Espeyu

Los espeyos como oxetos de tocador y oxetu manual usáronse dende vieyo nes civilizaciones griega, exipciana, etrusca y romana. Facíense siempres con metal fundíu, polo xeneral plata o bronce, a esti procesu conózselu como platéu. Teníen aspeutu de placa redonda o oval, y decorábense polo xeneral con grabaos o relieves mitolóxicos nel reversu (los romanos nun tienen grabaos, pero sí relieves) y con mangu tallaáu pa garralos con comodidá demientres que s'emplegaben; d'ellos, entá consérvense munchos en dellos museos arqueolóxicos. Na vieya Edá Media, malpenes fixéronse espeyos hasta que nel sieglu XIII inventóse la fabricación de los de vidru y de cristal de piedra sobro llámina metálica (o con amalgama de plomu o estañu que son los espeyos azogaos), ensin dexar de facese los de namái que metal fasta'l sieglu XVIII.

Del espeyu como verdaderu mueble, pue dicise qu'entama nel sieglu XVI, pos, magar que nos dos sieglos anteriores hubiere dellos exemplares históricos, malpenes conocíense y el so emplegu nun yera habitual. Nesti sieglu, suel presentase davezu con un marcu elegante y pie artísticu y asítiase nel llugar d'honor nos salones como oxetu movible y pequeñu. P'hacia'l final del sieglu XVII les fábriques venecianes son quien a construyir espeyos grandes y d'entós p'acá valen como oxetos decorativos nos salones, nos qu'ocupen un llugar destacáu.

Los espeyos modernos compónense d'una capa delgada d'aluminiu puestu enriba d'una plancha de vidru, que protexe l'aluminiu y fai l'espeyu más duratible.

L'espeyu tien importancia na mitoloxía y nes supersticiones de munchos pueblos. La imaxe que se reflexa nél, identifícase davezu col ánima o espíritu de la persona: d'ehí la creyencia de que los vampiros, cuerpos ensin alma, nun se reflexen nél. Cuando daquién ta a piques de morrer, ye costume que se tapen los espeyos, por llerza de que l'alma del fináu quede atrancada nellos.

L'espeyu concíbese, d'esti mou, como un ventanu al mundiu de los espíritus. La lleenda urbana de Verónica aprovecha d'un mou exemplar esta visión. Lewis Carroll desendolca la idea del espeyu como entrada a un mundiu inversu na segunda parte de les aventures d'Alicia.

L'espeyu ye tamién un oxetu de consulta: Xúlgaselu capaz d'amosar socesos y oxetos distantes nel tiempu o l'espaciu. Nel cuentu de Blancañeve, l'espeyu tien la facultá de falar y retruicar les entrugues que-y fai la madrastra. J.R.R. Tolkien torna a esta tradición del espeyu mánticu, capaz d'amosar el futuru, nel so famosu espeyu de Galadriel. Na novela Harry Potter y la piedra filosofal, de J. K. Rowling, apaez l'espeyu UÈSED (DESÉU lleío al revés), que nun reflexa la imaxe del que lu mira, sinón los sos deseos más fondos.

Pa una imaxe formada por un espeyu esféricu cúmplese que: ${\displaystyle {\frac {1}{f}}={\frac {1}{s}}+{\frac {1}{s'}}}$  y ${\displaystyle m={\frac {h'}{h}}=-{\frac {s'}{s}}}$ 

• Espeyu perfeutu

• Cómo funciona un espeyu (N'Español)
• Espeyos parabólicos (N'Español) Archiváu 2006-11-07 en Wayback Machine