Imperiu llatín

El nome orixinal d'esti estáu en llatín yera Imperium Romaniae (Imperiu de Romania), porque'l nome común pa denomar al imperiu que nosotros conocemos como bizantín yera Romania (la tierra los romanos). Los términos bizantín y llatín nun s'emplegaben naquella dómina, sinón que foron inventaos posteriormente polos historiadores pa estremar l'Imperiu romanu clásicu, l'imperiu romanu bizantín medieval y esti imperiu llatín; toos ellos referíense a sigo mesmos como romanos. El términu llatín entamó a emplegase porque los cruzaos (franceses, venecianos...) yeren católicos y usaben el llatín como llingua llitúrxica y erudita, pa estremalos de los ortodoxos, qu'usaben el griegu na lliturxa y pal so usu cotidianu.

Dempués de la conquista de Constantinopla na Cuarta Cruzada los cruzaos alcordaron repartise'l territoriu bizantín. Na Partitio terrarum imperii Romaniae, roblada'l 1 d'ochobre de 1204, tres octaves partes del imperiu, incluyendo Creta y otres islles, pasó a manes de la República de Venecia. El restu foi reclamáu pol Imperiu llatín, qu'exerció la so soberanía sobre:

• delles zones de Grecia, que foron dividíes ente dellos feudos vasallos: el reinu de Tesalónica, el principáu d'Aquea, el ducáu d'Atenes y el ducáu del Archipiélagu.
• el ducáu de Philippopolis, d'esistencia perbreve, nel norte de Tracia.
• dos ducaos que foron proyectaos en Nicea y Filadelfia, nel Asia Menor, y que nun llegaron a ser dominaos pol Imperiu llatín pol establecimientu del Imperiu de Nicea.

Pese a esti repartu, munches de les tierres que foran bizantines nun foron dominaes por Venecia o l'Imperiu llatín, sinón que remanecieron n'estaos gobernaos por aristócrates griegos bizantinos: el Despotáu d'Epiro, l'Imperiu de Nicea y l'Imperiu de Trebisonda.

La coronación de Baldwin (16 de mayu de 1204) y l'establecimientu del Imperiu llatín creó una situación percuriosa, na que coesistíen trés estaos que se reclamaben socesores del Imperiu romanu: el propiu Imperiu llatín, los restos del Imperiu bizantín (socesor direutu del Imperiu romanu clásicu) y el Sacru Imperiu Romanu Xermánicu. Dengunu d'ellos, amás, controlaben la ciudá de Roma, que taba baxo l'autoridá del papa.

Les campañes militares desarrollaes nel Asia Menor consiguieron capturar, tres derrotar a les tropes de Teodoru I Laskaris nes batalles de Poemanenum y Prusa, la mayoría de Bitinia en 1205. Los llatinos siguieron conquistando tierres, y en 1207 firmaron una tregua con Teodoru, qu'acababa de proclamase emperador de Nicea. La cabera victoria llatina escontra los niceos tuvo llugar n'ochobre de 1211, na batalla del ríu Rhyndakos. Trés años dempués el tratáu de Nymphaeum dió-yos el control de la mayoría de Bitinia y Misia.

Hebo paz hasta 1222, cuando los niceos pensaron tener fuercia bastante pa espulsar a los llatinos, d'aquella perocupaos nes lluches qu'asolaben los sos territorios europeos. L'exércitu llatín foi derrotáu na batalla de Poimanenon (1224), y al añu siguiente l'emperador Robertu de Courtenay tuvo que ceder toles sos posesiones asiátiques, sacante Nicomedia, a Nicea. Estos siguieron la llucha atacando les islles del mar Exéu que pertenecíen al Imperiu llatín, hasta finar de conquistales toes en 1235.

A diferencia de lo que pasaba n'Asia, na que tuvo qu'enfrentase inicialmente namái a un rival, Nicea, perdébil, n'Europa tuvo que facer frente dende l'entamu la so esistencia a un enemigu poderosu: el zár búlgaru Kaloyan. Cuando Baldwin foi lluchar escontra los señores bizantinos de Tracia estos pidiéron-y ayuda a Kaloyan. Na batalla d'Adrianople (14 d'abril de 1205) la caballería pesada llatina foi derrotada poles tropes de Kaloyan, y el mesmu emperador foi capturáu y lleváu presu a la capital búlgara, Tarnovo, aú morrió a finales d'esi añu. Kaloyan, pela so banda, morrió dos años dempués demientres el sitiu de Tesalónica, y pa 1208 el peligru búlgaru quedó superáu. Esto permitió al segundu emperador llatín, Enrique de Flandes, reclamar la mayoría de los territorios de Tracia nel tratáu de paz pol que, amás, casóse con María de Bulgaria, fía de Kaloyan.

Al tiempu, otru estáu griegu, el Despotáu d'Epiro, gobernáu por Miguel I Komnenos Doukas, entamó a amenazar a los feudos de Atenes y Tesalónica, vasallos del Imperiu. Enrique reclamó-y que-y rindieren sumisión, y Miguel fízolo, dando amás a la so fía pa que se casara con Eustaquiu, hermanu d'Enrique, nel branu de 1209. Esta alianza permitió a Enrique entamar una campaña en Macedonia, Tesalia y Grecia Central escontra los señores lombardos de Tesalónica, que se rebelaran escontra la so autoridá. Esto aprovecholo Miguel p'atacar otra vuelta, en 1210, la ciudá de Tesalónica; Enrique tuvo que volver a obligalu, pola fuercia, a que se reconociera como vasallo d'elli.

