bagdag y Damascu fueren prindaes, el centru del poder islámicu tresferir a los mamelucos exipcios d'El Cairu.

El tercer sultán mamelucu Qutuz, sofitáu polos emires Baibars y Qaluwun (que tornaren a Exiptu), tendría qu'enfrentase a la invasión mongola, Palestina, ganando a Kitbuqa, na decisiva batalla de Ain Jalut el 3 de setiembre de 1260. Los mamelucos conquistaron Siria y llevaron la frontera mamelucu-mongol hasta'l Eufrates. Una vegada más los mamelucos llogren salvar al islam. Baibars facer col títulu de sultán dempués del asesinatu del sultán Qutuz nel camín de regresu.

En 1261, dempués de que Baibars convertir en sultán, estableció un califa abasí marioneta n'El Cairo (Al-Mustansir II, qu'escapara de la masacre de la so familia en Bagdag), y lluchó contra los remanentes de los estaos cruzaos en Siria y Palestina hasta que finalmente prindaron Acre en 1291. Tamién estableció una alianza estratéxica col kanato de la Horda d'Oru. Yá que'l so cuartu kan, Berke, convertíu al Islam, declaró-y la guerra a Hulagu.

Munchos tártaros establecer n'Exiptu y fueron emplegaos por Baibars. En 1261 esti sultán ganó a los mongoles del Ilkanato (estáu creáu por Hulagu en 1260) na batalla de Elbistan y unvió al califa abasí al-Mustansir II con namái 250 homes a intentar retomar Bagdag, pero nun tuvo ésitu, pos esti foi emboscado y muertu polos mongoles. En 1266 él afaró la Cilicia Armenia y en 1268 arrampuñar a los cruzaos el Principad de Antioquía. Amás, Baibars lluchó contra los turcos selyúcides (vasallos del Ilkanato), y los Hashshashin; tamién estendió'l poder musulmano en Nubia, per primer vegada, antes de la so muerte en 1277.

El sultán Qalawun reprimió una rebelión en Siria, que foi dirixida por Sunqur al-Ashqar en 1280, y tamién ganó otra invasión de los mongoles en 1281 que foi dirixida pol Ilkan Abaqa fuera de Homs. Dempués de que l'amenaza de los mongoles pasó recapturaron Trípoli de los cruzaos en 1289. El so fíu y socesor Khalil prindó Acre, la última ciudá de los cruzaos, en 1291.

Los mongoles del ilkan Ghazan (convertíu al Islam) anovaron el so invasión en 1299, pero fueron ganaos nuevamente en 1303 pol sultán an-Nasir Muhammad, fíu de Qalawun. Los sultanes mamelucos entraron en rellaciones cola Horda d'Oru del kan Öz-Beg que se convirtió al Islam y establecieron un pactu de paz colos mongoles en 1322. Como l'Islam prohibía explícitamente qu'un musulmán tome a otru musulmán como esclavu; el casu foi que la población túrquica kipckak de la Horda d'Oru abandonó'l so paganismu tengrianista convirtiéndose al Islam y los mamelucos, asina, perderíen la so codalosa fonte d'esclavos. La Horda d'Oru supliría esta falta d'esclavos pa los mamelucos, echando mano de les poblaciones de Circasia (cherqueses, adigueses, cabardinos, etc.), rexón montascosa del norte del Cáucasu, inda paganes.

El sultán an-Nasir Muhammad casóse con una princesa mongola en 1319. Les sos rellaciones diplomátiques fueron más amplies que los de cualquier sultán anterior, ya incluyó a búlgaros, indios, y abisinios potentaos, según al papa, el rei d'Aragón y el rei de Francia. Al-Nasir Muhammad entamó'l re-escavación d'una canal en 1311 que xuniera Alexandría col Nilo. Morrió en 1341.

Los constantes cambeos de los sultanes que siguieron llevaron a un gran desorde nes provincies. Mentanto, en 1349 n'Exiptu y el Llevante, polo xeneral, estendióse la peste negro, que se diz cobróse les vides de munchos de los habitantes de la rexón. Los mamelucos d'orixe circasiano empezaron a tener una gran importancia política.

