Aguilar de Campos

Atópase na carretera llocal VP-5506 a 5,5 km de la carretera Nacional 601, y a 20 km de Medina de Rioseco, ente Valladolid y Lleón, na contorna histórica de Tierra de Campos.

Ye un pueblu agrícola y ganaderu. El so términu municipal entiende 49,7 quilómetros cuadraos. Nel añu 1981 tenía una población de 499 habitantes; ente qu'anguaño (INE, 2008) tien tan solo 306.

El conceyu ye travesáu pel ríu Navajos, tamién conocíu como regueru Bustillo o Ahogaborricos, afluente del Valderaduey.

 

La salida de población foi unu de los males reinales de la contorna de Tierra de Campos. Les precaries condiciones de vida qu'acarretaba la estructura económica tradicional nun ufiertaben demasiaos alicientes pa quedase. Demasiao de cutiu asocedíense periodos de penuria, provocaos pola perda de les colleches. Si estes nun apurríen apenes escedentes nos años nos que llegaben a bona sazón, bien podemos deducir qu'atopamos ante una contorna primeramente superpoblada en rellación con tipu d'economía y a la estructura de la propiedá imperante na mesma.

La emigración alzóse dende siempres en válvula d'escape de les tensiones destiladas pola dialéutica población-recursos. Mientres los dos primeros decenios del sieglu XX la migración vieno dada pola incidencia de la filoxera, que destruyó la mayor parte del viñéu castellanu.

Les salíes de población caltuvieron la so puxanza nos años trenta dada la especial situación sociu-económica del país. Ente 1940 y 1959 el procesu atenuóse sensiblemente, rexistrándose los índices más baxos de tol sieglu. Son los años más duros de la posguerra: anque la situación en Tierra de Campos yera mala, nun yera muncho meyor n'otros llugares.

Magar hasta agora la migración nun favorecía un descensu significativu nel númberu d'efectivos, los nuevos factores de índole económica, van inducir un sópitu xiru al procesu. Tales factores son, per un sitiu la bayura de mano d'obra y el procesu de mecanización acandilante, y por otru l'apaición de les fábriques nel mediu urbanu. Estos trés factores llogren sincronizase de forma tal que eclosionarán nel gran éxodu rural desencadenáu a partir de 1955, que marca l'entamu del éxodu rural que se va enllargar hasta los años setenta. Nel esterior les coses taben ameyorando, esistíen meyores perspeutives, y mientres el quinqueniu 1961-65 el fenómenu migratoriu algamó la so mayor intensidá al par que, nes ciudaes, taben creándose miles de puestos de trabayu.

El Plan de Estabilización de 1959 favoreció esta corriente migratoria al abrir les puertes d'Europa a los trabayadores españoles. A ello xunen les males condiciones internes, agravaes por unes males colleches en 1960 y 1961.

Estable hasta los años 50, la población d'Aguilar sufre nel cuartu de sieglu posterior unes perdes demográfiques brutales, cifraes en 399 efectivos. Ente 1955 y 1970 el númberu de los qu'abandonen el pueblu representa'l 38 por 100 de la población qu'había en 1955. La década de los sesenta supón la perda del 27 per cientu de la población, pasándose de los cuasi 900 habitantes en 1960 a los 650 que se contabilizaron diez años dempués.

El ritmu empieza a escayer a partir de 1965. La capacidá d'emigración va quedando escosa, pero sigue la perda d'efectivos nun procesu nel que l'avieyamientu de la población y la escasa natalidá empiecen a cobrar protagonismu. En 1979 la población d'Aguilar yera tan solo el 53,83 per cientu de la esistente nel añu 1900. Un datu concluyente ye'l de la densidá de población: n'Aguilar pasóse de 20,28 habitantes per quilómetru cuadráu en 1900, a menos de 8 anguaño. Los datos pal conxuntu de Tierra de Campos son bien similares: la variación de la población ente los años 1950 y 1985 ye d'una rellación de 100 pa la primer fecha y 53,42 pa la segunda, lo que supón un amenorgamientu d'efectivos de casi'l 50 per cientu.