Miguel morrió en 1214 y el so socesor, Teodoru Komnenos Doukas, enfotóse en conquistar Tesalónica. L'11 de xunu de 1216, demientres supervisaba les reparaciones de les muries d'esa ciudá, Enrique morrió. El so socesor, Pedru de Courtenay, foi capturáu y dempués executáu por Teodoru al añu siguiente. Sustituyólu un conseyu de rexencia dirixíu pola so vilba, Yolanda de Flandes, hasta qu'en 1221 el so fíu Robertu de Courtenay foi coronáu emperador. Coles fuercies dividíes nes guerres n'Asia (escontra Nicea) y Europa, y esperando inútilmente pela ayuda prometida pol papa Honoriu III y Felipe II de Francia, l'Imperiu llatín perdió pa siempres la ciudá de Tesalónica en 1224. Los epirotes, tres de rendir la ciudá, conquistaron Tracia en 1225-26, y llegaron a amenazar Constantinopla. La ciudá namái se salvó porque Teodoru víase amenazáu pol zar búlgaru Iván II Asen, y firmó una tregua col Imperiu en 1228.

 

Tres de la muerte de Robertu de Courtenay establecióse una nueva rexencia, dirixida por Xuan de Brienne. Los epirotes dexaron de ser una amenaza pal Imperiu tres de la so derrota frente a los búlgaros na batalla de Klokotnitsa, pero foron sustituyíos nesa xera polos niceos, qu'entamaron a conquistar territorios en Grecia. L'emperador nicéu Xuan III Doukas Vatatzes robló una alianza colos búlgaros, y dambos atacaron en 1235 al Imperiu, llegando a sitiar Constantinopla, que nun pudieron conquistar. En 1237 Baldwin II convirtióse n'emperador d'un Imperiu permenguáu, y viaxó a Europa en busca d'una ayuda que nun consiguió. Llegó a desmantelar parte del so palaciu pa consiguir dineru, y hasta a dexá-yos a unos mercaderes venecianos, al so fíu Felipe como aval pa un préstamu.

Pa 1247 los niceos teníen arrodiada Constantinopla, y la batalla de Pelagonia, en 1258, marcó'l principiu del final del Imperiu. Asina, el 25 de xunetu de 1261, cuando la mayoría del so exércitu taba fuera la ciudá, el xeneral nicéu Alexios Strategopoulos colóse na ciudá per una entrada que taba ensin vixilancia, y retomola pal Imperiu bizantín. Pese a ello, los herederos de Baldwin II siguieron, por un sieglu, usando'l títulu d'emperador de Cosntantinopla, y caltuvieron la primacía simbólica sobro los estaos llatinos que sobrevivieron nel mar Exéu. Tuvieron ocasionalmente una autoridá efectiva en Grecia namái cuando foron, ente 1333 y 1383, príncipes d'Aquea.

L'imperiu formóse y foi alministráu según los principios feudales de la Europa occidental, magar qu'incorporando dellos elementos de la burocracia bizantina. Asina, l'emperador yera asesoráu por un conseyu formáu por dellos barones y pol podestà (maxistráu) venecianu y los seis miembros del so conseyu personal. Esti conseyu yera importante pal gobiernu, especialmente nos periodos de rexencia, nos que'l rexente (moderator imperii) tenía que tener el so consentimientu pa toles aiciones de gobiernu. El podestà venecianu, sicasí, tenía una gran influyencia, y yera práuticamente independiente del emperador. Exercía la so autoridá sobre los barrios venecianos de Constantinopla y Pera y sobro los dominios venecianos del imperiu, y lo facía axudáu por un cuerpu separáu de funcionarios. Podía dicise que yera más un embaxador y un vicerrexente venecianu más qu'un vasallu del imperiu.

La élite del imperiu formábenla los señores francos y venecianos, xunto col emperador. Perbaxo d'ellos taben los barones y otros señores de menor rangu, incluyíos munchos antiguos aristócrates bizantinos. La mayoría del pueblu yeren griegos ortodoxos, encuadraos en clases basaes en los ingresos económicos neto que na dómina bizantina.

Los llatinos nun confiaben na burocracia griega, y tres de la conquista desmantelaron la alministración económica griega de los sos territorios. El resultáu foi permalu, pues interrumpiéronse cuasi por completu la producción y el comerciu. Dende bien ceo tuvo que pidir ayuda al papa. Nos primeros años les sos principales esportaciones, mayormente tracies, foron el trigu y les pieles, y sacó tamién beneficios de la estratéxica posición de Constantinopla dientro de les rutes comerciales de la dómina.

Mentanto qu'Enrique vivió l'imperiu tuvo cierta vitalidá económica, pero la falta de lideralgu de los sos socesores traxo la decadencia ya dende 1216. Na década de 1230, pese a tener perdío bien de población, había escasez d'alimentos en Constantinopla, y la economía imperial taba nun estáu desastrosu. Bien podía dicise que lo único qu'esportaba yera reliquies robaes de les ilesies ortodoxes, que revendía a ilesies católiques d'Europa occidental.

Neto que nos demás estaos llatinos, la xerarquía ortodoxa foi sustituyida por obispos católicos, pero non suprimida. Los nuevos obispos católicos quedaben embaxu'l mandu dual del arzobispu llatín de Constantinopla y del legáu papal, hasta qu'en 1231 los dos cargos fundiéronse. Delles órdenes monástiques católiques, como los cistercienses, los dominicos y los franciscanos, estableciéronse nel imperiu. Los clérigos ortodoxos, pela so banda, conservaron los sos ritos y vezos, incluyíu'l derechu a casase, pero viéronse reducíos a una posición subordinada y a la obediencia a los obispos católicos.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Imperiu llatín.