En 1382 l'últimu sultán bahri, Hajji II, foi destronáu y l'emir mamelucu circasiano Barquq asumió'l sultanatu. Foi espulsáu en 1389, pero tornó al poder en 1390 y estableció la Dinastía burji, que sustituyó a la bahri.

Periodu Burji (1389-1517) Dende 1250 Exiptu fuera gobernáu pola dinastía mameluca kipchak de los Bahri. En 1377 españó una revuelta en Siria que s'estendió a Exiptu, y del gobiernu fixeron cargu los emires circasianos Baraqah y Barquq. Finalmente, Barquq proclamóse sultán en 1382, poniendo fin a la dinastía de los bahri. Foi espulsáu en 1389, pero recuperó El Cairo en 1390. De primeres, la rebelión zahiri amenació con derrocar a Barquq anque la combalechadura foi afayada primero que los agitadores pudieren movilizase. Asina quedó permanentemente nel poder, y fundó la dinastía burji.

Frente al poderosu emir Timur de Transoxiana, conquistador turcu-mongol, Barquq xunióse, frente al enemigu común, col sultán otomanu Bayezid I y el kan Toqtamish de la Horda d'Oru nuna resistencia combinada executando a los unviaos de paz de Timur. En cuestión de meses, sicasí, Timur dedicar a Xeorxa, yá que nun pudo responder a les aiciones de Barquq, mientres este morría en 1399. En 1401, Timur, finalmente, invadió Siria y escaló Alepo y Damascu. Siria foi recuperada pol sultán Nasir al-Din Faradj, fíu y socesor de Barquq, dempués que Timur morrió en 1405, pero Faradj enfrentaba de cutio rebeliones de los emires ellí y él mesmu viose obligáu a abdicar en 1412 y pocu dempués foi asesináu.

En 1421 Exiptu foi atacáu pol Reinu de Xipre, y anque los exipcios nun pudieron prindar depués la islla obligar a los xipriotes a reconocer la soberanía del sultán exipciu Barsbay. Mientres el reináu de Barsbay la población d'Exiptu amenorgar en gran midida de lo que fuera un par de sieglos antes, y namái 1/5 del númberu de ciudaes. Con frecuencia allanó Asia Menor, pero morrió en 1438.

Mientres el reináu de Sayf-ad-Din Jaqmaq un intentu de conquistar Rodes en 1444 a partir de los Caballeros de San Juan foi repelido.

Sayf al-Din Inal llegó al poder en 1453 y tuvo rellaciones amistoses col sultán otomanu Mehmed II, quien prindó Constantinopla más tarde esi mesmu añu, causando grandes gayoles n'Exiptu. Sicasí, sol reináu de Khoshkadam, quien tomó'l poder en 1463, Exiptu empezó les lluches contra'l sultanatu otomanu que finalmente conducieron a la incorporación d'Exiptu nel Imperiu Otomanu. Tanto Khoshkadam y Mehmed II sofitaron distintos candidatos al emiratu de Karaman; depués en 1467 el sultán Qaitbey ofendió al sultán otomanu Beyazid II (fíu y socesor de Mehmed II), que'l so hermanu foi envelenáu mientres s'entretenía con Qaitbey. Beyazid II apoderar d'Adana, Tarsu y otros llugares dientro del territoriu exipciu, pero foi finalmente ganáu por Qaitbey. Qaitbey tamién trató d'ayudar a los musulmanes n'España, amenaciando a los cristianos en Siria, pero ensin efeutu. Morrió en 1496, dexando cientos de miles de deldes en ducaos a les grandes families comerciantes venecianes.