A partir d'equí'l panorama nun dexa d'asombrase: el mesmu crecedera vexetativa (esto ye, el saldu ente nacencies y fallecimientos) va dar llugar a cifres negatives.

(Del llibru "Aguilar de Campos, trés mil años d'historia")

Una de les sos peculiaridaes que cuasi hai pervivido hasta güei son les bodegues, un tipu de viviendes escavaes na fastera de la parte cimera del pueblu (El Castiellu). Hasta los años 60 una pequeña parte de la población d'Aguilar vivía ende.

D'antiguo llamábase Castro Mayor (pol antiguu castiellu de tapial qu'apoderaba'l llugar, agora desapaecíu). Caltién dellos monumentos relevantes, ente los que destaca un rollu góticu o picota asitiáu na plaza, de finales del sieglu XVI, de siete gradies y pedestal hexagonal, acabáu n'adornu de bezantes, un segundu cuerpu cilíndricu rematáu a manera de capitel con restos de gárgolas termináu en forma cónica, y decoráu con sencielles boles o perlles.

Aguilar cuntaba con cuatro ilesies parroquiales:

• Santa María, construyida nel añu 1578, de cantería.
• San Pedro (agora derruida), construyida a base de lladriyu.
• San Andrés.
• San Esteban (sumida en redol a 1775).

La fundación d'estes parroquies ye anterior al añu 1180, y tuvieron atendíes por un cabildru de 22 eclesiásticos. Nel añu 1200, Aguilar de Campos pasó del reinu de Lleón a manes de los Almirantes de Castiella, quien exercieron la so xurisdicción nel conceyu hasta'l sieglu XVII. En 1389 Xuan I de Castiella donó la villa d'Aguilar de Campos a Don Alfonso Enríquez.

La patrona de la villa ye la Virxe de les Fontes.

 

Ta asitiada no más alto de la población, na fastera del cuetu onde tuvo'l castiellu, y la so construcción foi costeada pol Almirante Fadrique Enríquez. Ye grandiosa, d'estilu góticu-mudéxar y construyida a mediaos del sieglu XIV. Los materiales que s'usaron nesta ilesia fueron piedra de mampostería y lladriyu. La perspeutiva dende'l rollu, que ta a bona distancia, ye sorprendente.

La fachada oeste (a los pies de la ilesia) tien una puerta con 4 arquivoltes en ferradura apuntada (arcu túmido), gran alfiz y 2 espadañes. La portada ta flanqueada por 2 pilastres colos escudus de la familia Enríquez. La cabecera ye más baxa que'l restu, de planta poligonal y potentes contrafuertes. Tien una sola ventana gótica en piedra; a lo llargo escurren unos canecillos, y tamién a lo llargo de tola nave.
El retablu ye neoclásicu con escultures del Padre Eternu y San Andrés. Lo costeó l'arzobispu de Burgos, Manuel Cid y Monroy, bautizáu y soterráu equí. La nave ta rematada por una armadura mudéxar de par y nudiellu, con motivos pictóricos, bien pervalible.

Solamente caltiénse la cabecera de la construcción d'esti templu, poligonal utilizando como material principal la piedra de sillería. La torre d'esti templu, construyida en 1587, tamién ta fecha con cantería. La nueva ilesia construyida ta construyida con lladriyu tien tres naves estremaes por pilastres y cubiertes por un techu de madera.

Foi utilizáu polos padres franciscanos hasta la Desamortización. Foi construyíu con lladriyu y tapial nel sieglu XVII. La so puerta ye de piedra y ta adintelada. Dientro del templu hai un púlpitu de 1761 d'estilu rococó y con yeserías. Amás dientro hai un retablu realizáu nel sieglu XVIII, con diverses escultures de San Blas, San Cristóbal y San Agustín y un sagrariu del sieglu XVII.

Fiestes de La nuesa Señora de les Fontes. Celébrense l'últimu domingu de setiembre, siempres que los trés díes cayan en setiembre; si non, adelantrar al domingu anterior.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Aguilar de Campos.

•   Sitiu web oficial

•   Aguilar de Campos n'OpenStreetMap.