Kirkuk
Kirkuk (árabe: كركوك, curdu: کهرکووک, turcu: Kerkük) ye una ciudá iraquina, capital de la gobernación de Kirkuk (antigua At Ta'mim). Atopar nuna zona amplia con una gran diversidá de poblaciones y foi plurillingüe mientres sieglos. Esperimentáronse cambeos dramáticos mientres la so urbanización nel sieglu XX, que vio'l desenvolvimientu de grupos étnicos distintos.[2]
 Kirkuk | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  Iraq |
| Gobernaciones | Gobernación de Kirkuk |
| Tipu d'entidá | ciudá |
| Nome oficial |
کەرکووک (ku) Kerkük (tr)[1] كركوك (ar) |
| Nome llocal |
كركوك (ar) Kerkük (tr) کەرکووک (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">ku-arab) |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 35°28′N 44°24′E / 35.47°N 44.4°E |
  Kirkuk Kirkuk (Iraq) | |
| Altitú | 350 m |
| Demografía | |
| Población | 975 000 hab. (2011) |
| Porcentaxe | 73.54% de Gobernación de Kirkuk |
| Más información | |
| Estaya horaria |
UTC+03:00 UTC+04:00 |
 | |
Historia
editarLa ciudá construyó sobre les ruines de la Ciudadela de Kirkuk, llugar d'asentamientu de la vieya ciudá d'Arrapḫa nel tercer mileniu e.C., pobláu y nomáu pola tribu Guti,[3] la cual asitióse cerca del ríu Khasa.
Mentar a la ciudá mientres el periodu sumeriu-acadiu del Imperiu babilónicu, en escritura cuneiforme, dende aproximao'l 2400 e.C.,[4] antes d'incorporase al Primer Imperiu Asiriu, dende'l sieglu XX e.C. hasta'l sieglu XVIII e.C.. Más tarde, los Hurritas conquistar pero pol sieglu XV e.C., la ciudá incorporar nel efímeru Imperiu mitani. L'Imperiu Mediu asiriu (1365-1020 e. C.) acabó colos mitani a mediaos del sieglu XIV e.C. y Arrapḫa incorporóse al imperiu asiriu. Nos sieglos XI e.C. y X e.C. convertir nuna ciudá importante d'Asiria, hasta la cayida del Imperiu neo-asiriu (911-605 e. C.).[5]
Mientres un curtiu periodu de tiempu, la ciudá formó parte del Imperiu medo antes de cayer en manes del Imperiu aqueménida (546-332 e. C.), onde s'incorporó na provincia de Athura (Asiria aqueménida).[6][7] Más tarde, formó parte del Reinu de Macedonia (332-312 e. C.) y el so socesor, l'Imperiu seléucida (311-150 e. C.), antes de cayese en manes del Imperiu Parto (150-224 e. C.). Los partos solo teníen control sobre un númberu de reinos pequeños neo-asirios qu'apaecieron na rexón ente'l sieglu II a. C. y el sieglu IV d. C. Unu llamóse Bit Garmai (ܒܝܬܓܪܡܝ), con Arrapḫa como la so capital.[8]
El Cristianismu tamién apaeció mientres esti periodu, y la Ilesia asiria del Oriente foi la qu'influyó a Arrapḫa y la so contorna. L'Imperiu sasánida destruyó estos reinos mientres el sieglu III d. C. y la primer parte del sieglu IV d. C. ya incorporóse como parte d'Asuristan. Nel 341 d. C. Sapor II, un siguidor del Zoroastrismu, ordenó la masacre de tolos cristianos asirios que vivieron nel Imperiu sasánida. Mientres la persecución, aproximao 1150 fueron martirizaos en Arrapḫa.[9] Kirkuk quedóse como una parte del Imperiu sasánida hasta la espansión musulmana nel sieglu VII d. C.