En 1497, el navegante portugués Vasco da Gama, afayó pal so reinu una nueva ruta marítima escontra la India saleando alredor del Cabu de Bona Esperanza, abrir pasu al traviés del Océanu Índicu hasta les mariñes de Malabar y Kozhikode, atacando les flotes que llevaben cargues y pelegrinos musulmanes de la India al Mar Bermeya y semando el terror ente los potentaos portuarios. Dellos compromisos tuvieron llugar. El sultán mamelucu, Qansuh, viose ofendíu polos ataques al mar Roxu, la perda de derechos de peaxes y de tráficu, los ultraxes a los que sometió a La Meca y al so puertu y sobremanera el destín d'unu de los sos barcos. Prometió vengación sobre Portugal, unviando per primer vegada a monxos de la Ilesia del Santu Sepulcru como unviaos a Roma, amenaciando al papa Xuliu II que si non amonestaba a Manuel I de Portugal nes sos depredaciones nel Océanu Índicu, destruyiría tolos santos llugares cristianos. Los gobernantes de Gujarat y Yemen tamién se dirixeron a solicitar ayuda al sultán mamelucu d'Exiptu. La so principal esmolición yera la instalación d'una flota nel Mar Bermeya que podría protexer les sos rutes marítimes de los ataques portugueses. Jeddah llueu se fortificó como un puertu de resguardu pa Arabia y el Mar Bermeya tamién foi protexíu, pero les flotes nel Océanu Índicu taben a mercé del enemigu. El sultán mamelucu Qansuh Al-Ghawri finalmente preparó una flota de 50 buques. Como los mamelucos teníen poca esperiencia na guerra naval, la empresa naval llevar a cabu con ayuda otomana. En 1508, na batalla de Chaul, la flota mameluca superó al fíu del virréi portugués, Lourenço de Almeida, pero al añu siguiente los portugueses ganaron la batalla de Diu na que la ciudá portuaria de Diu foi-y arrampuñada al sultanatu de Gujarat. Dellos años dempués, Afonso de Albuquerque atacó Adén, mientres les tropes exipcies sufríen un desastre en Yemen. Qansuh Al-Ghawri montó una nueva flota pa castigar al enemigu y protexer el comerciu indiu; pero primero que les sos resultancies fueren conocíos, Exiptu perdiera la so soberanía, y el Mar Bermeya con La Meca y tolos sos intereses árabes pasaren a manes del Imperiu Otomanu.

En 1515, españó la guerra final contra'l sultán otomanu Selim I (fíu y socesor de Beyazid II) que llevó a la incorporación d'Exiptu y les sos dependencies al Imperiu Otomanu. El sultán mamelucu Qansuh foi acusáu por Selim de dexar el pasu a los unviaos del sha Ismail I del imperiu persa safávida (enemigu xuráu de los otomanos) al traviés de Siria nel so camín a Venecia pa formar una confederación contra los turcos y tamién que va allugar dellos refuxaos.

Dempués de la Batalla de Chaldiran en 1514 (na que Selim entartalló al sha Ismail), Selim atacó al emiratu de Dulkadir. El so emir, Alaüddevle Bozkurt Bey, yera vasallu d'Exiptu y caltuviérase neutral na guerra turcu-persa. Selim unvió la cabeza de Bozkurt a Qansuh. En xunu de 1516, cola seguridá de neutralizar a Persia y tener asegurada l'Anatolia oriental, Selim, formó un gran exércitu pa la conquista d'Exiptu, pero dexó correr el rumor de qu'esta campaña sería una nueva intentona d'atacar a Persia.

Nun pasó enforma tiempu por que se esclariaren les intenciones del sultán otomanu. En xunetu crució'l Eufrates y dirixióse escontra'l sur. L'exércitu mamelucu, col so sultán a la cabeza, salió a cerra-y el pasu a los turcos. Na Batalla de Marj Dabiq el 24 d'agostu de 1515, Qansuh foi asesináu nuna engarradiella na que la caballería mameluca nun foi capaz de faer nada frente a l'artillería turco y los jenízaros. Siria depués pasó a manes otomanes, esto foi celebráu polos locales, que víen a los otomanos como llibertadores de la regla de los mamelucos.

