Cicer arietinum

L'orixe del cultivu del garbanzu ye aldericáu. Podría asitiase con cierta seguridá nel Mediterraneu Oriental -Grecia, Turquía o Siria-, dende onde s'espandió por toles rexones ribereñes del Mediterraneu con relativa rapidez. Pasó darréu a Persia, al Asia Central y tamién al socontinente indiu. Polo que respeuta al África sosahariana hai motivos pa pensar que s'introduxo con ésitu na rexón de Ghana, anque se documentaron delles especies xabaces con mayor antigüedá n'Abisinia. Los colonizadores españoles introduxéronlu n'América dempués de la so llegada, xorreciendo con ésitu en California, Méxicu y nes rexones de clima secu de tol continente americanu.

 

 

El garbanzu ye una planta añal diploide, la so reproducción ye por autogamia y tien un númberu cromosómicu de 2n=16. Los raigaños afonden nel suelu de manera considerable d'ehí que s'afaiga perfeutamente a suelos grebios o secos. El tarmu principal de la planta ye arrondáu y les fueyes que d'él emanen son paripinnaes o imparipinnaes colos foliolos de cantu dentáu. El frutu ye una vaina bivalva con dos o trés semientes nel interior. Les flores remanecen solitaries y la planta puede algamar hasta 60 cm d'altor. El garbanzu en sí mesmu ye arrondáu, entartalláu pelos llaterales y tien un picu formáu pol relieve de la raigonín. Por estes carauterístiques suel dicise que l'aspeutu global del garbanzu aseméyase al d'una tiesta de carneru colos cuernos endolcaos nos llaos. Bastante ye que munchos de los nomes del garbanzu tán en rellación con esa forma en cabeza de carneru. Asina, la pallabra griega κριός significa ‘carneru’ y ‘garbanzu’. Inclusive la terminoloxía binomial del garbanzu (Cicer arietinum) remanez de la pallabra llatina aries que significa precisamente ‘carneru’.

El garbanzu ye una planta qu'aguanta bien a la seca. Grana a partir de 10 °C magar que la temperatura óptima pa la guañada ye de 25 a 35 °C. Prefier tierres silizu-magrices y non yelsoses porque'l yelsu del suelu produz un garbanzu d'escasa calidá y duru de cocer. Los terrenos (boreales) si tán empobinaos al sur y al poniente faen granar garbanzos de meyor calidá. L'acidez ideal del suelu pal garbanzu ta entendida ente 6 y 9 de pH.

No que toca a la sema, na rexón mediterranea aveza a facese na primavera, n'África a principios d'avientu, n'Asia mientres el mes d'ochobre. La densidá que tien de respetase ye la d'aproximao 30 plantes/m². La recueya tien de facese cuando les fueyes pónense marielles. Si ésta ye manual, tienen de cortase les plantes percima del nivel del suelu #atropar dempués pa ensugales, mientres unos 7 díes, enantes de triyales.

Nel edictu de Carlomagno Capitulare de villis vel curtis imperii artículu nº 70, apaez mentada col nome de cicerum italicum.

• Tipu Desi. Tien un granu pequeñu, amarellentáu o negru con formes anguloses. Cultívase principalmente na India.
• Tipu Gulabi. Con granu medianu, llisu y arrondáu.
• Tipu Kabuli. Carauterizáu por un granu mediu o grande, arrondáu y engurriáu. Cultívase nes rexones mediterranees, América Central y América del Sur.

Por hibridación llográronse numberoses variantes, sobremanera nos países au tienen un gran consumu de garbanzos. Asina, namái na Península ibérica, esisten les variantes: Fardón, Puchero, Alcazaba, Bujeo, Pedrosillano, Lechoso, Blanco andaluz, o'l de Fuentesaúco, mentáu na obra de Cervantes.

El garbanzu ye d'una riqueza ablucante no qu'a aportes nutritivos se refier. Ye ricu en proteínes, n'almidón y en lípidos (más que les otres llegumes) sobremanera d'acedu oleicu y linoleicu, que son insaturaos y carentes de colesterol. De la mesma, el garbanzu ye un bon aporte de fibra y caloríes.

La siguiente tabla ilustra la composición nutritiva del garbanzu por 100 gramos:

•   Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Cicer arietinum.