Actualidá
editarLa ciudá foi conquistada íntegramente polos pershmerga (fuercies curdes) en xunu de 2014, daqué que llevaben reclamando dende tiempu tras, tres la salida del exércitu iraquín pola meyora de Dáesh en ciudaes al sur como Tikrit. Asitiáronse banderes del Curdistán iraquín n'edificios públicos y gubernamentales, fechu que provocó'l refugu de Turquía.[10]
Tres la celebración del referendu per parte del Curdistán iraquín en setiembre de 2017 (nel que ganó la independencia con un 92 %), les tropes del exércitu iraquín concentrar nes zones estremeres a la ciudá. Los pershmerga tamién se concentraron na ciudá,[11] la cual abandonaron el 16 d'ochobre de 2017, dexándola en manes de les tropes y autoridaes iraquines.[12]
Población
editarKirkuk tien una población de 601.435 habitantes, munchos turcomanos, agora más curdos.[13] Asirios, curdos, turcomanos iraquinos y árabes reclamaron distintes árees nesti territoriu, toos cola so hestoria y pasáu pa consolidar les sos reclamaciones. Cola cayida de Sadam Husein, la invasión d'Iraq y la llegada de Dáesh, esperimentáronse una serie de tresformamientos na población y munchos espertos indiquen que los curdos son agora la mayoría más destacada.[14]
Xeografía
editarAsitiada cerca de la vera derecha del ríu Pequeñu Zab.
- Altitú: 354 metros.
- Llatitú: 35º 28' 05" N
- Llargor: 044º 23' 31" Y
Economía
editarCentru d'estracción y refineríes de petroleu. Oleoductos escontra Ceyhan (Turquía) y Baniyas (Siria) nel Mediterraneu.
Tien un aeropuertu.
Referencies
editar- ↑ URL de la referencia: https://bnn.network/world/turkey/embracing-linguistic-diversity-turkish-recognized-as-an-official-language-in-kirkuk-iraq/.
- ↑ Bet-Shlimon, Arbella. 2012. Group Identities, Oil, and the Local Political Domain in Kirkuk: A Historical Perspective. Journal of Urban History 38, non. 5.
- ↑ The Cambridge Ancient History – Page 17 by John Boardman
- ↑ William Gordon East, Oskar Hermann Khristian Spate (1961). The Changing Map of Asia: A Political Geography, 436 pages, p: 105
- ↑ Talabany, Nouri. «Iraq's Policy of Ethnic Cleansing: Onslaught to change national/demographic characteristics of the Kirkuk Region». Archiváu dende l'orixinal, el 9 de setiembre de 2001. Consultáu'l 5 de xunu de 2006.
- ↑ Martin Sicker. The Pre-Islamic Middle East, Page 68.
- ↑ I. E. S. Edwards, John Boardman, John B. Bury, S. A. Cook. The Cambridge Ancient History. p. 178-179.
- ↑ Mohsen, Zakeri (1995). Sasanid soldiers in early Muslim society: the origins of 'Ayyārān and Futuwwa. Otto Harrassowitz Verlag, páx. 135. ISBN 978-3-447-03652-8.
- ↑ «OCA - Hieromartyr Simeon the Bishop in Persia, and those with him in Persia». Ocafs.oca.org (17 d'abril de 2013). Consultáu'l 14 d'ochobre de 2013.
- ↑ «http://www.rudaw.net/english/kurdistan/200320176». Consultáu'l 24 de marzu de 2017.
- ↑ Espinosa, Ánxeles (13 d'ochobre de 2017) (en castellanu). El Curdistán tarrez un ataque del Exércitu iraquín sobre Kirkuk. EL PAÍS. https://elpais.com/internacional/2017/10/13/actualidad/1507902970_585707.html. Consultáu'l 14 d'ochobre de 2017.
- ↑ Tropes iraquines llancen una ofensiva en Kirkuk y espulsen a los curdos; TÉLAM, 16 d'ochobre y 2017.
- ↑ https://books.google.com.tr/books?id=rXozTgKsAdMC&pg=PA209&dq=Kerk%C3%BCk+T%C3%BCrk%C3%A7y&hl=en&sa=X&ei=RQDJU629IMW9ygOA84HAAw&ved=0CCcQ6AEwAg#v=onepage&q=Kerk%C3%BCk%20T%C3%BCrk%C3%A7y&f=false
- ↑ Fatah, Tanya Goudsouzian, Lara. «Analysis: The Kurds take Kirkuk, now what?». Consultáu'l 24 de marzu de 2017.
Enllaces esternos
editarWikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Kirkuk.