En 1517, los turcos otomanos, dirixíos por Selim I, avanzaron al traviés de Palestina y del Sinaí y ganaron definitivamente a los mamelucos na Batalla de Ridaniya, prindando El Cairo el 20 de xineru. L'últimu sultán, Tumanbay II, acabó executáu por orde de Selim I.

El réxime mamelucu alimentaba les intrigues y les intrigues, yá que cada sultán que llegaba al poder facer ayudáu pola so cla. Cuando asumíen el poder, estremaben de tolos cargos importantes a los homes d'enfotu del so predecesor, que pela so parte nun pensaben n'otra cosa qu'en vengase. De los cuarenta y cinco sultanes del periodu mamelucu, ventidós aportaron al poder por métodos violentos.

El so papel foi crucial a la de protexer Siria (que reconquistaron), Exiptu y Palestina del Imperiu mongol, lo mesmo que de espulsar a los cruzaos cristianos. Caltuvieron la custodia de les ciudaes santes de La Meca y Medina ya instaláronse n'El Cairo. Nun escorrieron a les ilesies coptes nin a les comunidaes xudíes, anque fueron guardianes del Islam nel conxuntu social. El final de la dinastía llegó cola derrota en 1517 ante Selim I, sultán del Imperiu otomanu, pero yá con anterioridá la perda del control del tráficu comercial con Asia —de resultes de les nueves rutes establecíes per Portugal al traviés del Cabu de Bona Esperanza— amenorgaren la so capacidá económica. Los mamelucos quedaron apostraos al puestu de beys como gobernadores o en segundos niveles de l'alministración, anque nuevamente diríen recuperando la so importancia hasta que, oficiosamente, controlaben Exiptu nel momentu de la conquista por Napoleón en 1798.

Hubo un total de cincuenta y cuatro sultanes, la metá d'ellos bahríes (turcos) (1250-1382) y la otra metá burŷíes d'orixe caucasianu (1382–1517).

Dinastía Bahrí (turcos kipchak) Los Bahríes fueron la primer dinastía mameluca que gobernó Exiptu, dende 1250 hasta 1382. El so nome provién de «bahr» (que significa ríu) por tener los sos cuarteles nuna islla del Nilo.

• 1250 Shajar al-Durr (vilba d'al-Salih Ayyub), asesinada *

1250-1257 al-Muizz Izz-al-Din Aybak al-Jawshangir al-Turkmani as-Salihi (mamelucu d'orixe túrquico turcomanu), asesináu * 1257-1259 al-Mansur Nur-al-Din Ali (fíu del sultán Aybak)

• 1259-1260 al-Muzaffar Saif al-Din Qutuz (mamelucu d'orixe túrquico kipchak), asesináu *

1260-1277 al-Zahir Rukn-al-Din Baibars al-Bunduqdari (mamelucu d'orixe túrquico kipchak)

• 1277-1280 al-Said Nasir al-Din Muhammad Barakah Kan (fíu del sultán Baibars)
• 1280 al-Adil Badr al-Din Salamish (fíu del sultán Baibars)
• 1280-1290 al-Mansur Saif-al-Din Qalawun al-Alfi as-Salihi (mamelucu d'orixe túrquico kipchak)
• 1290-1294 al-Ashraf Salah-al-Din Khalil ibn Qalawun (fíu del sultán Qalawun), asesináu *

1294-1295 an-Nasir Nasir-al-Din Muhammad ibn Qalawun (fíu del sultán Qalawun) primer reináu

• 1295-1297 al-Adil Zayn-al-Din Kitbugha ibn Abd-Allah al-Mansuri al-Turki al-Mughli (mamelucu d'orixe mongólicu oirate)
• 1297-1299 al-Mansur Husam-al-Din Lajin al-Mansuri (mamelucu d'orixe xermánicu)
• 1299-1309 an-Nasir Nasir-al-Din Muhammad ibn Qalawun segundu reináu
• 1309-1310 al-Muzaffar Rukn-al-Din Baybars II al-Jashankir al-Mansuri (mamelucu d'orixe circasiano), executáu *

