Cuaresma

 

Nel ritu llatín, la Cuaresma empieza'l Miércoles de Ceniza y termina xustu antes de la "Misa de la Cena del Señor" na tarde del Xueves Santu.^[2][3] La duración de cuarenta díes provién de delles referencies bíbliques y simboliza la prueba de Jesús al permanecer mientres 40 díes nel desiertu, previos a la so misión pública. Tamién simbolicen los 40 díes que duró'l diluviu, amás de los 40 años de la marcha del pueblu israelita pol desiertu y los 400 años que duró la estancia de los xudíos n'Exiptu.^[4] A lo llargo del tiempu de Cuaresma, los cristianos son llamaos a reforzar el so fe por aciu diversos actos de penitencia y reflexón. La Cuaresma tien cinco (5) domingos más el Domingu de Ramos (seis en total), en que les sos llectures les temes de la conversión, el pecáu, la penitencia y el perdón, son dominantes. Nun ye un tiempu murniu, sinón más bien meditativu y recoyíu. Ye, por excelencia, el tiempu de conversión y penitencia del añu llitúrxicu. Por eso, na misa católica nun se canta'l “Gloria” a la fin del actu penitencial (sacante'l xueves santu, na misa de la cena del Señor), nin el “Aleluya” antes del evanxeliu. El color llitúrxicu acomuñáu a esti periodu ye'l moráu, acomuñáu al duelu, la penitencia y el sacrificiu a esceición del cuartu domingu que s'usa'l color rosa y el Domingu de Ramos nel que s'usa'l color colloráu referíu a la Pasión del Señor.

Esisten evidencies de la esistencia de práutiques cuaresmalessobremanera del ayunu como preparación de la Pascua, dende fines del sieglu II y principios del sieglu III. Dende l'añu 322 esisten noticies de la Cuaresma n'Oriente, ente qu'en Roma celebrar con seguridá siquier dende 385.^[5] Nos primeros tiempos de la Ilesia, la duración de la Cuaresma variaba. Finalmente nel sieglu IV afitóse'l so duración en 40 díes, con entamu seis selmanes antes del domingu de Pascua.^[6] Poro, un domingu llamáu precisamente «domingu de cuarentena».

Nos sieglos VI-VII cobró gran importancia l'ayunu como práutica cuaresmal, presentándose un inconveniente: dende los oríxenes nunca se ayunó en domingu por ser día de fiesta, la celebración del Día del Señor. Pa respetar el domingu y, al empar, tener cuarenta díes efectivos d'ayunu mientres la Cuaresma, nel sieglu VII, amestáronse cuatro díes más a la Cuaresma, antes del primer domingu, estableciendo los cuarenta díes d'ayunu, p'asonsañar l'ayunu de Cristu nel desiertu. Son esautamente cuarenta los díes que van del Miércoles de Ceniza al Sábadu Santu, ensin cuntar los domingos.

La Pascua tien muncha rellación col calendariu agrícola y el tiempu de renovación de la tierra. Pa calcular la so celebración tomar en cuenta'l sol y la lluna (sol de primavera y lluna llena). Nesi sentíu, tien de buscase'l primer domingu posterior a la primer lluna llena de primavera septentrional (Hemisferiu Norte). Una vegada atopada la Pascua, cúntense cuarenta díes antes p'afitar el primer día de la Cuaresma, esto ye, el correspondiente al llamáu "miércoles de ceniza" (los domingos, según esplícase enriba, nun se tienen en cuenta pa faer esti cálculu).

 

La práutica de la Cuaresma data del sieglu IV, cuando se da l'enclín pa constituyila en tiempu de penitencia y de renovación pa tola Ilesia, cola práutica del ayunu y de l'astinencia de ingesta de carne. Caltenida con bastante puxanza —siquier nun principiu— nes ilesies d'Oriente, la práutica penitencial de la Cuaresma allixerar n'Occidente, anque tien de reparase un espíritu penitencial, de conversión y d'oración.

Nel presente, más que'l simple ayunu de comida, incentívense práutiques qu'afecten árees más personales de la vida: «tratar de ayunar de la comodidá, d'una vida fácil, de la mínima resistencia, de la mentalidá gregaria, del prestar pol placer. Y sobremanera, tratar de ayunar del poder, la autocomplacencia y la gloria [...] ayunar de egoismo, insensibilidá y inhumanidad. Ye ayunar de competitividá y beneficios a cuenta de otros; de les formes de proceder del mundu y de los reinos construyíos cola acumuladura de bienes a cuenta de les enormes necesidaes de tolos qu'habiten na tierra»,^[7] como forma d'interpretar un pasaxe bíblicu utilizáu na lliturxa de Cuaresma:

Según san Lleón, la Cuaresma ye “un retiru coleutivu de cuarenta díes, mientres los cualos la Ilesia, proponiendo a los sos fieles l'exemplu de Cristu nel so retiru al desiertu, preparar pa la celebración de les solemnidaes pascuales cola purificación del corazón y una práutica perfecta de la vida cristiana” (Esta definición ye deducida del analís del sermón 42).

 

Tratábase, por tanto, d'un tiempu, introducíu pola imitación de Cristu y de Moisés, nel que la comunidá cristiana esforciar en realizar una fonda renovación interior. El Catecismu de la Ilesia Católica retoma esta idea y espresar de la siguiente manera: “La Ilesia xune tolos años, mientres los cuarenta díes de la Gran Cuaresma, al Misteriu de Jesús nel desiertu” (n. 540).

Anguaño son comunes en delles zones los besamanos y besapies, adorando imáxenes que procesionarán en Selmana Santa.

El Miércoles de Ceniza, l'anterior al primer domingu de Cuaresma, realízase'l xestu simbólicu de la imposición de ceniza na frente de los fieles católicos. La ceniza representa la destrucción de los errores del añu anterior al ser estos quemaos. Mientres el sacerdote impon la ceniza diz una d'estos dos espresiones: "Pénate y cree nel evanxeliu" ( Mc 1,15) o "Alcuérdate de que yes polvu y al polvu has de volver" (Gén 3,19)

Pa la Ilesia católica, el conteo de los cuarenta díes (d'onde deriva la pallabra cuaresma) nun inclúi los domingos. De siguío preséntase gráficamente:

Pa la Ilesia ortodoxa el conteo de los cuarenta díes de la Gran Cuaresma empieza un llunes porque se tomen en cuenta los domingos.

• Bernal (1984). camín+escontra+la Pascua%22+%22la Cuaresma%22&hl=es&sa=X&ei=4jMTU7qmJoee0QGdxIDQAg&ved=0CD8Q6AEwBA#v=onepage&q=%22El%20camín%20escontra%20la%20Pascua%22%20%22la%20Cuaresma%22&f=false Iniciación al añu llitúrxicu. Madrid: Ediciones Cristiandá, páx. 157-187. ISBN 84-7057-357-8. Consultáu'l 10 de febreru de 2013.

• Lligadas, Josep (2003). Cuaresma: suxerencies y materiales. Barcelona: Centre de Pastoral Llitúrxica. ISBN 84-7467-869-2. Consultáu'l 8 d'ochobre de 2014.

• McKenna, Megan (1999). La Cuaresma, día ente día. Maliaño (Cantabria): Sal Terrae. ISBN 84-293-1284-6. Consultáu'l 10 de febreru de 2013.

• cuaresma Los oríxenes de la Cuaresma (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).