1310-1340 an-Nasir Nasir-al-Din Muhammad ibn Qalawun tercer reináu

• 1340-1341 al-Mansur Saif-al-Din Abu-Bakr (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun), executáu *

1341-1342 al-Ashraf Ala'a-al-Din Kujuk (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun), asesináu en 1345

• 1342 an-Nasir Shihab-al-Din Ahmad (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun), asesináu en 1344
• 1342-1345 al-Salih Imad-al-Din Abu al-Fida Ismail (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun)
• 1345-1346 al-Kamil Saif al-Din Shaban (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun), executáu *

1346-1347 al-Muzaffar Saif al-Din Hajji (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun), executáu * 1347-1351 an-Nasir Badr-al-Din al-Hasan Abu al-Ma'ali Nasir al-Din (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun) primer reináu

• 1351-1354 as-Salih Salah al-Din Salih (fíu del sultán Muhammad ibn Qalawun)
• 1354-1361 an-Nasir Badr al-Din al-Hassan Abu al-Ma'ali Nasir al-Din segundu reináu, asesináu *

1361-1363 al-Mansur Salah-al-Din Muhammad (fíu del sultán Hajji)

• 1363-1376 al-Ashraf Abu al-Ma'ali Zein al-Din Shaban (fíu del príncipe Husayn ibn Muhammad ibn Qalawun), asesináu *

1376-1382 al-Mansur Ala-al-Din Ali (fíu del sultán Shaban II)

• 1382 al-Salih Salah Zein al-Din Hajji II (fíu del sultán Shaban II) primer reináu

Dinastía Burŷí (caucasianos -circasianos-) Caña circasiana de los mamelucos que gobernó Exiptu dende 1382 hasta 1517. El so nome provién de «bury» (que significa torre), pos teníen los sos cuarteles na fortaleza d'El Cairu.

• 1382-1389 az-Zahir Saif al-Din Barquq ibn Anas (mamelucu d'orixe circasiano), primer reináu.
• 1389-1390 al-Salih Salah Zein al-Din Hajji II segundu reináu (col títulu honoríficu al-Muzaffar o al-Mansur), temporal reináu bahrí.
• 1390-1399 az-Zahir Saif al-Din Barquq ibn Anas, segundu reináu, restauración burŷí.
• 1399-1405 an-Nasir Nasir al-Din Faradj (fíu del sultán Barquq)
• 1405 al-Mansour Azz al-Din Abd al-Aziz (fíu del sultán Barquq)
• 1405-1412 an-Nasir Nasir al-Din Faradj (segunda vegada), asesináu *

1412 al-Adil al-Musta'in Billah (califa abásida d'El Cairu (1406-1414), proclamáu sultán)

• 1412-1421 al-Muayad Abu an-Nasir Saif al-Din Shayh al-Muhammudi (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Barquq)
• 1421 al-Muzaffar Ahmad (fíu del sultán Shayh al-Muhammudi)
• 1421 az-Zahir Saif al-Din Tatar (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Barquq)
• 1421-1422 as-Salih Nasir al-Din Muhammad (fíu del sultán Tatar)
• 1422-1438 al-Ashraf Saif al-Din Barsbay (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Barquq)
• 1438 al-Aziz Yamal al-Din Yusuf (fíu del sultán Barsbay)
• 1438-1453 az-Zahir Saif al-Din Yakmak (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Barquq)
• 1453 al-Mansur Fahr al-Din Osman (fíu del sultán Yakmak)
• 1453-1461 al-Ashraf Saif al-Din Inal a la Ala'i (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Barquq)
• 1461 al-Muayad Shihab al-Din Ahmad (fíu del sultán Inal)
• 1461-1467 az-Zahir Saif al-Din Khushkadam (mamelucu d'orixe selyuquí del sultán Shayh al-Muhammudi)
• 1467-1468 az-Zahir Saif al-Din Belbay al-Muyyadi (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Shayh al-Muhammudi)
• 1468 az-Zahir Temurbougha ar-Rumi (mamelucu d'orixe griegu o selyuquí del sultán Shayh al-Muhammudi)
• 1468-1496 al-Ashraf Saif al-Din Qaitbay (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Yakmak)
• 1496-1497 an-Nasir Muhammad (fíu del sultán Qaitbey), primer reináu
• 1496-1498 Qansuh Khumsama'ah
• 1498 an-Nasir Muhammad, segundu reináu, asesináu *

1498-1500 Az-Zahir Qanshaw (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Qaitbey)

• 1500-1501 Al-Ashraf Yanbulat (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Qaitbey)
• 1501 al-Adil Saif al-Din Tumanbay I (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Qaitbey), executáu *

1501-1517 Al-Ashraf Qansuh al-Ghawri (mamelucu d'orixe circasiano del sultán Qaitbey), muertu polos otomanos na Batalla de Marj Dabiq

• 1517 Al-Ashraf Tumanbay II, executáu pol sultán otomanu Selim I

El centru de poder na rexón treslladar a Constantinopla. Sicasí, los otomanos caltuvieron a los mamelucos como la élite exipcia, y la familia de los burji llogra caltener gran parte de la so influencia, pero siempres como vasallos de los otomanos.

L'alministración d'Exiptu como provincia otamana foi establecida por una llei promulgada por Solimán I en 1525. A la cabeza del gobiernu taba'l gobernador (valí), encargáu de los poderes executivo y xudicial. Como conseyu consultivu disponía d'un Diwan. Dende los tiempos de Selim I habíen seis regimientos de jenízaros, los ucaq, dexaos pa caltener la llei y l'orde. El poder del valí yera llindáu; un exemplu d'ellos yera que los seis ucaq yeren totalmente independientes de la so autoridá, yá que cada unu d'ellos sol mandu del so propiu agha, que recibía órdenes direutes de Constantinopla.

Cuando l'exércitu otomanu ganó a los mamelucos y ocupo Exiptu, facer cola collaboración d'una faición mameluca burji encabezada por Jair Bey, que foi compensáu col nomamientu de primer gobernador otomanu (valí). Mientres casi dos sieglos, los mamelucos ocuparon cargos alministrativos y adquirieron gradualmente'l derechu d'algamar altos puestos d'estáu. Estos cargos convertir en catalizador pa tomar de poder polos mamelucos, qu'establecieron otra vegada la so hexemonía cola restauración de la so independencia a mediaos del sieglu XVIII. Hasta esa dómina los jenízaros constituyíen la fuercia militar más poderosa d'Exiptu; pero col tiempu llegó-yos el so decadencia y en 1711 perdieron ante una faición mameluca. Dende entós los jenízaros perdieron la so supremacía frente a los beys mamelucos.

En 1768, el sultán Ali Bey Al-Kabir declaró la independencia de los otomanos. Sicasí, estos entartallaron el movimientu y caltuvieron la so posición dominante dempués de ganalo y asesinalo. Nesi momentu, traxéronse nuevos esclavos dende El Cáucasu, especialmente de Xeorxa y Circasia.

En 1798, el Direutoriu de la República de Francia autorizó una campaña en l'Orient pa protexer los intereses comerciales franceses y socavar l'accesu de Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda a la India. Con esti fin, el xeneral Napoleón Bonaparte dirixó'l Armée d'Orient (Exércitu d'Oriente) escontra Exiptu.

Napoleón ganó a les tropes de los mamelucos na Batalla de les Pirámides, mientres la invasión d'Exiptu en 1798, y espulsar al Altu Exiptu. Los mamelucos siguíen utilizando les sos clásiques cargues de caballería, a les que xunieren l'usu de mosquetes. A pesar de múltiples victories y una espedición primeramente atinada escontra Siria, el conflictu creciente n'Europa y l'anterior derrota de la flota de sofitu francesa pola Marina Real británica na Batalla del Nilo decidieron el regresu.

El 14 de setiembre de 1799, el xeneral Jean Baptiste Kléber estableció una compañía montada d'auxiliares mamelucos y jenízaros sirios de les tropes turques prindaes nel sitio d'Acre. Jacques-François Menou reorganizó la compañía'l 7 de xunetu de 1800, formando 3 compañíes de 100 homes caúna y camudando el so nome a Mamelucos de la República. En 1801 el xeneral Jean Rapp foi unviáu a Marsella pa entamar un escuadrón de 250 mamelucos. El 7 de xineru de 1802 la orde anterior foi atayada y l'escuadra amenorgada a 150 homes. La llista d'efectivos del 21 d'abril de 1802 revistó 3 oficiales y otres 155 d'otros rangos. Por decretu del 25 d'avientu de 1803 los mamelucos fueron entamaos nuna compañía xunida a los Chasseurs-à-Cheval de la Guardia Imperial (ver Mamelucos de la Guardia Imperial).

Napoleón tornó a Francia col so guardia personal a fines de 1799. El so socesor n'Exiptu, el xeneral Jean Baptiste Kléber, foi asesináu'l 14 de xunu de 1800. El comandu del exércitu n'Exiptu recayó en manes de Jacques-François Menou. Aislláu y fora de los suministros, Menou rindir a los británicos en 1801.

Dempués de la salida de la rexón de les tropes franceses en 1801, los mamelucos siguieron la so llucha pola independencia, esta vegada contra l'Imperiu otomano y Gran Bretaña. En 1803, los dirixentes mamelucos Ibrahim Bey y Usman Bey escribieron una carta al cónsul xeneral de Rusia y pidiéron-y que intercediese ante'l sultán por que pudieren roblar un altu'l fueu y tornar a la so tierra natal de Xeorxa. L'embaxador rusu n'Istambul negóse categóricamente a mediar, una y bones el Gobiernu rusu tenía mieu de dexar que los mamelucos tornaren a Xeorxa, onde surdiera un fuerte movimientu de lliberación nacional que podría ser afaláu pola torna de los mamelucos. En 1805, la población d'El Cairu remontóse. Esta foi una escelente oportunidá por que los mamelucos tomaren el poder, pero la tensión interno y la traición torgar aprovechar esta oportunidá. En 1806, los mamelucos ganaron a les fuercies turques en delles ocasiones, y en xunu les partes engarraes concluyeron un tratáu de paz pol que'l xeneral otomanu d'orixe albanés Mehmet Alí, que fuera designáu como gobernador d'Exiptu'l 26 de marzu de 1806, tenía de ser esaniciáu y l'autoridá estatal n'Exiptu sería devuelta a los mamelucos. Sicasí, fueron de nuevu incapaces de capitalizar la oportunidá por cuenta de conflictos ente los clanes y Mehmet Alí caltuvo la so autoridá.

 

Cuando Mehmet Alí tomó'l control d'Exiptu en 1806, afayó l'enorme problema que representaben los antiguos príncipes esclavos. Decidió llibrase d'ellos convidando a los principales príncipes mamelucos a la so residencia, con ocasión de la invistidura del so fíu Tussum como xeneral de les tropes de Arabia el 1 de marzu de 1811.

Venticuatro príncipes vistíos con uniforme de gala respondieron a la invitación, en compañía d'unos cuatrocientos homes. Toos ellos fueron asesinaos, anque según les lleendes, un príncipe mamelucu llogró escapar.

En 1206, el comandante mamelucu de les fuercies musulmanes gurida nel subcontinente indiu, Qutb al-Din Aibak, proclamóse sultán, convirtiéndose nel primer soberanu de la Dinastía mameluca y del Delhi. Dicha dinastía duró hasta 1290.

• Qutb-ud-din Aibak (1206–1210), nomáu Naib us Sultanat por Muhammad de Gur, primer sultán musulmán de la India *

Aram Shah (1210–1211)

• Shams-ud-din Iltutmish (1211–1236), ex-esclavu y xenru de Qutb-ud-din Aibak
• Rukn-ud-din Firuz (1236), fíu de Iltutmish
• Raziyyat-ud-din Sultana (1236–1240), fía de Iltutmish
• Muiz-ud-din Bahram (1240–1242), fíu de Iltutmish
• Ala-ud-din Masud (1242–1246), fíu de Ruk-nud-din
• Nasir-ud-din Mahmud (1246–1266), fíu de Iltutmish
• Ghiyas-ud-din Balban (1266–1286), ex-esclavu de Iltutmish, xenru de Nasir-ud-din Mahmud
• Muizz-ud-din Qaiqabad (1286–1290), nietu de Balban y Nasir-ud-din

Los cuerpos mamelucos fueron introducíos per primer vegada n'Iraq en 1702 por Hasan Pasha de Bagdag. Dende 1747 hasta 1831, Iraq foi gobernáu, con curties interrupciones, por oficiales mamelucos d'orixe xeorxanu, que llograron afirmar l'autonomía de la Sublime Puerta, suprimieron les revueltes tribales, frenaron el poder de los jenízaros, restauraron l'orde ya introducieron un programa de modernización de la economía y l'exércitu. En 1831 los otomanos derrocaron a Dawud Pasha, el postreru gobernante mamelucu, y reimpusieron el control direutu sobre Iraq.

• 1704 Hasan Pasha
• 1723 Ahmad Pasha, fíu de Hasan
• 1749 Sulayman Abu Layla Pasha, xenru de Ahmad
• 1762 Omar Pasha, fíu de Ahmad
• 1780 Sulayman Pasha el Grande, fíu de Omar
• 1802 Ali Pasha, fíu de Omar
• 1807 Sulayman Pasha the Little, fíu de Sulayman el Grande *1813

Said Pasha, fíu de Sulayman el Grande *1816 Dawud Pasha (1816–1831)

El primer escuadrón de mamelucos foi formáu en 1801 por 240 soldaos, que tornaron col Exércitu d'Oriente de la espedición n'Exiptu. Numberosos mamelucos formaron parte del exércitu napoleónicu, ente ellos Rustam Raza, quien sería'l sirviente personal y guardaespaldes de Napoleón Bonaparte. Constituyeron un escuadrón adscritu a los cazadores a caballu de la Guardia Imperial y sirvieron en Bélxica. Tres la batalla d'Austerlitz, convertir nun reximientu.

Los mamelucos entraron n'España en marzu de 1808, llegando a Madrid. Formaron parte de la escolta d'honor del Gran Duque de Berg, Joachim Murat, y fueron acuartelaos en Carabanchel, onde-yos sorprendió'l llevantamientu del 2 de mayu. Tres la cayida del Primer Imperiu, esvalixáronse. Munchos d'ellos fueron asesinaos en Marsella mientres el Terror Blanco.

Solíen dir perbién armaos: disponíen d'un trabuco, una cimitarra, dos pistoles que solíen llevar al cintu xunto a un puñal, y una maza d'armes o un hachu que llevaben pendiente del arzón de la siella de montar.

 

La decoración realizar con incrustaciones de piedres de distintos colores, según con un esquisitu trabayu en madera que consistió n'incrustaciones de motivos xeométricos radiantes fechos en marquetería. Utilizóse tamién l'esmalte y el vidriu, y lo que ye más importante, les incrustaciones de metal. D'esti periodu daten el Bautisteriu de San Luis, unu de los oxetos islámicos más famosos, realizáu pol orfebre Muhammad ibn al-Zayn y el Cubilete de Rothschild.

Quiciabes cola mesma etimoloxía árabe (mamlūk: «teníu») aunida pola semeyanza fonética a una pallabra aborixe (maloka: «aldega»), en Brasil llamóse mamelucos o mamalucos (o, depués, malucos) a los conxuntos de guerreros aboríxenes (principalmente tupís) o mestizos (caboclos) que lluchaben a les órdenes de los portugueses o de los bandeirantes brasilanos, especialmente efectuando incursiones (malocas) pa prindar esclavos d'otres etnies aboríxenes, cuantimás los d'oríxenes guaraníes que vivíen nes Misiones.

Ayalon, David, -y Phénomene mamelouk dans l'Orient islamique, París, BUO, 1996. ISBN 2-13-047806-9.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Mamelucu.